Przyporządkowywanie obiektów do różnych kategorii jest czynnością, którą mózg ludzki wykonuje właściwie bez przerwy. Wcześniej naukowcy przypuszczali, iż odbywa się to w obszarach kory nowej odpowiedzialnych za zaawansowane przetwarzanie bodźców wzrokowych i jest niezależne od pierwotnych obszarów wzrokowych. Wyniki najnowszych badań pozwalają jednak na obalenie tej hipotezy.
Przykładem wykorzystania praktycznego zdolności do kategoryzowania może być praca radiologów czy osób, które dbają o bezpieczeństwo na lotnisku. W przypadku obu tych zawodów istotne jest, aby na zdjęciach znaleźć obiekty, które mogą być guzem lub niedozwolonym przedmiotem przenoszonym w bagażu podręcznym. Doświadczeni radiolodzy lub strażnicy niekiedy posługują się nie tyle w pełni świadomą analizą obrazu, ale swoistymi przeczuciami, nie zawsze też potrafią racjonalnie udowodnić swoje decyzje. Wydaje się, że dzieje się tak za sprawą tego, że swoją wiedzę i umiejętności gromadzą przez lata.
Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara uważają, że za przeczuciami osób z dużym doświadczeniem w wyszukiwaniu pewnych kategorii obiektów stoi zupełnie inny czynnik – miejsce, jakie poszukiwany obiekt zajmuje w polu widzenia. Aby zbadać tę hipotezę, przygotowali serię eksperymentów. Ich uczestnicy musieli nauczyć się rozpoznawania i kategoryzowania pewnych przedmiotów, przy czym mieli zasłonięte jedno oko (lewe), zaś wzrok mieli koncentrować na samym środku pola widzenia. Obiekty pojawiały się blisko środka pola widzenia, lecz przesunięte były lekko w prawo. Uczestnicy nie mogli przenosić na nie wzroku, gdyż skutkowało to przerwaniem próby. Była to sesja treningowa. Druga część wyglądała tak samo, jednak uczestnicy nie otrzymywali raportu ze swoich wyników. Trzecia część eksperymentu wyglądała niemal tak samo, z tą tylko różnicą, że ochotnicy mieli zakryte prawe oko. W części czwartej natomiast ponownie zakryto oko lewe, natomiast obiekty pojawiały się po lewej stronie pola widzenia, nie zaś po prawej.
Analiza poprawnych i błędnych odpowiedzi pozwoliła badaczom na wyciągnięcie kilku wniosków. Okazało się, że patrzenie drugim okiem nie wpłynęło na sprawność przypisywania obiektów do danej kategorii. Sytuacja jednak uległa zmianie, gdy przemieszczono obiekty z prawej strony na lewą.
“Okazało się, że gdy zmieni się oczy, sprawność się nie zmniejsza” – mówi Luke Rosedahll, współautor artykułu. – “Ale spada, kiedy przeniesie się obiekt na drugą stronę. A to mówi nam dwie rzeczy. Mówi nam, że wiedza jest przenoszona na drugie oko, ale także mówi nam, że zmniejszenie sprawności po przeniesieniu obiektu na drugą stronę nie ma związku ze zmianami w eksperymencie.”
Zdaniem badaczy, dowodzi to faktu, że niektóre aspekty uczenia się kategoryzacji obiektów mogą nie być zależne, jak do tej pory sądzono, wyłącznie od kory kojarzeniowej. Odpowiada za nie już pierwszorzędowa kora wzrokowa, która odbiera najbardziej pierwotne bodźce, w tym te mówiące o położeniu danego przedmiotu w przestrzeni.
