Autyzm to najpowszechniejsze zaburzenie neurorozwojowe – dotyka średnio co setne dziecko na całym świecie. Przede wszystkim wpływa ono negatywnie na interakcje społeczne, ponieważ prowadzi do trudności w tzw, “teorii umysłu”, czyli rozumieniu perspektywy, przekonań i pragnień drugiego człowieka. Wymaga to skupienia się na jego punkcie widzenia i przeniesieniu nań uwagi. Zatem autyzm dotyka nie tylko teorii umysłu, lecz także funkcji wykonawczych, włącznie z zarządzaniem uwagą. Rodziny dwujęzyczne często decydują się na używanie w domu tylko jednego języka, by nie komplikować bardziej rozwoju autystycznego dziecka. Czy to aby na pewno słuszna strategia? To właśnie postanowił zbadać międzynarodowy zespół naukowców z University of Geneva (UNIGE, Szwajcaria), we współpracy z Universities of Thessaly (Grecja) and Cambridge (Wielka Brytania). Wyniki ich pracy zostały opublikowane w czasopiśmie Autism Research.
Zgodnie z wynikami poprzednich badań dwujęzyczność ma korzystny wpływ na rozwój zarówno teorii umysłu, jak i zdolności uwagowych. Czy dotyczy to także dzieci autystycznych? Aby odpowiedzieć na to pytanie naukowcy zaprosili do udziału w badaniu 103 dzieci w wieku od 6 do 15 lat, z których 43 władało biegle dwoma różnymi językami. Uczestnicy wzięli udział w serii niewerbalnych testów, mierzących przede wszystkim poziom teorii umysłu, lecz również funkcje wykonawcze takie jak zdolność przenoszenia uwagi oraz pojemność pamięci roboczej. Naukowcy dodatkowo pogrupowali uczestników zależnie od wieku, płci i stopnia autyzmu. Dzięki temu mogli odkryć faktyczny wpływ dwujęzyczności na zdolności poznawcze.
Wyniki nie pozostawiły cienia wątpliwości, iż dwujęzyczność istotnie koreluje ze zmianą funkcjonowania poznawczego także u dzieci autystycznych. W zadaniach weryfikujących poziom teorii umysłu udzieliły one bowiem poprawnych odpowiedzi w (średnio) 76% przypadkach, a dzieci władające tylko jednym językiem – w 57%. Również w testach funkcji uwagowych i pamięciowych ich wyniki były znacząco wyższe. Chociaż te rezultaty nie udowadniają, iż dwujęzyczność jest przyczyną poprawy funkcjonowania psychospołecznego (takie badanie byłoby niezwykle trudne do przeprowadzenia), stanowią ku temu silną przesłankę. Co więcej, poprawy tej nie wyjaśniały inne czynniki – wiek, płeć i dotkliwość autyzmu. Dlaczego dwujęzyczność może mieć taki wpływ na zdolności poznawcze?
“Dwujęzyczność wymaga od dziecka pracy nad zdolnościami, które są bezpośrednio związane z teorią umysłu. Musi ono nieustannie rozważać wiedzę innych – np. zastanawiać się czy osoba, do której mówi zna Grecji czy Albański? W kolejnym kroku musi zaś aktywnie zarządzać swoją uwagą, skupiając ją na właściwym języku” – wyjaśnia Eleni Peristeri.
Takie zadanie to dla mózgu prawdziwa gimnastyka, która działa precyzyjnie na te deficyty, które są związane ze spektrum autyzmu. Widać to wyraźnie w wynikach tego badania – dwujęzyczność mogła kompensować deficyty poznawcze leżące u podstaw tego zaburzenia. Ma to ogromne znaczenie i może w przyszłości zmienić sposób opieki nad dziećmi autystycznymi, szczególnie w rodzinach dwujęzycznych.
