1. Podstawowe informacje
Most (pons) to jedna z najważniejszych części pnia mózgu. Zlokalizowany jest pomiędzy śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Od strony grzbietowej graniczy z móżdżkiem. Podobnie jak inne struktury pnia mózgu zaangażowany jest w utrzymanie podstawowych funkcji organizmu.
2. Budowa anatomiczna i funkcje
Większą część mostu zajmuje struktura, od której wziął on swoją nazwę. Jest to podstawa mostu, która wyglądem rzeczywiście przypomina most łączący obie półkule móżdżku. Pełni także taką funkcję, nie stanowi jednak połączenia bezpośredniego. Włókna zstępujące z kory mózgowej docierają do jąder rozrzuconych w różnych częściach podstawy mostu. W jądrach tych początek mają kolejne włókna nerwowe. Przechodzą one na przeciwną stronę mózgu i po każdej ze stron łączą się w lejkowatą strukturę. Następnie wnikają do konaru środkowego móżdżku.
Tylna część mostu nazywana jest mostem grzbietowym lub nakrywką mostu. Część grzbietowa mostu buduje także dno komory czwartej mózgu.
Ze względu na swoje położenie anatomiczne most pełni rolę łącznika, przez który przechodzi wiele dróg układu nerwowego. Wśród nich wymienić można drogę korowo-rdzeniową, odpowiadającą za ruchy dowolne, oraz wstęgę przyśrodkową, pozwalająca m.in. na odczuwanie dotyku.
Wewnątrz mostu przebiegają włókna kilku nerwów czaszkowych, a także znajdują się tam jądra dające początek niektórym z nich. Wśród tych nerwów czaszkowych można wymienić: nerw trójdzielny (V), odwodzący (VI), twarzowy(VII) oraz przedsionkowo-ślimakowy (VIII). W obrębie mostu znajduje się główne jądro czuciowe i ruchowe nerwu trójdzielnego. Włókna ruchowe tego nerwu docierają głównie do mięśni odpowiadających za żucie. Z kolei jego włókna dośrodkowe pozwalają czuć dotyk i ucisk w obrębie twarzy. Nerw odwodzący ma charakter ruchowy i odpowiada za ruch gałek ocznych w bok. Kolejny, nerw twarzowy, zaopatruje m.in. mięśnie mimiczne twarzy. Razem z włóknami układu przywspółczulnego tworzy nerw pośredni unerwiający przednią część języka, gruczoły łzowe oraz dwie ślinianki: podjęzykową i podżuchwową. Nerw przedsionkowo-ślimakowy jest zbudowany z włókien czuciowych. Wychodzi on z pnia mózgu na styku mostu i konaru środkowego móżdżku. Przewodzi bodźce z obwodowego narządu równowagi znajdującego się w uchu wewnętrznym oraz bodźce akustyczne ze ślimaka.
Jeden z obszarów mostu przyjmuje specyficzne, szaro-niebieskie zabarwienie. Dzieje się tak ze względu na obecność barwnika – neuromelaniny. Ten obszar to miejsce sinawe (locus coeruleus) stanowiące największe skupisko komórek produkujących noradrenalinę w całym ośrodkowym układzie nerwowym. Włókna noradrenergiczne opuszczające miejsce sinawe docierają do różnych obszarów mózgowia (m.in. do móżdżku, hipokampa, struktur układu limbicznego, wzgórza, podwzgórza, kory mózgowej) oraz do rdzenia kręgowego. Ze względu na tak rozległe połączenia miejsce sinawe zaangażowane jest w regulację wielu funkcji organizmu. Odpowiada na przykład za procesy związane z utrzymaniem czujności i uwagi. Aktywność komórek noradrenergicznych miejsca sinawego jest największa podczas czynności wymagających wyjątkowego skupienia, spada podczas relaksowania się, a podczas fazy snu NREM (ang. non-rapid eye movement) jest niezwykle niska. Ich aktywność spada zaś całkowicie podczas fazy snu REM (ang. rapid eye movement sleep). Wyniki badań przeprowadzonych zarówno na modelu zwierzęcym, jak i z udziałem ludzi wykazały, że opisane wahania w aktywności neuronów miejsca sinawego są niezbędne, aby fazy snu następowały po sobie w prawidłowy sposób.
3. Podsumowanie
Most stanowi jedną z części pnia mózgu. Budują go włókna nerwowe przekazujące sygnały z rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego oraz móżdżku do przedniej części mózgowia, a także te przekazujące sygnały w przeciwną stronę. Most daje początek kilku nerwom czaszkowym zaopatrującym ruchowo i czuciowo m.in. twarz, gałkę oczną, ucho środkowe oraz język. Podobnie jak inne części pnia mózgu, zaangażowany jest w podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych. Wśród nich za najważniejszą uznaje się utrzymanie przytomności oraz zachowanie prawidłowego cyklu snu i czuwania.