Hipokamp to parzysta struktura w kształcie konika morskiego zlokalizowana w głębi mózgu. Należy do układu limbicznego i odpowiada głównie za pamięć długotrwałą oraz przestrzenną. Naukowcy od dawna byli przekonani, że większe rozmiary hipokampa związane są z lepszym funkcjonowaniem pamięci, zaś u osób starszych jego zmniejszanie się jest skorelowane z pogorszeniem się tej funkcji mózgu. Opublikowane w 2004 roku wyniki badań wykazały, że zależność ta nie zawsze jest prawdziwa. Jednak dopiero teraz pojawiły się informacje, które pozwalają zrozumieć, dlaczego tak się dzieje.
Analizując upośledzenia pamięci postępujące wraz z wiekiem, badacze brali pod uwagę zmiany w objętości hipokampa lub w strukturze istoty białej mózgu. Rzadko jednak skupiano się na współdziałaniu tych dwóch czynników. Naukowcy z Uniwersytetu Stanowego Michigan, we współpracy ze specjalistami z Uniwersytetu Harvarda, Węgierskiej Akademii Nauk i Instytutu Rozwoju Człowieka Maxa Plancka, przeanalizowali skany mózgu pochodzące od 337 osób w wieku od 61 do 82 lat pod kątem wielkości hipokampa oraz połączeń tej struktury z pozostałymi częściami mózgu zaangażowanymi w proces uczenia się. Uczestnicy badania wykonali również testy sprawdzające pamięć i zdolność do uczenia się, podczas których usłyszeli listę 15 słów, z których jak najwięcej mieli zapamiętać i następnie zapisać. Ten sam zestaw został im przedstawiony pięciokrotnie, aby możliwa była ocena tego, w jaki sposób uczestnicy uczą się przez powtarzanie.
Porównanie zależności między wynikami neuroobrazowania i wykonanych przez uczestników testów ujawniło, że objętość hipokampa istotnie jest znaczącym wskaźnikiem zdolności do uczenia się, ale tylko u tych osób, u których istota biała łącząca hipokamp z pozostałymi strukturami mózgu jest w dobrej kondycji.
“Nasze odkrycia podkreślają potrzebę pomiaru nie tylko wielkości hipokampa, ale także tego, jak dobrze jest on połączony z resztą mózgu, gdy szukamy fizycznych markerów spadku pamięci u osób starszych – mówi Andrew Bender, współautor badania. – Nasze odkrycia wzmacniają pojawiający się pogląd, że badanie związanych z wiekiem zmian w uczeniu się i pamięci z perspektywy systemowej wydaje się o wiele bardziej przydatne w zrozumieniu różnych wzorów ubytków mózgowych i poznawczych niż koncentrowanie się na jakimkolwiek pojedynczym regionie mózgu.”
Zespół planuje powtórzyć badanie po 2-3 latach, aby uzyskać obraz zmian zachodzących w mózgu wraz z upływem czasu.
“Śledząc zmiany powstałe w miarę upływu czasu możemy zobaczyć czy rzeczywiście wystąpią różnice w strukturze mózgu u osób starszych i czy wiążą się one z zauważalnym pogorszeniem się pamięci i uczenia się – mówi Andrew Bender.”
Wyniki otrzymane przez międzynarodowy zespół badawczy mogą mieć duże znaczenie dla wczesnej diagnozy zaburzeń pamięci związanych ze starzeniem się, takich jak choroba Alzheimera. Niektóre osoby mogą bowiem zostać źle zdiagnozowane ze względu na większe rozmiary hipokampa, wynikające np. z wyższego poziomu wykształcenia, aktywności fizycznej czy też zaangażowania społecznego i poznawczego. Uwzględnienie struktury połączeń istoty białej może wówczas pomóc w prawidłowym rozpoznaniu.
