Anoreksja to przewlekła choroba psychiczna, która w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do śmierci. Wśród zaburzeń psychicznych to właśnie ona ma najwyższy odsetek śmiertelności: 5,7-15% u dziewcząt przed 24 rokiem życia. Problem anoreksji najczęściej dotyka dziewcząt w wieku dojrzewania, między 12 a 19 rokiem życia. Wiek zachorowalności stale się obniża a naukowcy przewidują, że problem będzie cały czas narastał, dlatego tak ważne jest zrozumienie go, żeby podjąć kroki na możliwie najwcześniejszym etapie rozwoju zaburzenia.
Podążając tym tropem, naukowcy postanowili zbadać czynniki biologiczne, poznawcze i psychologiczne u nastolatków podczas wystąpienia pierwszego epizodu anoreksji. Badanie zostało przeprowadzone w ramach projektu, zainicjowanego w Erasmus University Medical Centre, Sophia Children’s Hospital w Rotterdamie w Królestwie Niderlandów i zakładało lepsze poznanie mechanizmów leżących u podstaw rozwoju anoreksji.
Uczestniczki zostały zrekrutowane do badania z 16 różnych instytucji zdrowia psychicznego, ze szpitali. Zostały one zaproszone za pośrednictwem reklam umieszczonych w mediach społecznościowych oraz poprzez organizacje pacjenckie. W badaniu wzięło udział 76 młodych kobiet i dziewcząt, w wieku od 12 do 22 lat. Wszystkie miały zdiagnozowaną anoreksje, przy czym to był pierwszy epizod wystąpienia anoreksji.
Eksperci wykorzystali kwestionariusz gotowości i motywacji, który jest zweryfikowanym i sprawdzonym instrumentem wykorzystywanym w badaniach nad zaburzeniami odżywiania. Mierzy on cztery istotne aspekty: gotowość do zmiany, podjęcie pierwszego kroku, zdeterminowanie i wiarę we własną sprawczość. Przeprowadzone badanie miało na celu przybliżyć i wyjaśnić przyczyny, które skłaniają chore pacjentki do zawalczenia o siebie, co jest dla nich motywacją do podjęcia kroków zmierzających w stronę wyleczenia.
Wykazano, że im bardziej pacjentka jest uwikłana w sidła choroby, tym jej motywacja do wprowadzenia zmian jest niższa. Stopień nasilenia objawów zaburzeń też miał duży wpływ na rozmiar motywacji. Strach przed przytyciem i duże skupienie na swoim ciele zdecydowanie nie sprzyjały poszukiwaniom rozwiązania problemów.
Największą motywacją do podjęcia leczenia wykazały się uczestniczki badania, które miały tendencje do nadużywania środków przeczyszczających. Pacjentki, u których stwierdzono depresję lub które wykazywały zachowania charakterystyczne dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, wykazywały niższą motywację do podjęcia kroków w celu wyzdrowienia. Osoby, które miały skłonności do kompulsywnych napadów objadania się, tej motywacji również nie wykazywały.
Wcześniej przeprowadzone badania nad wpływem objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, ze spektrum zaburzeń autyzmu i obsesyjno-kompulsyjnych na motywację do zmiany są ograniczone, choć sugeruje się, że mogą one wpływać na skuteczność leczenia. Tym bardziej zaskakujący był fakt, że występujące objawy nadpobudliwości psychoruchowej, zaburzeń ze spektrum autyzmu lub zaburzeń lękowych, nie miały wpływu na to czy motywacja do podjęcia leczenia wystąpiła. Wiek, masa ciała oraz wskaźnik BMI również o motywacji nie przesądzały.
Anoreksja jest chorobą niezwykle podstępną. Zaczyna się od drobnej diety, małego detoksu czy wykluczenia z diety niektórych produktów. Jednak im dłużej trwa zaburzenie, tym trudniej jest się wyrwać z jego sideł. Przyzwyczajeń i schematów zachowań, które się wytwarzają, nie da się tak łatwo porzucić, a choroba stopniowo staje się częścią codzienności, niestety często smutnej, przepełnionej wyrzeczeniami. Wypracowane schematy związane z jedzeniem są niezwykle trudne do zmiany. W pewnym momencie osoba chora zapomina, co to właściwie znaczy jeść „normalnie”. Życie zaczyna kręcić się wokół myśli o jedzeniu – o tym, którego nie można zjeść, a za którym jednocześnie tak bardzo się tęskni. Strach przed przybraniem na wadze staje się paraliżujący, a szczupła, wręcz wychudzona sylwetka wraz z samodyscypliną stają się synonimami szczęścia i spełnienia. W głowie pojawia się myśl: „Kiedy już będę wystarczająco chuda, to wtedy…”. I tu wyobraźnia podsuwa całą listę świetnych rzeczy, marzeń, które mają wtedy szansę się ziścić – miłość, radość, spokój, atrakcyjność, akceptacja.
Tymczasem rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej. Ta szczupła i perfekcyjnie zdyscyplinowana osoba chodzi w zbyt dużym swetrze, mimo, że na dworze jest 30 stopni Celsjusza. Ma coraz poważniejsze problemy zdrowotne, włosy jej wypadają garściami, a skóra jest sucha i szara. Spędza czas samotnie, bo każde spotkanie wiąże się z ryzykiem zjedzenia czegoś „zakazanego” – lodów, chipsów czy innych „strasznych” rzeczy, więc to oczywiste, że spotkań towarzyskich należy unikać. Ta choroba uczy nienawiści do własnego ciała, jednocześnie pozbawia całej radości z życia, izoluje od świata zewnętrznego, dlatego tym bardziej ważne jest wczesne zidentyfikowanie choroby i poprowadzenie odpowiednio spersonalizowanej terapii.
