Istota biała w mózgu pełni kluczową rolę w przekazywaniu sygnałów między różnymi obszarami mózgu oraz między mózgiem a resztą ciała. Jest złożona z aksonów, czyli długich wypustek neuronów, które są pokryte mieliną – tłuszczową otoczką, która działa jak izolator i przyspiesza przesyłanie sygnałów nerwowych. Dzięki temu istota biała umożliwia szybką i efektywną komunikację między różnymi częściami układu nerwowego, co jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, w tym dla procesów poznawczych, koordynacji ruchowej i reakcji sensorycznych. Uszkodzenia lub zmiany w istocie białej są powiązane z ryzykiem pogorszenia funkcji poznawczych oraz rozwoju choroby Alzheimera. Te procesy mogą wynikać z procesów takich jak aktywacja komórek śródbłonka, uszkodzenia bariery krew-mózg, niedokrwienie mózgu oraz zmniejszona zdolność regeneracyjna oligodendrocytów, co prowadzi do stopniowej utraty mieliny w mózgu.
Mózg jest jednym z narządów o najwyższej zawartości tłuszczów w organizmie. Około 50-60% jego masy stanowią lipidy, z czego ponad 35% to wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Mają one silne właściwości przeciwzapalne, które mogą chronić przed funkcjonalnymi i strukturalnymi uszkodzeniami mózgu. Badania wskazują, że u osób starszych z wyższymi poziomami omega-3 we krwi występuje mniejsze ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych. Z kolei ich niższe poziomy mogą prowadzić do zmian w istocie białej i gorszej sprawności umysłowej. W związku z tym naukowcy zbadali, czy długoterminowa (3 letnia) suplementacja kwasami omega-3 może zapobiegać zmianom progresji istoty białej u osób starszych, u których te zmiany już nastąpiły.
Badanie przeprowadzono w Oregon Health & Science University (OHSU) w Portland, w Oregonie. Uczestnicy zostali losowo przydzielani do grupy eksperymentalnej, przyjmującej kwasy omega-3 (EPA i DHA) lub do grupy placebo, która przyjmowała kapsułki z olejem sojowym. Ich stan zdrowia był regularnie monitorowany, a co sześć miesięcy wykonywano analizy laboratoryjne oraz rezonans magnetyczny (MRI).
Wyniki okazały się niejednoznaczne. Osoby, które przyjmowały kwasy omega-3, doświadczały nieco mniejszego wzrostu uszkodzeń istoty białej mózgu w porównaniu do tych, które otrzymywały placebo. Jednak różnica ta nie była statystycznie istotna, co oznacza, że nie można jednoznacznie stwierdzić, że kwasy omega-3 miały zdecydowany wpływ na spowolnienie tych zmian. Podobny trend zaobserwowano w przypadku integralności neuronów, czyli zdolności komórek nerwowych do prawidłowego funkcjonowania. Choć w grupie przyjmującej omega-3 zaobserwowano mniejsze pogorszenie integralności, różnice te nie były statystycznie istotne.
Ciekawe wyniki uzyskano natomiast w grupie uczestników z genem APOE*E4, który wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera. Suplementacja omega-3 wydawała się przynosić tym osobom znaczące korzyści. Osoby z tym genem i przyjmujące omega-3 doświadczały mniejszego pogorszenia stanu mózgu w porównaniu do tych, które otrzymywały placebo. Progresja zmian w mózgu była u nich mniejsza, niż w grupie placebo, podobnie jak zmiany we wskaźnikach dyfuzji mózgowej. Suplementacja wiązała się też z lepszą integralnością neuronów.
Choć wyniki sugerują, że kwasy tłuszczowe omega-3 mogą przynosić pewne korzyści dla zdrowia mózgu, zwłaszcza u osób z genem APOE*E4, to efekty te nie były na tyle mocne, aby można było jednoznacznie potwierdzić ich skuteczność w spowalnianiu zmian neurodegeneracyjnych u starszych osób. Warto podkreślić, że w trakcie badania nie zaobserwowano istotnych różnic w częstości występowania działań niepożądanych między grupą omega-3 a grupą placebo. Kwasy tłuszczowe omega-3 są bezpieczne do stosowania i mogą mieć pewien pozytywny wpływ, szczególnie u osób z większym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera, co sugeruje potrzebę dalszych badań w tej dziedzinie.
