Alergia (uczulenie) to nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na określone substancje. U podłoża chorób alergicznych leżą zazwyczaj reakcje nadwrażliwości typu I, w której antygeny reagują z przeciwciałami IgE związanymi z receptorami powierzchniowymi komórek tucznych i bazofilów. Objawy kliniczne związane są głównie z wydzielaniem przez wymienione komórki mediatorów, takich jak histamina, leukotrieny, aktywatory kinin.
Białko C-reaktywne produkowane jest w znacznych ilościach pod wpływem reakcji zapalnej. Z tego względu jego stężenie jest dobrym markerem stanu zapalnego. Wykorzystuje się je w diagnostyce wielu chorób. Białko to należy do rodziny białek ostrej fazy będących podstawowym elementem wrodzonej odporności humoralnej. Uczestniczy w wielu procesach patofizjologicznych, których celem jest przywrócenie homeostazy organizmu.
Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w wyniku której dochodzi do całkowitego zniszczenia komórek trzustki produkujących insulinę. Nieleczona prowadzi do zaburzenia czynności i niewydolności wielu narządów. Celem leczenia jest utrzymanie stężenia glukozy na właściwym poziomie. W tym celu stosuje się insulinoterapię oraz metody niefarmakologiczne.
Czynnik martwicy nowotworów to polipeptyd produkowany głównie przez monocyty i makrofagi, pobudzający komórki do produkcji i uwalniania cytokin. Uczestniczy w reakcjach zapalnych. Indukuje i wzmaga cytotoksyczność monocytów, makrofagów i eozynofili, zwiększa właściwości fagocytorne neutrofili. Indukuje proliferację i różnicowanie limfocytów B i T oraz komórek NK. Jest również zaangażowany w mechanizmy nowotworzenia, patogenezę chorób zapalnych jelit, stwardnienia rozsianego czy insulinooporności.
Epigenetyka to dziedzina nauki, której przedmiotem zainteresowania są procesy poprzez które środowisko wpływa na zdrowie i zachowanie człowieka. Badania w tej dyscyplinie są istotne, ponieważ według holistycznej koncepcji zaproponowanej w latach 70. XX w. przez ministra zdrowia Kanady Marca Lalonde’a środowisko wpływa na zdrowie człowieka aż w około 50%. Mechanizmy epigenetyczne są podstawą adaptacji do zmieniających się warunków środowiska.
Główny układ zgodności tkankowej (ang. major histocompatibility complex; MHC) obejmuje zespół białek, które zaangażowane są w inicjację odpowiedzi odpornościowej. Cząsteczki MHC występują na powierzchni prawie wszystkich komórek organizmu, a ich główną rolą jest prezentacja antygenów limfocytom T. Antygenami nazywa się wszystkie cząsteczki, które rozpoznawane są przez układ immunologiczny (np. związki chemiczne, patogeny, tkanki obcego organizmu, zmienione tkanki własne)…
Granulocyty to komórki układu odpornościowego należące do grupy leukocytów. Ich charakterystyczną cechą są ziarnistości występujące w cytoplazmie oraz jądro komórkowe podzielone na segmenty. Stanowią od 40 do 70% wszystkich białych krwinek. Wyróżnia się trzy rodzaje granulocytów: obojętnochłonne (neutrofile), kwasochłonne (eozynofile) oraz zasadochłonne (bazofile). Podział ten oparty jest na zdolności poszczególnych granulocytów do pochłaniania związków o określonym pH. Ze względu na odmienny skład ziarnistości cytoplazmatycznych każda z grup może pełnić określone funkcje w organizmie…
Grasica to zlokalizowany w śródpiersiu gruczoł układu limfatycznego. Uczestniczy w wytwarzaniu i dojrzewaniu limfocytów T. Rośnie do ok. 2. roku życia, po czym ulega inwolucji, przekształcając się w grasicze ciało tłuszczowe.
Kalprotektyna jest białkiem cytoplazmatycznym i stanowi niemal połowę wszystkich białek cytoplazmatycznych obecnych w organizmie człowieka. Wzrost jej poziomu koreluje ze wzrostem stanu zapalnego, dlatego często wykorzystuje się ją w diagnostyce wielu chorób, takich jak mukowiscydoza, infekcje płuc, zapalenie trzustki, choroby reumatyczne czy gastroenterologiczne.
Komórki macierzyste to niezróżnicowane komórki prekursorowe. Mogą ulegać nieograniczonym podziałom lub różnicować się w wyspecjalizowane komórki somatyczne. Ich właściwości znalazły zastosowanie w medycynie regeneracyjnej – wykorzystuje się je np. w leczeniu oparzeń i nowotworów hematopoetycznych. Są też pomocne w badaniu mechanizmów rozwoju chorób i w opracowywaniu nowych terapii.
Komórki NK to rodzaj komórek odpornościowych. Uczestniczą w eliminacji komórek uszkodzonych, wykazujących objawy zakażenia i nowotworowych. Wydzielają cytokiny niezbędne do zwalczania infekcji wirusowych. Biorą też udział we wzroście i różnicowaniu limfocytów B i T.
Komórki NKT to subpopulacja dojrzałych limfocytów T o cechach charakterystycznych zarówno do limfocytów T, jak i dla komórek NK. Występują m.in. w wątrobie, grasicy, szpiku kostnym i śledzionie. Stanowią 0,1% wszystkich limfocytów T we krwi obwodowej. Uczestniczą w regulacji odpowiedzi odpornościowej – wytwarzają cytokiny i aktywują inne limfocyty. Zaburzenia ich ilości i działania mają duże znaczenie w patofizjologii wielu chorób.
Limfocyty B to komórki układu odpornościowego odpowiedzialne za produkcję przeciwciał. Uczestniczą we wszystkich fazach nabytej odpowiedzi immunologicznej. Chronią organizm przed rozwojem infekcji, ale również przed chorobami autoimmunologicznymi i nowotworowymi. W medycynie wykorzystuje się je w terapiach genetycznych i w leczeniu schorzeń układu odpornościowego.
Limfocyty T stanowią największa subpopulację limfocytów. Uczestniczą w komórkowej odpowiedzi immunologicznej, w prezentowaniu antygenów przeciwciałom i w tworzeniu pamięci immunologicznej, w uwalnianiu substancji odpowiedzialnych za odpowiedź humoralną. Wytwarzają cytokiny regulujące odpowiedź immunologiczną.
Limfocyty T regulatorowe mają zdolność do supresji innych komórek immunokompetentnych. Wydzielają cytokiny o właściwościach supresorowych oraz bezpośrednio oddziałują na komórki docelowe. Odgrywają kluczową rolę w powstawaniu i utrzymywaniu tolerancji immunologicznej. Zaburzenia w ich funkcjonowaniu mogą przyczyniać się do rozwoju alergii, nowotworów i chorób autoimmunologicznych.
Makrofagi są komórkami układu immunologicznego, które powstają w szpiku kostnym z monocytów. Uczestniczą zarówno w mechanizmach nieswoistej, jak i swoistej odpowiedzi odpornościowej. Ze względu na zdolność do fagocytozy (wchłaniania i trawienia ciał obcych), komórki te stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed patogennymi drobnoustrojami. Odpowiadają też za eliminację nieprawidłowych (martwych, apoptotycznych, nowotworowych) komórek krążących w organizmie. Ponadto pełnią funkcję komórek prezentujących antygen limfocytom T pomocniczym…
Mastocyty, czyli komórki tuczne, to powstające w szpiku kostnym komórki tkanki łącznej oraz błon śluzowych. Należą do układu odpornościowego. Uczestniczą w obronie organizmu przed zakażeniami. Ich główna funkcja polega na wywoływaniu miejscowego stanu zapalnego w odpowiedzi na czynniki pochodzące ze środowiska.
Miastenia to choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu we krwi obecne są przeciwciała przeciwko receptorom acetylocholiny, niszczące receptory lub blokujące ich miejsca aktywne. W rezultacie dochodzi do zaburzenia przesyłania impulsów nerwowych z zakończeń nerwów ruchowych do włókien mięśniowych. Skutkuje to osłabieniem siły skurczu mięśni i ich postępująca męczliwość. Nasilenie objawów waha się od niewielkiego po uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie. Miastenia jest rzadką chorobą, występuje z częstością 10-15 przypadków na 100 000 osób.
Neopteryna to białko produkowane przez monocyty i makrofagi, a także przez komórki dendrytyczne i mikroglej, obecne m.in. w surowicy krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym i w płynie otrzewnowym. Jej stężenie odzwierciedla stopień aktywności układu odpornościowego i może stanowić marker komórkowej odpowiedzi immunologicznej.
Komponenty nieswoistej (wrodzonej) odpowiedzi immunologicznej stanowią pierwszą linię obrony organizmu przeciwko ogółowi szkodliwych antygenów. Są one starsze filogenetycznie oraz mniej precyzyjne niż elementy odpowiedzi swoistej (nabytej). Komórki wrodzonego układu odpornościowego zaangażowane w obronę organizmu to: komórki żerne, komórki dendrytyczne, tuczne oraz naturalne komórki cytotoksyczne. W reakcji na obecność mikroorganizmów wydzielają one mediatory wzmagające proces zapalny…
Odporność zbiorowa to forma ochrony społeczeństwa przed zakażeniami. Jej założeniem jest uodpornienie na infekcję części populacji, co ma zapewnić ochronę jednostkom słabszym i narażonym na zachorowanie. Ważnym narzędziem odporności zbiorowej są szczepienia ochronne.
