Starzenie się nieuchronnie prowadzi do spadku kontroli funkcji poznawczych. W przypadku mowy jest to związane z paradoksem – starsi dorośli mają większe trudności ze znalezieniem odpowiednich słów niż młodsi, choć przecież posiadają większy zakres słownictwa. Dotychczas nie udało się odkryć zmian neuronalnych, które odpowiadają za to zjawisko. Ten stan rzeczy uległ zmianie dzięki wynikom badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu w Leipzig i Instytutu Maxa Plancka. Ustalili oni, iż z biegiem lat wydajność komunikacji między kluczowymi sieciami neuronalnymi mózgu spada. Szczegóły zostały opisane w prestiżowym czasopiśmie ‘Cerebral Cortex’.
Naukowcy przeprowadzili badanie, w którym udział wzięły osoby należące do dwóch grup wiekowych: między 20 a 35 i między 60 a 70 rokiem życia. Wszyscy mieli takie samo zadanie: wymieniać słowa należące do danej kategorii, np. “zwierzęta”, “metale” lub “pojazdy”. Jednocześnie skaner MRI rejestrował aktywność ich mózgów. Wyniki na poziomie behawioralnym pokazały, że obie grupy wymieniły podobną liczbę słów, lecz starszym szło to nieco wolniej niż młodszym. Naukowcy postanowili więc odszukać neuronalną przyczynę tej różnicy.
Wyniki analizy obrazów aktywności mózgu ujawniły, że u obu grup wiekowych w trakcie wykonywania zadania wzrastała aktywność obszarów związanych z produkcją mowy – przede wszystkim z siecią pamięci semantycznej, która przechowuje wiedzę o faktach. Jednocześnie wzrastała wymiana informacji pomiędzy tą siecią oraz siecią kontroli wykonawczej, która odpowiada za funkcje poznawcze, takie jak uwaga i pamięć. Jednakże aktywacje te miały odwrotny wpływ na zachowanie uczestników z obu grup. U młodszych dorosłych większa aktywność w obrębie sieci pamięci semantycznej była wskaźnikiem szybszego wykonania zadania, a u starszych – wolniejszego. Co więcej, tylko młodsi uczestnicy odnosili korzyści poznawcze ze zwiększonej wymiany informacji pomiędzy dwiema sieciami. W ten sposób naukowcy ujawnili neurobiologiczną przyczynę tego, że osobom starszym trudniej jest znaleźć właściwe słowa.
Kolejne badania zespołu będą ukierunkowane na odkrycie przyczyny tych zmian działania sieci neuronalnych. Być może osoby starsze polegają bardziej na swojej wiedzy lingwistycznej, a młodsze – na szybkości działania pamięci roboczej. W przyszłości wyniki tych badań pomogą opracować narzędzia służące wspieraniu zdolności poznawczych osób starszych.