Kategoria encyklopedii: Ośrodkowy układ nerwowy

Kresomózgowie (telencephalon) jest częścią układu nerwowego, która rozwija się z przodomózgowia. Stanowi skupienie ponad połowy neuronów mózgowia i nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Swoimi rozmiarami i różnorodnością funkcji przewyższa pozostałe części mózgowia. Dzieli się na kresomózgowie parzyste oraz nieparzyste. Z zewnątrz kresomózgowie parzyste zbudowane jest z dwóch półkul mózgu. Obie mają kształt bryły jajowatej, szerszej z przodu i zwężającej się nieco ku tyłowi…

Międzymózgowie (diencephalon) znajduje się w centralnej części mózgowia, pomiędzy półkulami mózgu, które u człowieka całkowicie je przykrywają. W rozwoju zarodkowym powstaje z tylnej części przodomózgowia. U niższych kręgowców stanowi nadrzędny ośrodek węchu. U wyższych zaś jest to złożony układ ośrodków centralizujących bodźce czuciowe i przekazujących je do kory mózgu…

Most (pons) to jedna z najważniejszych części pnia mózgu. Zlokalizowany jest pomiędzy śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Od strony grzbietowej graniczy z móżdżkiem. Podobnie jak inne struktury pnia mózgu zaangażowany jest w utrzymanie podstawowych funkcji organizmu. Większą część mostu zajmuje struktura, od której wziął on swoją nazwę. Jest to podstawa mostu, która wyglądem rzeczywiście przypomina most łączący obie półkule móżdżku. Pełni także taką funkcję, nie stanowi jednak połączenia bezpośredniego…

Jednym z największych osiągnięć ewolucji gatunku ludzkiego jest wykształcenie języka i mowy – pozwalających na efektywne porozumiewanie się narzędzi, dzięki którym możliwy stał się rozwój cywilizacji. Choć wiele gatunków zwierząt wykorzystuje dźwięki w porozumiewaniu się ze sobą, żaden nie stworzył systemu o tak szeroko zakrojonych możliwościach przekazywanie różnorodnych informacji jak język ludzki. Język jest zjawiskiem niezwykle złożonym i dynamicznym – ulega nieustannym przekształceniom w odpowiedzi na zmiany zachodzące w przestrzeni społecznej (np. uwarunkowane kulturowo) oraz indywidualnej (np. zmiany w wiedzy jednostki)…

Móżdżek (cerebellum) położony jest w tylnym dole czaszki, z tyłu od pnia mózgu. Jego nazwa, oznaczająca „mały mózg”, jest w pełni adekwatna, gdyż wyglądem przypomina on mózg w miniaturze. Tworzą go dwie półkule (haemisphaeria cerebelli) połączone strukturą zwaną robakiem (vermis). Z pniem mózgu łączy się on za pomocą trzech parzystych konarów móżdżku. Mimo, że stanowi zaledwie 10% masy mózgowia, móżdżek zawiera tyle neuronów, co wszystkie pozostałe części ośrodkowego układu nerwowego…

Mózgowie stanowi część ośrodkowego układu nerwowego umieszczoną w jamie czaszki. W jego skład wchodzi mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony. Wyróżnia się również inny jego podział: na mózg (obejmujący półkule mózgowe i część wzrokową podwzgórza) oraz pozostałą część – pień mózgu. Wypukłą powierzchnię górno-boczną mózgowia tworzą półkule mózgu, pokryte warstwą istoty szarej, zwaną płaszczem. Powierzchnia ta jest silnie pofałdowana i w jej obrębie przebiegają bruzdy, między którymi znajdują się wypukłe fałdy zwane zakrętami. Szereg zakrętów łączy się w większe jednostki anatomiczne, zwane płatami…

Nadwzgórze (łac. epithalamus) leży w grzbietowej części międzymózgowia. Składa się z wielu struktur, w tym z parzystej części bocznej i nieparzystej części środkowej. Do głównych funkcji nadwzgórza należą m.in.: kontrola rytmu dobowego, regulacja wydzielania hormonów. Elementami składowymi nadwzgórza są: prążek rdzenny wzgórza (łac. stria medullaris thalami), uzdeczka (łac. habenula), trójkąt uzdeczki (łac. trigonum habenulae), spoidło uzdeczek (łac. commissura habenularum), szyszynka (łac. corpus pineale) oraz spoidło tylne nadwzgórzowe (łac. commissura posterior seu epithalamica)…

Niskowzgórze (łac. subthalamus) to element międzymózgowia, który znajduje się w przedłużeniu śródmózgowia, poniżej wzgórza i z tyłu od podwzgórza. W obrębie tej struktury wyróżnia się pole Forela jako istotę białą oraz trzy struktury tworzące istotę szarą: jądro niskowzgórzowe, warstwę niepewną i jądro pola Forela. Odkrycie niskowzgórza jest wynikiem długotrwałych badań i postępów w dziedzinie neuroanatomii. Początki poznawania tej struktury sięgają XIX wieku, gdy anatom i neurolog Louis Pierre Gratiolet opisał pierwsze obserwacje dotyczące tej struktury u zwierząt. Jednak pełne zrozumienie jego roli i funkcji nastąpiło dopiero w XX wieku…

Narządy ośrodkowego układu nerwowego są jednymi z najlepiej chronionych w organizmie. Są one niemal szczelnie zamknięte w obrębie mózgoczaszki i kanału kręgowego. Ze względu jednak na swą delikatność i podatność na uszkodzenia mechaniczne, zarówno mózgowie jak i rdzeń kręgowy potrzebują dodatkowej osłony przed wstrząsami. Jej funkcje spełniają opony mózgowe – trzy warstwy tkanki łącznej koncentrycznie otaczające ośrodkowy układ nerwowy. W rozwoju filogenetycznym łącznotkankowa osłona ośrodkowego układu nerwowego pojawia się bardzo wcześnie…

W ludzkim mózgu istnieją dwa podstawowe ośrodki mowy: ośrodek Wernickego i ośrodek Broki. Pierwszy z nich odpowiada za rozumienie mowy, zaś drugi za jej wytwarzanie. Poza tym w całym mózgu obecne są także inne obszary, które uczestniczą w procesach językowych. Należą do nich m.in. przedni zakręt obręczy, zakręt nadbrzeżny, górny płat ciemieniowy i boczna kora przedczołowa. Ich sprawna współpraca pozwala prawidłowo porozumiewać się za pomocą mowy.

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) lub centralny układ nerwowy (CUN) jest najważniejszą częścią układu nerwowego człowieka. Składa się z rdzenia kręgowego leżącego w kanale kręgowym oraz mózgowia znajdującego się w jamie czaszki. Odpowiada za rejestrację i analizę bodźców, co warunkuje właściwą reakcję organizmu na zmieniające się warunki w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym. Bodźce przewodzone są przez włókna nerwowe od receptorów do odpowiednich ośrodków w OUN. Ośrodkowy układ nerwowy jest zbudowany z istoty szarej oraz białej…

Pień mózgu (ang. brain stem) to, według podziału klinicznego mózgowia, struktura anatomiczna położona w dole tylnym czaszki (ang. posterior cranial fossa), na stoku. Rozciąga się od skrzyżowania piramid (ang. decussation of pyramis) do spoidła tylnego (ang. posterior commissure). Składa się z rdzenia przedłużonego (ang. myelencephalon), mostu (ang. pons) i śródmózgowia (ang. mesencephalon). Wymienione części stanowią strukturalną całość. W skład pnia mózgu wchodzi również twór siatkowaty (ang. reticular formation)…

Płat ciemieniowy stanowi część kresomózgowia parzystego i jest jednym z czterech płatów kory mózgu. Ograniczony jest od przodu bruzdą środkową, od dołu bruzdą boczną, a od tyłu bruzdą ciemieniowo-potyliczną. Zawiera korę czuciową, która uczestniczy w percepcji dotyku, bólu, temperatury, orientacji przestrzennej oraz rozumienia języka symbolicznego i pojęć abstrakcyjnych. Płat ciemieniowy zajmuje okolicę położoną ku tyłowi od bruzdy środkowej. Znajduje się za płatem czołowym i nad płatem skroniowym. Ku tyłowi przechodzi bez wyraźnej granicy w płat potyliczny…