Układ nerwowy - Strona 2 z 8 - NeuroExpert - Encyklopedia Neurofizjologii

Endorfiny

Endorfiny to substancje białkowe o charakterze neuroprzekaźników naturalnie obecnych w mózgu. Nazywane są także wewnętrznymi morfinami, ponieważ wykazują bardzo podobne działanie. Endorfiny odpowiadają za występowanie w naszym organizmie stanu euforii, odczuwanie zadowolenia z samych siebie oraz ogólnie dobre samopoczucie. Przez to nazywane są także “hormonami szczęścia”. Neurotransmitery te należą do peptydów, których mechanizm działania opiera się na łączeniu i aktywacji receptorów opioidowych, odpowiedzialnych również za działanie substancji takich jak morfina i heroina.

Epigenetyka

Epigenetyka to dziedzina nauki, której przedmiotem zainteresowania są procesy poprzez które środowisko wpływa na zdrowie i zachowanie człowieka. Badania w tej dyscyplinie są istotne, ponieważ według holistycznej koncepcji zaproponowanej w latach 70. XX w. przez ministra zdrowia Kanady Marca Lalonde’a środowisko wpływa na zdrowie człowieka aż w około 50%. Mechanizmy epigenetyczne są podstawą adaptacji do zmieniających się warunków środowiska.

Hipokamp

Hipokamp stanowi kluczowy element mózgu człowieka oraz innych ssaków. Należy on do układu limbicznego i odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu pamięci długotrwałej i przestrzennej. Osiąga on pełną dojrzałość około drugiego roku życia. Hipokamp jest strukturą występującą parzyście na zasadzie odbicia lustrzanego, po obydwu półkulach mózgowia. U ludzi i innych naczelnych obszar ten znajduje się w przyśrodkowej części płata skroniowego, pod powierzchnią korową. Ma on charakterystyczny zakrzywiony kształt podobny do konika morskiego, czyli gatunku ryby morskiej z rodzaju Hippocampus, czemu struktura ta zawdzięcza swoją nazwę…

Jądra podstawy

Jądra podstawy (łac. nuclei basales), zwane także jądrami podstawnymi (łac. ganglia basales), to skupiska istoty szarej w kresomózgowiu, położone pomiędzy korą mózgową a torebką wewnętrzną mózgu. Należą one do struktur podkorowych układu pozapiramidowego. W centralnej części mózgu leżą jądro ogoniaste i półleżące, a w obrębie międzymózgowia jądro niskowzgórzowe i istota czarna. Jądra podstawy biorą udział w komunikacji pomiędzy ośrodkami mózgowia za pośrednictwem sieci neuronalnych. Wpływają m.in. na aktywność kory mózgu, odpowiedzialnej za motorykę ciała, funkcje poznawcze i motywację…

Kispeptyna

Kisspeptyna to neuropeptyd wytwarzany głównie przez komórki nerwowe podwzgórza. W 1996 r. odkryto jej zdolność do hamowania metastazy (tworzenia się przerzutów nowotworu) i nadano mu nazwę metastatyna. Obecnie kisspeptynie przypisuje się główną rolę w procesie dojrzewania płciowego. Kisspeptyna to produkt genu KISS-1, który koduje kilka podobnych strukturalnie peptydów posiadających wspólny C-końcowy motyw. Głównym produktem tego genu jest kisspeptyna-54 (metastatyna) oraz kilka krótszych peptydów (kisspeptyna-14, kisspeptyna-13, kisspeptyna-10). Nazwa kisspeptyna stosowana jest do opisywania rodziny białek posiadających ten charakterystyczny C-końcowy motyw…

Komórki glejowe

Komórki glejowe, zwane także neuroglejem, to komórki układu nerwowego, które nie są neuronami i nie wytwarzają impulsów elektrycznych. Po raz pierwszy opisał je w 1956 patolog Rudolf Virchow. Wprowadził on termin “glej” (z języka greckiego “klej”) ponieważ uznał je za pasywną tkankę łączącą i podtrzymującą sieci neuronalne. Komórki glejowe są klasyfikowane ze względu na ich kształt oraz funkcję. Na tej podstawie wyróżnia się oligodendrocyty, astrocyty, komórki wyściółki i mikroglej, które należą do ośrodkowego układu nerwowego oraz komórki Schwanna i komórki satelitarne, które znajdują się w obwodowym układzie nerwowym…

Komórki macierzyste

Komórki macierzyste to niezróżnicowane komórki prekursorowe. Mogą ulegać nieograniczonym podziałom lub różnicować się w wyspecjalizowane komórki somatyczne. Ich właściwości znalazły zastosowanie w medycynie regeneracyjnej – wykorzystuje się je np. w leczeniu oparzeń i nowotworów hematopoetycznych. Są też pomocne w badaniu mechanizmów rozwoju chorób i w opracowywaniu nowych terapii.

Komórki satelitarne

Komórki satelitarne znane są również jako amficyty lub komórki płaszczowe. Zalicza się je do gleju obwodowego układu nerwowego. Zlokalizowane są w zwojach współczulnych, przywspółczulnych i czuciowych. Ze względu na swoje funkcje są często porównywalne do astrocytów. Należy jednak podkreślić, że te drugie struktury wchodzą w skład makrogleju ośrodkowego układu nerwowego. Komórki satelitarne są spłaszczone (stąd też ich inna nazwa) z licznymi wypustkami i posiadają dwa jądra o owalnym kształcie…

Komórki Schwanna

Komórki Schwanna to komórki glejowe, które pełnią wiele ważnych funkcji w obwodowym układzie nerwowym. Wytwarzają osłonki mielinowe otaczające aksony neuronów, dzięki którym możliwe jest szybsze i bardziej efektywne przewodzenie impulsów nerwowych. W 1839 roku niemiecki biolog Theodor Schwann przeprowadził mikroskopowe badania włókien nerwowych różnych gatunków zwierząt. Zauważył, że włókna nerwowe otoczone są owalnymi strukturami, które je rozdzielają i chronią. Schwann nazwał te elementy “cylindrycznymi komórkami mielinowymi”…

Komórki wyściółki

Komórki wyściółki to ważne jednostki budujące tzw. wyściółkę (ependymę), która uczestniczy w tworzeniu splotu naczyniówkego Ich podstawową rolą jest regulacja transportu różnych substancji w obrębie bariery krew-mózg oraz wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Inne ich nazwy to komórki ependymalne, ependymocyty, ependymocytia. Komórki wyściółki (ang. ependymocytes) są jednymi z czterech głównych typów komórek glejowych. Posiadają cechy komórek nabłonkowych. Tworzą cienką błonę – wyściółkę złożoną z pojedynczej warstwy komórek o sześciennym kształcie…

Kora czuciowa

Kora czuciowa znajduje się w obrębie płata ciemieniowego. Odpowiada za odbieranie i przetwarzanie bodźców dotykowych i bólowych. Jej uszkodzenie lub zaburzenia transmisji sygnałów na drodze czuciowej może prowadzić do przeczulicy, niedoczulicy lub parestezji.

Kora kojarzeniowa i wyższe czynności mózgowe

Kora kojarzeniowa obecna jest u wszystkich ssaków, ale u człowieka stanowi aż 80% całkowitej powierzchni kory mózgu. Już samo to nadaje tej części mózgu ogromne znaczenie i odróżnia nas od innych zwierząt. Nie dzieje się to bez przyczyny To właśnie w tej części mózgu zachodzą procesy zwane wyższymi czynnościami mózgowymi: wnioskowanie, przewidywanie, pamięć, kojarzenie, rozwaga, wytwarzanie i rozumienie mowy, orientacja przestrzenna…

Kora mózgu

Mimo, że jej grubość to zaledwie 2 – 4 mm, kora mózgu (cortex cerebri) ma powierzchnię ok. 2000 cm² i stanowi niemal połowę masy całego ludzkiego mózgowia. Tworzy ją ok. 25 mld komórek nerwowych wytwarzających ponad 100 000 km aksonów. Każda z tych komórek może stworzyć nawet 10 000 połączeń synaptycznych. Filogenetycznie korę mózgu można podzielić na trzy elementy: korę dawną (paleocortex), starą (archicortex) i nową (neocortex)…

Kora podskroniowa (IT)

Kora podskroniowa (ang. inferotemporal, IT) jest obszarem ludzkiego mózgu kluczowym dla zdolności rozpoznawania obiektów za pomocą wzroku. Znajduje się w płacie skroniowym, w pobliżu ośrodków mowy, słuchu i muzyki, lecz jej komórki reagują wyłącznie na bodźce wizualne. Syntezuje ona informacje o elementarnych właściwościach obiektów – np. ich kształcie czy kolorze – w percepty o wyższym stopniu złożoności, np. twarze lub krajobrazy. Jej uszkodzenie prowadzi do niezdolności rozpoznania tego, co jest spostrzegane…

Kora przedczołowa

Kora przedczołowa znajduje się w przedniej części płata czołowego. Odpowiada za działanie pamięci roboczej, planowanie i przewidywanie konsekwencji podejmowanych decyzji. Hamuje też zachowania impulsywne, podyktowane aktywnością podwzgórza i układu limbicznego. Zaburzenia jej funkcjonowania mogą prowadzić do zachowań nieakceptowalnych społecznie, impulsywnych i bezcelowych.

Kora ruchowa

Kora ruchowa to fragment płata czołowego odpowiedzialny za kontrolę poruszania się. Ze względu na budowę i funkcje dzieli się ją pierwszo- i drugorzędową. Uszkodzenie kory ruchowej może prowadzić do zaburzeń koordynacji lub do paraliżu.

Kora słuchowa

Kora słuchowa zlokalizowana jest w obrębie płata skroniowego. Odpowiada za odbieranie i przetwarzanie informacji o dźwiękach. Jej uszkodzenia mogą skutkować zaburzeniami lub utratą słuchu.

Kora smakowa

Kora smakowa znajduje się w płaci ciemieniowym. Odpowiada za interpretację bodźców smakowych, odbieranych przez receptory jamy ustnej. Jej prawidłowe funkcjonowanie wpływa na wybory żywieniowe i reguluje apetyt. Zaburzenia jej funkcjonowania mogą skutkować nieprawidłowym odczuwaniem smaków lub całkowitą utratą odczuwania smaków.

Kora węchowa

Kora węchowa leży w obrębie płata skroniowego i graniczy z korą starą. Uczestniczy w odbieraniu i przetwarzaniu informacji o zapachach, odgrywa też istotną rolę w sensorycznych procesach pamięciowych. Tworzy liczne połączenia ze strukturami układu limbicznego, w tym z hipokampem i ciałem migdałowatym. Nieprawidłowości jej funkcjonowania mogą prowadzić do utraty lub zaburzeń węchu.

Kora wzrokowa

Kora wzrokowa to zlokalizowana w obrębie płata potylicznego część mózgu odpowiedzialna za przetwarzanie bodźców wzrokowych. Jej poszczególne części wstępnie analizują informacje pochodzące z siatkówki oka i przekazują je do kolejnych części. Dzięki współpracy wszystkich pięter kory wzrokowej powstaje pełny obraz otaczającego środowiska.

Kresomózgowie

Kresomózgowie (telencephalon) jest częścią układu nerwowego, która rozwija się z przodomózgowia. Stanowi skupienie ponad połowy neuronów mózgowia i nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Swoimi rozmiarami i różnorodnością funkcji przewyższa pozostałe części mózgowia. Dzieli się na kresomózgowie parzyste oraz nieparzyste. Z zewnątrz kresomózgowie parzyste zbudowane jest z dwóch półkul mózgu. Obie mają kształt bryły jajowatej, szerszej z przodu i zwężającej się nieco ku tyłowi…

Kategoria encyklopedii: Układ nerwowy

Popularne słowa kluczowe