Rozum czy serce? To pytanie często zadajemy zastanawiając się, co kierowało daną osobą w czasie podejmowania decyzji – racjonalny umysł czy raczej doświadczane emocje? Choć takie porównanie maluje przed nami obraz mózgu i serca jako organów toczących niekończący się spór, w rzeczywistości, ich wzajemne interakcje są zdecydowanie bardziej skomplikowane. Naukowcy z Instytutu Nauk Poznawczych i Mózgowych im. Maxa Plancka w Lipsku w Niemczech postanowili sprawdzić, jakie związki łączą ciśnienie skurczowe, objawy depresyjne, dobrostan psychiczny i aktywność mózgową. Jak zatem praca naszego serca może wpływać na samopoczucie i mózg?
Związki zdrowia psychicznego i działania układu krwionośnego nie od dziś stanowią przedmiot zainteresowań specjalistów. Już w latach 60. XX wieku, kardiolodzy obserwujący swoich pacjentów zidentyfikowali tzw. wzór zachowania A (znany również jako WZA czy osobowość typu A) – czynnik ryzyka chorób serca ujawniający się między innymi w wyrażanej wobec innych wrogości, zaangażowaniu w rywalizację, uleganiu presji czasu i wysokim poziomie odczuwanego stresu. Opisanemu wzorcowi często towarzyszy nadciśnienie tętnicze. Najnowsze doniesienia podkreślają, że wiąże się ono między innymi ze zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych czy udarów. Wydaje się zatem, że w zdrowym ciele zdrowy duch – prawidłowa praca serca i mózgu idą w parze.
Aby lepiej zrozumieć interakcje zdrowia psychicznego i układu krwionośnego, zespół badawczy dr Schaare przeanalizował dane pochodzące z próby ponad 500 tys. uczestników, których średnia wieku w czasie pierwszego badania wynosiła 56,5 lat. Około 9 lat później ponad 47 tys. uczestników poddało się dodatkowo powtórnemu badaniu, w ramach którego przeprowadzono między inny ocenę aktywności mózgu przy pomocy funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.
„Udało nam się pokazać, że wyższe ciśnienie skurczowe krwi wiąże się z mniejszą ilością objawów depresyjnych, większym dobrostanem i niższą aktywnością mózgową wynikającą z przetwarzania emocji. Początkowo wnioski te wydawały się szokujące, jednak na ich lepsze zrozumienie pozwalają pozostałe uzyskane przez nas wyniki” tłumaczy dr Schaare.
Choć w przypadku obydwu pomiarów podwyższone ciśnienie skurczowe wiązało się z lepszym zdrowiem psychicznym, diagnozie nadciśnienia towarzyszyło większe nasilenie objawów depresyjnych i niższy dobrostan. Co więcej, to właśnie wśród osób z ciśnieniem utrzymującym się w normie, u których później zdiagnozowano nadciśnienie, relacją łącząca zdrowie psychiczne i ciśnienie była silniejsza już na etapie pierwszego pomiaru – nawet 9 lat przed diagnozą. W badaniu fMRI osoby z tej grupy odznaczały się niższą aktywnością ciała migdałowatego oraz innych regionów mózgu w odpowiedzi na twarze wyrażające negatywne emocje.
„W naszej klinice często spotykamy pacjentów odczuwających zmęczenie, którzy nie chcą przyjmować leków na nadciśnienie, bo prowadzą one do dodatkowego obniżenia nastroju” tłumaczy dr Villringer – szef Wydziału Neurologii w MPI CBS. – „Z drugiej strony podejrzewamy, że u osób, które psychicznie czują się dobrze przy czasowo podwyższonym ciśnieniu, na drodze uczenia przez wzmacnianie (ang. reinforcement learning) może ostatecznie rozwinąć się stałe nadciśnienie tętnicze”.
Wraz z ciśnieniem tętniczym wzrasta również próg bólu – nie tylko tego pochodzenia fizycznego, ale też psychicznego, w tym związanego z czynnikami społecznymi czy stresem. Naukowcy sugerują, że może mieć to związek z obniżonym przekaźnictwem baroreceptorów regulujących nie tylko ciśnienie krwi i częstość bicia serca, ale także odgrywających rolę w przetwarzaniu bólu i emocji.
„Pacjenci radzą sobie zatem z bólem czy stresem, ale 10 lat później, diagnozujemy u nich nadciśnienie tętnicze” tłumaczy dr Villringer.
Zarówno nadciśnienie tętnicze, jak i depresja należą do jednych z częściej występujących zaburzeń. Naukowcy zaznaczają, że uzyskane wyniki pozwalają nie tylko lepiej zrozumieć skomplikowane relacje pomiędzy pracą serca a pracą mózgu i zdrowiem psychicznym, ale również rozwinąć nowy model nadciśnienia. Wiedząc, że lepsze samopoczucie towarzyszące podwyższonemu ciśnieniu może przyczyniać się do rozwoju choroby, możemy tworzyć nowe podejście do terapii i prewencji.
