Osoby cierpiące z powodu chronicznego bólu otrzymują silne leki przeciwbólowe na bazie opioidów. Jednak ich działanie uśmierzające ból nie jest pozbawione istotnych skutków ubocznych. Otóż te substancje wpływają na układ nagrody w mózgu, w wyniku czego pacjenci stają się bardziej wrażliwi na stres, a mniej na przyjemność. Sprawia to, iż nierzadko zaczynają oni nadużywać leków by zmniejszyć nie tylko ból fizyczny, lecz także ból emocjonalny. Szacuje się, iż niemal 25% osób dotkniętych bólem chronicznym jest dodatkowo uzależniona od opioidów. Jednak ze względu na złożoną patogenezę tego zjawiska, dotychczas nie udało się opracować skutecznej terapii bólu chronicznego i uzależnienia od opioidów. Zespół profesora Erica Garlanda z University of Utah postanowił sprawdzić, czy terapia niefarmakologiczna w formie treningu uważności MORE może przynieść ulgę tym pacjentom. Wyniki jego badań zostały opisane na łamach prestiżowego czasopisma ” JAMA Internal Medicine”.
Trening uważności MORE to połączenie medytacji, terapii kognitywno-behawioralnej oraz technik zaczerpniętych z psychologii pozytywnej. Uczestnicy uczą się rozkładać doświadczenie bólu lub głodu narkotykowego na czynniki pierwsze, przyglądając się swoim uczuciom i nazywając towarzyszące im wrażenia fizyczne, np. gorąco, skurcz, czy łaskotanie. Następnie rozwijają oni zdolność obserwacji tych wrażeń oraz ich zmienności w czasie, przyjmując tym samym perspektywę widza i dystansując się od nieprzyjemnych doświadczeń. Równocześnie wykorzystują te same metody, by bardziej doceniać przyjemne chwile, wzmacniając poczucie radości i spełnienia, płynące z codziennych wydarzeń. Wreszcie uczestnicy uczą się analizować stresujących doświadczeń tak, by znaleźć ich głębszy sens i rozpoznać ukrytą w nich wartość. W ten sposób mogą czerpać wnioski z trudnych momentów a także dostrzegać, w jaki sposób ich one wzmocniły.
“Pokazujemy ludziom, jak, zamiast zapętlać się w doświadczeniu bólu bądź głodu narkotykowego, mogą zrobić krok w tył i obserwować to z perspektywy obiektywnego widza. Gdy im się to udaje, nabierają zrozumienia, że w istocie są czymś większym niż te myśli czy wrażenia. Nie definiują się już poprzez doświadczenie bólu czy głodu, a to pozwala im je opanować” – wyjaśnia Garland, autor treningu MORE.
Aby przetestować skuteczność treningu MORE w terapii bólu chronicznego i uzależnienia od opioidów, naukowcy przeprowadzili test kliniczny. Do udziału w nim zaprosili 250 dorosłych osób obu płci, dotkniętych bólem chronicznym, które od wielu lat przyjmowały mocne środki przeciwbólowe na bazie opium. Większość z nich spełniała także kryteria diagnostyczne depresji klinicznej, a u więcej niż połowy zostało stwierdzone uzależnienie od opioidów. Uczestnicy zostali losowo przypisani albo do grupy kontrolnej, która otrzymała standardowe wsparcie psychoterapeutyczne, albo do grupy testowej, która zaangażowała się w trening MORE. W obu przypadkach sesje szkoleniowe trwały dwie godziny i odbywały się raz w tygodniu przez dwa miesiące. Dodatkowo wszyscy uczestnicy codziennie wykonywali 15-minutową pracę domową, która polegała na utrwaleniu materiału przedstawionego na szkoleniu.
Aby oszacować skuteczność treningu MORE i porównać go z rezultatami stosowania klasycznego podejścia psychoterapeutycznego, naukowcy przeanalizowali szereg wskaźników. Były to m.in objawy związane z dotkliwością bólu oraz stopniem, w jakim zakłócał codzienne funkcjonowanie, częstotliwość przyjmowania leków przeciwbólowych oraz wysokość dawek, a także poziom lęku i niepokoju. Dodatkowo naukowcy rejestrowali intensywność głodu narkotykowego u badanych, korzystając w tym celu z aplikacji mobilnej. Pomiar tych zmiennych trwał aż do 9 miesięcy po zakończeniu obu interwencji, aby wiarygodnie określić ich długoterminową skuteczność. Wyniki tego badania ujawniły, że 45% uczestników, która otrzymała trening MORE, nie nadużywała już opioidów, a ponad 30% – zmniejszyła ilość przyjmowanych leków o połowę. Pacjenci z tej grupy, w porównaniu z osobami korzystającymi ze standardowej psychoterapii, miały ponad dwukrotnie większe szanse na uporanie się z problemem narkotykowym. Ponadto w ich przypadku odnotowano także klinicznie istotną poprawę objawów bólu przewlekłego oraz zmniejszenie symptomów depresji.
“Wyniki naszego badania pokazały, że trening MORE stanowi skuteczną terapię, która przynosi ulgę w bólu oraz w uzależnieniu. Wyjątkową cechą tego treningu jest fakt, że jego efekty stają się silniejsze z biegiem czasu. Prawdopodobnie dzieje się tak, ponieważ pacjenci coraz bardziej wplatają wyuczone umiejętności w swoje życie codzienne. Tym samym następuje restrukturyzacja działania układu nagrody w mózgu i przewartościowanie bodźców” – podsumowuje Garland, który jest autorem wielu książek opisujących techniki uważności.
Opracowanie skutecznej terapii dla pacjentów cierpiących z powodu bólu chronicznego i uzależnienia od opioidów jest wyjątkowo trudne, ponieważ nadużywanie tych leków wzmaga wrażliwość na ból. Wyniki tego badania klinicznego demonstrują, że 8-tygodniowy trening uważności MORE zmniejsza zarówno objawy bólowe, jak i głód narkotykowy, a jego efekty trwają nawet 9 miesięcy. To pierwsze badanie kliniczne na tak dużą skalę, którego rezultaty udowadniają skuteczność interwencji psychologicznej w leczeniu bólu przewlekłego. Zatem trening MORE może stanowić skuteczną alternatywną terapię tego zaburzenia, która dodatkowo uwalnia pacjentów od nałogu opioidowego.
