Brak aktywności fizycznej może mieć poważne konsekwencje dla ludzkiego zdrowia. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia z tego powodu średnio co dziesięć sekund umiera człowiek. Daje to 3,2 miliony zgonów rocznie! W kulturze europejskiej powszechne jest przekonanie, że sprawność fizyczna i sprawność intelektualna idą w parze – już starożytni Rzymianie mawiali “w zdrowym ciele zdrowy duch”. Bieg czasu nieuchronnie osłabia zarówno ciało, jak i umysł. Trudno jednoznacznie stwierdzić, jaka jest zależność pomiędzy osłabieniem kondycji fizycznej i psychicznej.
Naukowcy z Uniwersytetu w Genewie oraz NCCR (szwajcarskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych) postanowili podjąć wspólną próbę zbadania tej zależności. Sprawdzili oni, czy poziom zasobów poznawczych może być związany ze stopniem zaangażowania w ćwiczenia fizyczne na przestrzeni lat. Ponadto badali, czy spadek zdolności umysłowych poprzedza zmniejszenie się aktywności fizycznej. Wyniki ich pracy zostały opublikowane w czasopiśmie Health Psychology. Szwajcarscy naukowcy w swej analizie wykorzystali socjoekonomiczne dane zebrane za pomocą kwestionariusza SHARE (ang. Survey of Health, Aging and Retirement in Europe) w 25 europejskich krajach. To ogromna baza danych, która zawiera pomiary sprawności fizycznej i intelektualnej 100 000 ludzi w wieku od 50 do 90 lat. Takie pomiary przeprowadzane były co dwa lata na przestrzeni 12 lat.
Za wskaźniki zdolności poznawczych posłużyły wyniki dwóch testów oraz poziom edukacji uczestników. Pierwszy test sprawdzał płynność werbalną: przykładowe zadanie polegało na wymienieniu jak największej liczby zwierząt w ciągu 60 sekund. W drugim teście na próbę została wystawiona pamięć badanych – otrzymali oni zbiór słów do zapamiętania. Aktywność fizyczna została zmierzona za pomocą skali od 1 (“nie ćwiczę”) do 4 (“ćwiczę częściej niż raz w tygodniu”). Te dane zostały następnie wykorzystane do zbudowania trzech osobnych modeli statystycznych, których zadaniem było przewidzieć trajektorię zmian aktywności fizycznej i zdolności poznawczych. Pierwszy z nich wskazywał, czy na podstawie poziomu aktywności fizycznej przewidzieć można zmianę zdolności poznawczych. Drugi sprawdzał, czy na podstawie zdolności poznawczych można przewidzieć zmianę poziomu aktywności fizycznej. Trzeci model stanowił ich kombinację: sprawdzał, czy na podstawie korelacji między tymi wskaźnikami można przewidzieć ich trajektorię.
Spośród tych modeli największą wartość predyktywną miała wersja druga. W ten sposób badacze zademonstrowali wpływ zdolności poznawczych na sprawność fizyczną. Wyniki analizy wykazały, iż po 50. roku życia poziom zaangażowania w ćwiczenia fizyczne jest zależny od dostępności zasobów poznawczych. Rezultaty tego modelowania statystycznego świadczą o tym, że na podstawie zdolności poznawczych można skutecznie przewidzieć poziom aktywności fizycznej. Jednak poziom aktywności fizycznej nie pozwala na tak trafną ocenę stanu zdolności poznawczych. Wskazuje to na sprawczą rolę zdrowia mózgu w podtrzymywaniu zdrowia ciała i stanowi argument na korzyść inwestycji w trening umysłu.
“Oczywiście jest to swego rodzaju współzależność, gdyż spadek aktywności fizycznej również ma konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Jednak w świetle naszych wyników możemy sądzić, że rozpoczyna się ona od osłabienia zdolności poznawczych” – zauważa Boris Cheval, szwajcarski psycholog sportu, jeden z autorów badania.
Możemy sobie zatem wyobrazić, że wraz z postępującym starzeniem spada motywacja do ćwiczeń, co obniża ich częstotliwość i w konsekwencji przyspiesza osłabienie zdolności poznawczych. Po 50. roku życia sprawność ciała i umysłu zaczyna nieuchronnie obniżać się. Jednakże wyniki tego badania wskazują, że dbając o nasze zdolności poznawcze, możemy dłużej pozostać aktywni fizycznie, a co za tym idzie – spowolnić negatywne konsekwencje starzenia się. Stoją one zatem w kontraście do utartego przekonania, według którego to zdrowie fizyczne poprzedza kondycję psychologiczną.
