Jakie zdolności poznawcze są niezbędne, aby nauczyć się czytać? Prawdopodobnie pierwsza, która przychodzi na myśl, to przekształcenie wyglądu liter na odpowiedni dźwięk. Jednak, jak podkreślają naukowcy z Genewy, potrzeba czegoś więcej, by nauczyć się czytać płynnie. Czytanie angażuje bowiem kilka kluczowych mechanizmów, które funkcjonują tak bardzo “w tle”, że najczęściej nie zwracamy na nie uwagi. Chodzi tu chociażby o umiejętność przesuwania wzrokiem po tekście oraz o wykorzystanie pamięci krótkotrwałej tak, by połączyć pojedyncze litery w słowa, a te w spójne zdanie. Co ciekawe, właśnie te zdolności poznawcze – percepcja wzrokowa, kontrola uwagi czy pamięć robocza – ulegają poprawie, gdy angażujemy się w gry komputerowe pełne akcji. Właśnie to postanowiły wykorzystać Daphné Bavelier, profesorka Psychologii na Uniwersytecie w Genewie, oraz jej doktorantka, Angela Pasqualotto. Wspólnie stworzyły one przyjazną dzieciom grę wideo, której zamysłem jest trening zdolności poznawczych poprzez zabawę. Wyniki ich przedsięwzięcia zostały opisane na łamach prestiżowego czasopisma “Nature Human Behavior”.
Badaczki stworzyły grę wideo złożoną z wielu mini-gier opartych o standardowe ćwiczenia poznawcze, które trenują zdolności takie jak pamięć robocza, hamowanie, czy elastyczność. Kolejne mini-gry łączą się ze sobą w spójną narrację osadzoną w alternatywnym świecie, dotyczącą przygód małego dziecka i jego latającego towarzysza, Raku. Para ma do wykonania różne ekscytujące misje, dzięki którym ocalają swoją planetę, co jest celem gry. W ten sposób kolejne mini-gry zawierają elementy pełne akcji, tym samym wzbudzając emocje, lecz są wolne od przemocy – a więc przyjazne dla dzieci.
“W jednej z mini gier Raku przelatuje przez deszcz meteorów. Gracz steruje jego ruchami tak, by uniknąć ich odłamków lub by rozbić większe skały. Jednocześnie postać zbiera pożyteczne zasoby, które zostaną wykorzystane w dalszych etapach gry” – opowiada Angel Pasqualotto.
Następnie zespół naukowców przetestował skuteczność tej gry we wspieraniu zdolności uczenia się. W tym celu zaprosił do badania 150 dzieci z włoskich szkół, w wieku od 8 do 12 lat. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie równe grupy. Dzieci w pierwszej z nich otrzymały grę stworzoną przez naukowców, a dzieci w grupie kontrolnej – Scratch, program do nauki programowania dla najmłodszych. Obie gry angażują te same funkcje poznawcze, takie jak kontrola uwagi czy pamięć robocza – lecz w inny sposób. Gra akcji wymaga, by dzieci wykonały zadania w określonym czasie. Na przykład mają zapamiętać sekwencję symboli, zanim coś się stanie lub udzielić odpowiedzi tylko wtedy, gdy Raku da im konkretny sygnał. Co więcej, poziom trudności zadań wzrasta wraz ze zdolnościami dziecka. Natomiast Scratch wymaga planowania, podejmowania decyzji i rozwiązania problemów, ale nie ma ograniczeń czasowych. Dzieci manipulują obiektami i strukturami logicznymi, aby stworzyć właściwy fragment kodu.
Przed rozpoczęciem treningu z grami komputerowymi naukowcy dokonali wyjściowego pomiaru zdolności dzieci do odczytywania znaków, słów i akapitów. Dodatkowo przeprowadzili test koncentracji, mierzący ich zdolność do kontrolowania uwagi. Przez kolejne 6 tygodni dzieci trenowały swoje zdolności poznawcze, grając w jedną z gier przez dwie godziny w tygodniu pod opieką profesjonalistów. Wszystkie testy i zajęcia odbywały się w szkole i były prowadzone przez klinicystów z Laboratorium Diagnostyki i Edukacji Obserwacyjnej (Laboratory of Observation Diagnosis and Education, UNITN). Bezpośrednio po ukończeniu treningu naukowcy ponownie przetestowali zdolności poznawcze dzieci z obu grup. Stwierdzili 7-krotną poprawę kontroli uwagi u dzieci, które grały w grę akcji, w porównaniu z grupą kontrolną, ćwiczącą programowanie. Co jeszcze bardziej niezwykłe, zespół badaczy odnotował wyraźną poprawę czytania nie tylko pod względem szybkości, ale także dokładności – pomimo iż gra akcji nie wymagała żadnego czytania! Natomiast w grupie kontrolnej nie zaobserwowano poprawy tej umiejętności.
“Szczególnie interesujące w tym badaniu jest to, że przeprowadziliśmy trzy kolejne pomiary zdolności poznawczych dzieci – 6, 12 i 18 miesiącu po ukończeniu treningu. Za każdym razem dzieci, które grały w grę z Raku, osiągały lepsze wyniki niż grupa kontrolna. Dowodzi to, że ta poprawa zdolności poznawczych jest trwała. O tym samym świadczy fakt, że oceny z języka włoskiego przeszkolonych dzieci z czasem znacznie się poprawiły” – podsumowuje Angela Pasqualotto.
W kolejnym etapie badania gra akcji zostanie przetłumaczona na język niemiecki, francuski oraz angielski. Okazuje się bowiem, że trudność odczytywania znaków zależy także od danego języka. Przykładowo język włoski jest przejrzysty – wymawia się każdy zapisany znak. Inaczej jest w przypadku angielskiego czy francuskiego – nauka czytania w tych językach wymaga zdolności zapamiętania wyjątków oraz tego, jak różnoraki kontekst wpływa na wymowę pojedynczego słowa. Zatem w tym wypadku opanowanie czytania jest trudniejsze i bardziej zależne od zdolności pamięciowych. Czy korzyści płynące z interakcji z Raku w wirtualnym świecie gry wideo rozciągną się również na tak złożone środowiska uczenia się, jak czytanie w języku francuskim lub angielskim? Właśnie na to pytanie pomogą odpowiedzieć wyniki kolejnych testów. Dodatkowo, zarówno trening z grą, jak i pomiary zdolności poznawczych będą dostępne zdalnie i wykonywane komfortowo, z własnego domu. Dzięki temu będą stanowić pożyteczne wsparcie zajęć szkolnych, a nie zabierać cenny czas lekcji.
