Neuron – (komórka nerwowa, neurocyt) jest to podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna układu nerwowego. Układ ten składa się w przybliżeniu ze 150 miliardów neuronów. Neurony budują głównie ośrodkowy układ nerwowy, tylko nieliczna ich część tworzy obwodowy układ nerwowy. Komórka nerwowa jest wyspecjalizowany mechanizmem, zdolnym do odbierania, przetwarzania oraz wysyłania sygnałów (impulsów) elektrycznych. Ze względu na kierunek przesyłanych informacji, neurony budujące układ nerwowy można podzielić na aferentne (wstępujące), czyli te które przewodzą informację od receptorów do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) oraz neurony eferentne (zstępujące), przewodzące informację w kierunku przeciwnym.
1. Budowa neuronu
Neuron zbudowany jest z ciała komórkowego (perikarion) oraz z dwóch rodzajów wypustek: dendryty i aksony. W organizmach żywych neurony powstają w procesie neurogenezy, gdzie w początkowym etapie składają się z zawiązków perikarionu i niezróżnicowanych wypustek. W zależności od lokalizacji w organizmie dany neuron ma rozmiar, który jest uzależniony od wielkości ciała komórkowego.
Podobnie jak każda komórka zwierzęca, komórka nerwowa otoczona jest błoną komórkową, w tym przypadku jest to neurolemma, której grubość wynosi ok 5 μm. Rolą błony jest odseparowanie środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego neuronu. Działanie jej jest selektywne, ponieważ jest ona nieprzepuszczalna dla większości substancji. Przez błonę swobodnie mogą przepływać cząsteczki nieposiadające ładunku, takie jak tlen, woda czy dwutlenek węgla. Natomiast cząsteczki posiadające ładunek, czyli jony sodu, wapnia, chloru oraz potasu mogą dyfundować przez błonę za pomocą specjalnych kanałów białkowych. W ciele komórki nerwowej, otoczonym błoną komórkową, zlokalizowane są wszystkie organella odpowiednie dla komórki zwierzęcej, takie jak:
- cytoplazma;
- jądro zawierające chromosomy
- aparat Golgiego, odpowiadający za chemiczną obróbkę oraz kierowanie wszystkich substancji wytwarzanych w organizmie;
- mitochondrium, którego głównym zadaniem jest kontrola metabolizmu całej komórki poprzez dostarczanie jej niezbędnej energii w postaci ATP itd.
Oprócz tych podstawowych, obecny jest jeszcze jeden składnik, bardzo charakterystyczny dla komórki nerwowej, jest nim tigroid (ciałko Nissla), inaczej substancja zasadochłonna. Jest to specyficzna forma siateczki śródplazmatycznej, czyli miejsca ciągłej syntezy białek. Koncentracja istoty zasadochłonnej w perykarionie jest cechą charakterystyczną dla różnych typów komórek nerwowych. Oznacza to, że substancja ta może występować w postaci dużych grudek, ziarnistości bądź też jako drobny pył.
2. Rodzaje komórek nerwowych
Z ciała komórki nerwowej może odchodzić różna liczba wypustek, w związku z czym można je podzielić na: jedno- dwu- i wielobiegunowe.
- Komórki jednobiegunowe (neurocyti pseudounipolares) posiadają tylko jedną wypustkę i jest nią akson. Komórki te zaliczane są do najrzadziej występujących.
- Komórki dwubiegunowe (neurocyti bipolares) posiadają dwie wypustki: jeden akson i jeden dendryt.
- Komórki rzekomojednobiegunowe (neurocyti pseudounipolares), które są szczególnym przypadkiem komórek dwubiegunowych. Nazwę swą zawdzięczają odchodzącej od ciała jednej wypustce, która rozdziela się na dwie części. Jedną z nich stanowi akson, spełniający rolę części centralnej, drugą natomiast jest część obwodowa, która przewodzi impulsy w kierunku ciała komórki, dlatego mogłaby być nazywana dendrytem, jednakże posiada osłonkę mielinową, a przewodzenie impulsu zachodzi w sposób skokowy, co upodabnia ją do aksonu.
- Komórki wielobiegunowe (neurocyti multipolares), które występują najliczniej. W ich budowie występuję jeden akson i wiele dendrytów. Według klasyfikacji Golgi można je podzielić na dwa typy: typ I to komórki z długim aksonem przewodzące impulsy na znaczne odległości; typ II to komórki z krótkim aksonem, najczęściej łączącym się z innym neuronem.
3. Podsumowanie
