Encyklopedia

Narządy limfatyczne

Do narządów limfatycznych należy szpik kostny i grasica, a także węzły chłonne, śledziona czy naczynia limfatyczne. Wszystkie te struktury odpowiadają za powstawanie i dojrzewanie komórek układu odpornościowego. Zaburzenia ich funkcjonowania mogą prowadzić do osłabienia odporności lub do obrzęków limfatycznych.

Neopteryna

Neopteryna to białko produkowane przez monocyty i makrofagi, a także przez komórki dendrytyczne i mikroglej, obecne m.in. w surowicy krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym i w płynie otrzewnowym. Jej stężenie odzwierciedla stopień aktywności układu odpornościowego i może stanowić marker komórkowej odpowiedzi immunologicznej.

Nerwy

Nerwy są wydłużonymi, nieco spłaszczonymi cylindrycznymi tworami, których podstawowym zadaniem jest przewodzenie impulsów z receptorów (narządów odbiorczych) do ośrodkowego układu nerwowego oraz w kierunku przeciwnym – z mózgowia i rdzenia kręgowego do efektorów (narządów wykonawczych). Razem ze zwojami wchodzą w skład obwodowego układu nerwowego. W kierunku obwodowym stają się coraz cieńsze i oddają szereg odgałęzień. Zbudowane są z pęczków włókien nerwowych, które mogą być ruchowe, czuciowe i wegetatywne…

Nerwy czaszkowe

Nerwy czaszkowe, zwane inaczej mózgowymi, rozpoczynają się w odpowiednich częściach mózgowia i przebiegają głównie w obrębie głowy. Wszystkie wychodzą z podstawnej części mózgowia, oprócz nerwu IV, który ma swój początek na powierzchni grzbietowej. Wyróżniamy 12 par nerwów czaszkowych, które są oznaczane cyframi rzymskimi w kolejności początku ich przebiegu od strony czołowej do potylicznej. Uczestniczą w przekazywaniu informacji pomiędzy mózgiem a różnymi częściami ciała, zwłaszcza znajdującymi się w obrębie głowy i szyi…

Nesfatyna-1

Nesfatyna-1 jest peptydem aminokwasowym o wielokierunkowym działaniu, wyizolowanym stosunkowo niedawno, bo w 2006 roku, a mającym swój udział w regulacji metabolizmu i pobierania pokarmu. Do jej głównych funkcji biologicznych należy hamowanie nocnego pobierania pożywienia, a za kluczową fizjologiczną rolę odpowiada środkowa część łańcucha aminokwasowego. Obecność tego peptydu zauważa się w wielu tkankach organizmu człowieka. Należą do nich między innymi: tkanka tłuszczowa, przewód pokarmowy, jajniki i macica, jądra, mięsień sercowy, tkanka chrzęstna i płyn stawowy…

Neurogeneza

Neurogeneza – proces powstawania komórek nerwowych. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa neurogenesis, które oznacza dosłownie „narodziny neuronów”. Termin neurogeneza odnosi się do tworzenia nowych komórek zarówno w układzie nerwowym embrionu (neurogeneza prenatalna), jak i w układzie nerwowym osobnika dorosłego (neurogeneza postnatalna). Jeszcze do niedawna uważano, że proces powstawania nowych komórek nerwowych zachodzi tylko w okresie prenatalnym, gdy kształtowany jest cały organizm. Przyjęte było także to, że liczba komórek nerwowych w organizmie jest początkowo określona, a z biegiem czasu jej ilość może tylko spadać…

Neuromodulatory

Neuromodulatory to związki wpływające na przekazywanie sygnałów między neuronami. Modyfikują one procesy przekaźnictwa synaptycznego i regulują pobudliwość neuronów. Są produkowane i wydzielane przez neurony ośrodkowego układu nerwowego. Grupa neuromodulatorów obejmuje szerokie spektrum substancji neuroaktywnych. Są to głównie neuropeptydy, ale również pochodne kwasu arachidonowego i cząsteczki gazów.

Neuron

Neuron – (komórka nerwowa, neurocyt) jest to podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna układu nerwowego. Układ ten składa się w przybliżeniu ze 150 miliardów neuronów. Neurony budują głównie ośrodkowy układ nerwowy, tylko nieliczna ich część tworzy obwodowy układ nerwowy. Komórka nerwowa jest wyspecjalizowany mechanizmem, zdolnym do odbierania, przetwarzania oraz wysyłania sygnałów (impulsów) elektrycznych. Ze względu na kierunek przesyłanych informacji, neurony budujące układ nerwowy można podzielić na aferentne (wstępujące) oraz eferentne (zstępujące)…

Neuropeptydy

Neuropeptydy – peptydy endogenne syntetyzowane i wydzielane przez komórki układu nerwowego, pełniące funkcję neuroprzekaźników. Ich synteza ma miejsce w ciele komórki nerwowej, skąd są dalej transportowane wzdłuż aksonu do zakończeń synaptycznych. Terminem tym określa się olbrzymią grupę związków wielkocząsteczkowych, które wywierają bezpośredni wpływ na inne neurony. W odróżnieniu od klasycznych neuroprzekaźników charakteryzują się wolniejszym oraz bardziej długotrwałym działaniem…

Neuroplastyczność

Neuroplastyczność to zdolność komórek nerwowych do reagowania na bodźce ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Może być obserwowana na wielu płaszczyznach – neuroanatomicznej, neurofizjologicznej, czy behawioralnej. Dzięki niej mózg jest modyfikowalny, a więc wykazuje zdolność do adaptacji, naprawy, uczenia się i zapamiętywania przez całe życie. W wyniku tego zjawiska dochodzi do trwałych zmian w obrębie sieci neuronowych oraz do tworzenia nowych połączeń synaptycznych (synaptogenezy)…

Neuroprzekaźniki

Neuroprzekaźniki – (neuromodulatory, neurotransmitery) substancje chemiczne odpowiedzialne za transmisję sygnału pomiędzy komórkami nerwowymi. Są uwalniane w synapsie i stymulują działanie innych komórek występujących w organizmie. Większość neuronów jest w stanie wytwarzać dwa lub więcej typów neuroprzekaźników. Obecnie liczba znanych neuroprzekaźników jest ogromna – szacuje się, że jest ich ponad 100. Zostały one sklasyfikowane i podzielone na poszczególne grupy ze względu na to jaki element budowy zawierają, a dokładniej ze względu na ich przynależność chemiczną…

Neuroprzekaźniki aminokwasowe

Neuroprzekaźniki aminokwasowe – aminokwasy występujące w organizmie, które pełnią rolę przenośników informacji w układzie nerwowym. Związki te można podzielić na dwie grupy: aminokwasy o działaniu pobudzającym oraz aminokwasy hamujące. Do grupy aminokwasów pobudzających zalicza się przede wszystkim: kwas L-glutaminowy (glutaminian) oraz kwas L-asparaginowy (asparaginian). Ten drugi pełni rolę neuroprzekaźnika tylko w niektórych warunkach. Oba aminokwasy działają pobudzająco na receptory należące do grupy receptorów glutaminergicznych. W układzie nerwowym spotyka się glutaminergiczne receptory jonotropowe oraz metabotropowe…

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest najczęstszym zaburzeniem pracy gruczołu tarczowego, w którym powstaje zbyt mało T3 i T4 w stosunku do potrzeb organizmu. Stanowi zespół objawów klinicznych prowadzących do uogólnionego spowolnienia procesów metabolicznych i rozwoju obrzęku śródmiąższowego w tkance podskórnej, mięśniach i innych tkankach. Niedoczynność tarczycy występuje u ok. 5% dorosłych kobiet i ok. 1% mężczyzn. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem, zwłaszcza u osób po 60 r.ż. Często dotyka również młodych dorosłych i dzieci…

Nieswoista odpowiedź immunologiczna

Komponenty nieswoistej (wrodzonej) odpowiedzi immunologicznej stanowią pierwszą linię obrony organizmu przeciwko ogółowi szkodliwych antygenów. Są one starsze filogenetycznie oraz mniej precyzyjne niż elementy odpowiedzi swoistej (nabytej). Komórki wrodzonego układu odpornościowego zaangażowane w obronę organizmu to: komórki żerne, komórki dendrytyczne, tuczne oraz naturalne komórki cytotoksyczne. W reakcji na obecność mikroorganizmów wydzielają one mediatory wzmagające proces zapalny…

Niskowzgórze

Niskowzgórze (łac. subthalamus) to element międzymózgowia, który znajduje się w przedłużeniu śródmózgowia, poniżej wzgórza i z tyłu od podwzgórza. W obrębie tej struktury wyróżnia się pole Forela jako istotę białą oraz trzy struktury tworzące istotę szarą: jądro niskowzgórzowe, warstwę niepewną i jądro pola Forela. Odkrycie niskowzgórza jest wynikiem długotrwałych badań i postępów w dziedzinie neuroanatomii. Początki poznawania tej struktury sięgają XIX wieku, gdy anatom i neurolog Louis Pierre Gratiolet opisał pierwsze obserwacje dotyczące tej struktury u zwierząt. Jednak pełne zrozumienie jego roli i funkcji nastąpiło dopiero w XX wieku…

Noradrenalina

Noradrenalina (norepinefryna) jest aktywnym hormonem oraz endogennym neuroprzekaźnikiem katecholaminowym. To mediator chemiczny uwalniany na noradrenergicznych zakończeniach nerwowych. Miejscem wytwarzania norepinefryny są pozazwojowe neurony adrenergiczne, komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy oraz ośrodkowy układ nerwowy. Noradrenalina bierze udział w procesach konsolidacji pamięci, wzmacnia przetwarzanie danych zmysłowych, zwiększa uwagę oraz poprawia formowanie i odzyskiwanie pamięci długotrwałej i roboczej…

Obrzęk śluzowaty (myxedema)

Obrzęk śluzowaty współwystępuje z chorobami tarczycy i wynika z długotrwałego niedoboru jej hormonów. Polega na odkładaniu się w skórze właściwej glikozaminoglikanów, które wiążą wodę, co powoduje obrzęk dotkniętego obszaru. Zazwyczaj jest objawem pogłębiającej się niedoczynności tarczycy, ale może występować w niektórych postaciach jej nadczynności. Często towarzyszy zapaleniu tarczycy o podłożu autoimmunologicznym.

Obwodowy układ nerwowy

Zadaniem obwodowego układu nerwowego jest przekazywanie informacji pomiędzy mózgiem i rdzeniem kręgowym a poszczególnymi narządami. W jego skład wchodzą nerwy rdzeniowe i czaszkowe oraz nerwy układu autonomicznego. Do najczęstszych jego zaburzeń należą neuropatie obwodowe spowodowane cukrzycą, nadużywaniem alkoholu lub chorobami. Uszkodzenie nerwów obwodowych może skutkować porażeniem mięśni, zaburzeniami czucia, lub zaburzeniami pracy narządów wewnętrznych.

Obwody neuronowe

Obwody neuronowe to zespoły ściśle współpracujących komórek nerwowych. Odpowidają za przetwarzanie informacji pochodzących z narządów zmysłów i generowanie odpowiedzi neuronalnej.

Odporność zbiorowa (stadna)

Odporność zbiorowa to forma ochrony społeczeństwa przed zakażeniami. Jej założeniem jest uodpornienie na infekcję części populacji, co ma zapewnić ochronę jednostkom słabszym i narażonym na zachorowanie. Ważnym narzędziem odporności zbiorowej są szczepienia ochronne.

Odpowiedź immunologiczna pierwotna i wtórna

Odpowiedź pierwotna ma miejsce podczas pierwszego kontaktu układu odpornościowego z antygenem. Jest ona niezmienna, niezależnie od rodzaju atakującego organizm patogenu. Jeśli zostanie wytworzona pamięć immunologiczna, to w przypadku kolejnego kontaktu z tym samym antygenem uruchomiona zostaje odpowiedź wtórna. Wykazuje ona wyższą specyficzność niż pierwotna i pozwala na szybsze wyeliminowanie patogenu.

Popularne słowa kluczowe