Encyklopedia

Limfocyty T regulatorowe (Treg)

Limfocyty T regulatorowe mają zdolność do supresji innych komórek immunokompetentnych. Wydzielają cytokiny o właściwościach supresorowych oraz bezpośrednio oddziałują na komórki docelowe. Odgrywają kluczową rolę w powstawaniu i utrzymywaniu tolerancji immunologicznej. Zaburzenia w ich funkcjonowaniu mogą przyczyniać się do rozwoju alergii, nowotworów i chorób autoimmunologicznych.

Łagodne zaburzenia poznawcze

Łagodne zaburzenia poznawcze (ang. mild cognitive impairment) definiowane są jako subiektywne i obiektywne ograniczenia jednej lub kilku funkcji poznawczych z jednoczesnym zachowaniem kompetencji i niezależności w życiu codziennym. Choć początkowo zaburzenia te były rozumiane jako stan przejściowy pomiędzy funkcjonowaniem poznawczym utrzymującym się w normie a objawami choroby Alzheimera, dziś terminu MCI używa się w szerszym kontekście – odnosi się on do pacjentów bez rozpoznania otępienia, u których deficyty poznawcze są widoczne…

Łuk odruchowy

Łuk odruchowy to droga, jaką przebywa impuls nerwowy od receptora, przez neuron czuciowy, kojarzeniowy i ruchowy, aż do efektora. Reakcja odruchowa pomaga organizmowi w przystosowaniu się do czynników zewnętrznych. Dzieje się to bez udziału mózgu. Historia odkrycia łuku odruchowego sięga lat 90. XIX wieku, kiedy angielski fizjolog Charles Scott Sherrington prowadził badania nad odruchami rdzeniowymi u psów. Sherrington wykorzystywał metody elektrofizjologiczne, które umożliwiły mu dokładne zbadanie aktywności elektrycznej neuronów w rdzeniu kręgowym…

Makrofagi

Makrofagi są komórkami układu immunologicznego, które powstają w szpiku kostnym z monocytów. Uczestniczą zarówno w mechanizmach nieswoistej, jak i swoistej odpowiedzi odpornościowej. Ze względu na zdolność do fagocytozy (wchłaniania i trawienia ciał obcych), komórki te stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed patogennymi drobnoustrojami. Odpowiadają też za eliminację nieprawidłowych (martwych, apoptotycznych, nowotworowych) komórek krążących w organizmie. Ponadto pełnią funkcję komórek prezentujących antygen limfocytom T pomocniczym…

Mastocyty

Mastocyty, czyli komórki tuczne, to powstające w szpiku kostnym komórki tkanki łącznej oraz błon śluzowych. Należą do układu odpornościowego. Uczestniczą w obronie organizmu przed zakażeniami. Ich główna funkcja polega na wywoływaniu miejscowego stanu zapalnego w odpowiedzi na czynniki pochodzące ze środowiska.

Melanocyty

Melanocyty to komórki produkujące melaninę – czarny pigment. Znajdują się m.in. w warstwie podstawnej skóry, ale także w błonie naczyniowej oka, w mózgu, uchu wewnętrznym, kościach i w mięśniu sercowym. Udział w pigmentacji skóry, oczy i włosów nie jest ich jedyną rolą. Wpływają one także na pracę układu odpornościowego i układu nerwowego, chronią przed stresem oksydacyjnym, biorą udział w procesach słyszenia i widzenia.

Miastenia

Miastenia to choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu we krwi obecne są przeciwciała przeciwko receptorom acetylocholiny, niszczące receptory lub blokujące ich miejsca aktywne. W rezultacie dochodzi do zaburzenia przesyłania impulsów nerwowych z zakończeń nerwów ruchowych do włókien mięśniowych. Skutkuje to osłabieniem siły skurczu mięśni i ich postępująca męczliwość. Nasilenie objawów waha się od niewielkiego po uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie. Miastenia jest rzadką chorobą, występuje z częstością 10-15 przypadków na 100 000 osób.

Międzymózowie

Międzymózgowie (diencephalon) znajduje się w centralnej części mózgowia, pomiędzy półkulami mózgu, które u człowieka całkowicie je przykrywają. W rozwoju zarodkowym powstaje z tylnej części przodomózgowia. U niższych kręgowców stanowi nadrzędny ośrodek węchu. U wyższych zaś jest to złożony układ ośrodków centralizujących bodźce czuciowe i przekazujących je do kory mózgu…

Migrena

Migrena to przewlekła choroba dotykająca nawet 20% populacji. Jej głównym objawem są silne bóle głowy z towarzyszącymi nudnościami i zwiększoną wrażliwością na bodźce zewnętrzne. Nie jest znana konkretna przyczyna powstawania migreny. Naukowcy przypuszczają, że w jej patogenezie bierze udział kilka czynników genetycznych, metabolicznych czy naczyniowych. Leczenie migreny ma na celu łagodzenie objawów i zmniejszenie częstotliwości napadów.

Mikrobiom

Mikrobiom człowieka to złożony ekosystem bilionów mikroorganizmów komensalnych, symbiotycznych i chorobotwórczych zamieszkujących ludzki organizm. W jego skład wchodzą bakterie, ale także grzyby, archeony, pierwotniaki i wirusy. Jego skład zależny jest od diety, stylu i środowiska życia oraz od miejsca w ciele. Termin „mikrobiom” często stosowany jest zamiennie z „mikrobiota”, choć między ich znaczeniem istnieją pewne różnice.

Mikroglej

Komórki mikrogleju opisywane są najczęściej jako specyficzne tkankowo, rezydujące makrofagi ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Komórki te, tak samo jak astrocyty oraz oligodendrocyty, zaliczane są do grupy komórek glejowych (nieneuronalnych) znajdujących się w OUN. W przeciwieństwie do neuronów i innych komórek gleju, mikroglej wywodzi się prawdopodobnie z woreczka żółtkowego, będącego błoną płodową otaczającą żółtko zarodka. Podczas rozwoju embrionalnego migruje do OUN…

Mitochondria

Mitochondria to organella komórkowe występujące w większości komórek eukariotycznych, w tym u roślin, zwierząt i grzybów. Odpowiadają za produkcję energii w postaci ATP (adenozynotrifosforanu). Są tym samym zaangażowane w wiele procesów biologicznych, takich jak regulacja metabolizmu, sygnały komórkowe czy procesy związane z chorobami. Dlatego zrozumienie ich funkcjonowania jest kluczowe dla rozwoju medycyny i innych dziedzin nauki. Odkrycie mitochondriów jest jednym z kluczowych momentów w historii biologii. Pierwsze opisanie tych organelli miało miejsce w drugiej połowie XIX wieku…

Monoaminooksydaza (MAO)

Oksydaza monoaminowa (monoaminooksydaza, MAO) to enzym flawinowy występujący niemal we wszystkich tkankach organizmu ssaków. Odgrywa on istotną rolę w regulacji ośrodkowego układu nerwowego (OUN), ponieważ katalizuje oksydacyjną degradację monoamin. Na poziomie komórkowym monoaminooksydaza zlokalizowana jest w zewnętrznej błonie mitochondrialnej. Substratami MAO są endogenne aminy o charakterze neuroprzekaźników i hormonów, takie jak dopamina, adrenalina, noradrenalina i serotonina…

Most

Most (pons) to jedna z najważniejszych części pnia mózgu. Zlokalizowany jest pomiędzy śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Od strony grzbietowej graniczy z móżdżkiem. Podobnie jak inne struktury pnia mózgu zaangażowany jest w utrzymanie podstawowych funkcji organizmu. Większą część mostu zajmuje struktura, od której wziął on swoją nazwę. Jest to podstawa mostu, która wyglądem rzeczywiście przypomina most łączący obie półkule móżdżku. Pełni także taką funkcję, nie stanowi jednak połączenia bezpośredniego…

Mowa i język

Jednym z największych osiągnięć ewolucji gatunku ludzkiego jest wykształcenie języka i mowy – pozwalających na efektywne porozumiewanie się narzędzi, dzięki którym możliwy stał się rozwój cywilizacji. Choć wiele gatunków zwierząt wykorzystuje dźwięki w porozumiewaniu się ze sobą, żaden nie stworzył systemu o tak szeroko zakrojonych możliwościach przekazywanie różnorodnych informacji jak język ludzki. Język jest zjawiskiem niezwykle złożonym i dynamicznym – ulega nieustannym przekształceniom w odpowiedzi na zmiany zachodzące w przestrzeni społecznej (np. uwarunkowane kulturowo) oraz indywidualnej (np. zmiany w wiedzy jednostki)…

Móżdżek

Móżdżek (cerebellum) położony jest w tylnym dole czaszki, z tyłu od pnia mózgu. Jego nazwa, oznaczająca „mały mózg”, jest w pełni adekwatna, gdyż wyglądem przypomina on mózg w miniaturze. Tworzą go dwie półkule (haemisphaeria cerebelli) połączone strukturą zwaną robakiem (vermis). Z pniem mózgu łączy się on za pomocą trzech parzystych konarów móżdżku. Mimo, że stanowi zaledwie 10% masy mózgowia, móżdżek zawiera tyle neuronów, co wszystkie pozostałe części ośrodkowego układu nerwowego…

Mózgowie człowieka

Mózgowie stanowi część ośrodkowego układu nerwowego umieszczoną w jamie czaszki. W jego skład wchodzi mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony. Wyróżnia się również inny jego podział: na mózg (obejmujący półkule mózgowe i część wzrokową podwzgórza) oraz pozostałą część – pień mózgu. Wypukłą powierzchnię górno-boczną mózgowia tworzą półkule mózgu, pokryte warstwą istoty szarej, zwaną płaszczem. Powierzchnia ta jest silnie pofałdowana i w jej obrębie przebiegają bruzdy, między którymi znajdują się wypukłe fałdy zwane zakrętami. Szereg zakrętów łączy się w większe jednostki anatomiczne, zwane płatami…

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) jest zaburzeniem, w którym tarczyca produkuje za dużo hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Obok niedoczynności jest jedną z najczęstszych chorób endokrynologicznych, dotyczy ok. 1–2% dorosłych w Polsce. Chorują głównie kobiety w wieku 20–40 lat, u dzieci występuje rzadko. Szerszym pojęciem jest tyreotoksykoza oznaczająca zespół kliniczny rozwijający się w następstwie nadmiaru krążącej fT4 lub fT3. Może on pochodzić ze zwiększonej syntezy hormonów tarczycy, uwolnienia ich na skutek destrukcji miąższu (np. w zapaleniu tarczycy), albo przyjmowania preparatów hormonów tarczycy…

Nadnercza

Nadnercza (gruczoły nadnerczowe) to parzyste gruczoły wydzielania wewnętrznego zlokalizowane tuż nad górnymi biegunami nerek. W ich budowie można wyróżnić wewnętrzną część rdzeniową, która otoczona jest przez część zewnętrzną – korę nadnerczy. Rdzeń nadnerczy odpowiedzialny jest za produkcję katecholamin: noradrenaliny i adrenaliny oraz śladowych ilości dopaminy. Hormony tej części odgrywają znaczącą rolę w odpowiedzi na stres i czynniki zagrażające życiu…

Nadwzgórze

Nadwzgórze (łac. epithalamus) leży w grzbietowej części międzymózgowia. Składa się z wielu struktur, w tym z parzystej części bocznej i nieparzystej części środkowej. Do głównych funkcji nadwzgórza należą m.in.: kontrola rytmu dobowego, regulacja wydzielania hormonów. Elementami składowymi nadwzgórza są: prążek rdzenny wzgórza (łac. stria medullaris thalami), uzdeczka (łac. habenula), trójkąt uzdeczki (łac. trigonum habenulae), spoidło uzdeczek (łac. commissura habenularum), szyszynka (łac. corpus pineale) oraz spoidło tylne nadwzgórzowe (łac. commissura posterior seu epithalamica)…

Narkolepsja

Narkolepsja jest chorobą o podłożu neurologicznych. Jej cechą charakterystyczną jest nadmierna senność w ciagu dnia. Napadom snu mogą towarzyszyć inne objawy, w tym omamy i paraliż senny oraz utrata napięcia mięśniowego. Etiopatogeneza narkolepsji nie została w pełni wyjaśniona, choć wiadomo, że jedną z jej przyczyn jest niedobór oreksyny. Leczenie obejmuje łagodzenie objawów.

Popularne słowa kluczowe