Wazopresyna

Wazopresyna, zwana także adiuretyną lub hormonem antydiuretycznym (ang. antidiuretic hormone, ADH), to organiczny związek chemiczny z grupy oligopeptydów, pełniący funkcję hormonu. Produkowana jest przez podwzgórze. Wydzielana razem z kortykoliberyną (CRH) pobudza uwalnianie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) z przedniego płata przysadki i przez to wzmaga steroidogenezę w korze nadnerczy. Ponadto pełni podstawową rolę w regulacji osmolarności płynów ustrojowych. Pobudza resorpcję wody w kanalikach nerkowych i powoduje zagęszczenie moczu. Bierze udział w regulacji wielu procesów fizjologicznych, m.in. jak homeostaza ciśnienia krwi czy agregacja płytek. Dodatkowo wpływa na skurcz naczyń krwionośnych oraz napięcie mięśni gładkich macicy i przewodu pokarmowego. Wazopresyna odgrywa także kluczową rolę w regulacji zachowania i tworzeniu więzi społecznych.

1. Historia odkrycia wazopresyny

Wazopresyna została odkryta w 1895 roku przez G. Olivera i E. A. Sharpeya-Schafera. Wykazali oni, że ekstrakty z przysadki mózgowej wpływają na zmiany ciśnienia krwi. Następnie w 1913 roku dwaj niezależni badacze, F. Farini i D. Vongraven, odkryli i opisali właściwości antydiuretyczne wazopresyny. Na kolejne osiągnięcia trzeba było czekać blisko czterdzieści lat. W 1952 roku V. du Vigneaud opisał strukturę chemiczną tego hormonu i pełnione przez niego funkcje. Jednocześnie prowadził badania nad oksytocyną. Trzy lata później odkryto mechanizmy syntezy obu związków. W 1955 roku du Vigneaud otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za swoje osiągnięcia. Od tamtego czasu badania nad wazopresyną uległy nasileniu. W latach 90. XX wieku wyizolowano związki będące agonistami i antagonistami receptorów dla wazopresyny, co pozwoliło na lepsze wyjaśnienie jej roli w fizjologii. W ostatnich latach coraz większą uwagę przywiązuje się także do roli tego hormonu w regulacji zachowania. [9]

2. Budowa wazopresyny

Wazopresyna ma strukturę pierścieniową. Zbudowana jest z dziewięciu reszt aminokwasowych połączonych ze sobą mostkami dwusiarczkowymi. Sześć z nich tworzy część cykliczną, a pozostałe – fragment α-aminowy (COOH). Natomiast na jej C-końcu umiejscowiony jest glicynoamid. Warunkuje on aktywność biologiczną wazopresyny. Jej masa cząsteczkowa wynosi 1084 Da. [10,11]

3. Synteza i uwalnianie wazopresyny

Gen dla wazopresyny znajduje się na chromosomie 20. [9] Jej prekursorem jest preprowazopresyna. W wyniku usunięcia fragmentu sygnałowego dochodzi do rozpadu preprowazopresyny na trzy produkty końcowe: neurofizynę II, kopeptynę i cząsteczkę ADH. [10] Wazopresyna jest wytwarzana przez neurony wielkokomórkowe jąder nadwzrokowych podwzgórza oraz w mniejszej ilości przez boczne i górne części jąder przykomorowych. Stamtąd transportowana jest do części nerwowej przysadki. Tam wazopresyna zostaje zmagazynowana w zakończeniach nerwowych, z których pod wpływem różnych bodźców jest uwalniana do krwi. [3] We krwi transportowana jest w postaci luźnych połączeń z globulinami osocza. [24] Wydzielanie wazopresyny do krążenia obwodowego jest pobudzane przez wzrost osmolalności osocza krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, a także w wyniku hipowolemii. Dodatkowo synteza i sekrecja wazopresyny nasila się na skutek zwiększenia poziomu angiotensyny II. Jej uwalnianie do krążenia obwodowego podlega rytmowi dobowemu. Poziom wazopresyny wzrasta podczas snu. [1,2] Jej okres półtrwania wynosi 18 minut. [24]

W ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) wazopresyna jest uwalniana przez dendryty komórek jąder podwzgórza. Hormon ten może być także bezpośrednio wydzielany przez tkanki obwodowe, m.in. grasicę, jądra, nadnercza czy naczynia krwionośne. W tym przypadku jej działanie jest lokalne i zależne od miejsca sekrecji ADH. [10]

4. Receptory dla wazopresyny

Istnieją trzy główne typy receptorów dla wazopresyny: Avpr1a, Avpr1b i Avpr2. Zbudowane są one z siedmiu domen transbłonowych w kształcie α-helis. Domena N-końcowa położona jest zewnątrzkomórkowo i zawiera miejsca glikozylacji. Jest ona odpowiedzialna za wiązanie agonistów. Natomiast koniec C umiejscowiony jest w cytoplazmie i posiada dołączoną resztę kwasu palmitynowego. Poszczególne domeny tworzą charakterystyczne pętle. Receptory dla wazopresyny uznawane są za prekursory receptorów sprzężonych z białkami G. [9,10]

Receptory Avpr1a łączą się z białkami wiążącymi podjednostki białek G, które są kluczowe w aktywacji fosfolipazy C. Ich działanie nasila rozpad fosfatydyloinozytolu, przez co wpływa na produkcję trójfosforanu inozytolu i diacyloglicerolu. Prowadzi to do wzrostu stężenia wolnego wapnia w cytozolu i aktywacji kinazy białkowej C. Receptory Avpr1a występują w wątrobie, w sercu, w nadnerczach, w jądrach, w pęcherzu moczowym, w nerkach i na komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Ich ekspresja zachodzi także w mózgu, m.in. na powierzchni komórek pnia mózgu, kory mózgowej, hipokampa, podwzgórza, opuszki węchowej i prążkowia. Za ich pośrednictwem wazopresyna odgrywaja rolę neuroprzekaźnika. [9,10] Odpowiadają m.in. za modulowanie zachowań społecznych. [27,28] Uczestniczą również w procesach glukoneogenezy i glikogenolizy w wątrobie, biorą udział w mechanizmach agregacji płytek krwi i zwężania naczyń krwionośnych. [34]

Receptory Avpr1b również łączą się z białkami wiążącymi podjednostki białek G. Umiejscowione są na komórkach przedniego płata przysadki mózgowej, głównie tych odpowiedzialnych za wytwarzanie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). [9] Zlokalizowane są również na powierzchni komórek beta wysp trzustkowych, nerek, grasicy, mięśnia sercowego, płuc, śledziony, macicy, nadnerczy i gruczołów piersiowych. [10] Są wrażliwe na poziom glukozy we krwi, stymulują uwalnianie insuliny i glukagonu oraz uczestniczą w reakcji na stres poprzez wpływ na uwalnianie ACTH z przysadki mózgowej. [34]

Natomiast receptory Avpr2 łączą się z białkami Gs i działają poprzez system cyklicznego AMP. Znajdują się w nerkach, głównie w kanalikach zbiorczych. [9] Pozanerkowa ekspresja receptorów Avpr2 zachodzi także w uchu wewnętrznym na skutek zmian ciśnienia. Mutacje tych receptorów są odpowiedzialne za rozwój wrodzonej moczówki prostej. [10]

5. Różnice płciowe w ekspresji wazopresyny i jej receptorów

W toku badań nad wazopresyną i jej receptorami zauważono różnice płciowe w ich ekspresji. W 1983 roku G. De Vries wraz z zespołem prowadzili eksperymenty na szczurach. Wykazali oni, że włókna wazopresynowe w przegrodzie bocznej są gęściej upakowane u osobników płci męskiej niż u samic i kastrowanych samców. Podanie testosteronu dodatkowo zwiększało ich ilość. [12,13] Natomiast procesy kastracji zmniejszały poziom wazopresyny u osobników obu płci, głównie w jądrze łożyskowym prążka krańcowego i w jądrze migdałowatym przyśrodkowym. Nie powodowały jednak spadku stężenia tego hormonu w obszarach otrzymujących projekcję z neuronów wielkokomórkowych jądra nadwzgórzowego i jądra przykomorowego. [14,15] Synteza i uwalnianie wazopresyny zależy również od obecności innych hormonów steroidowych (m.in. estrogenów) i ich metabolitów. Cały czas trwają badania nad zrozumieniem mechanizmów ich wzajemnego oddziaływania. [10]

6. Wybrane funkcje wazopresyny

6.1. Udział w gospodarce wodnej organizmu

Transport wody w nerkach odbywa się na trzech poziomach: w kłębuszku nerkowym, gdzie formuje się mocz pierwotny, w cewkach nerkowych, gdzie woda wchłania się obligatoryjnie, oraz w śródmiąższu nerek, gdzie woda jest absorbowana do naczyń kapilarnych. Podstawowa rola wazopresyny w regulacji gospodarki wodnej polega na jej zdolności do modulowania przepuszczalności błon komórkowych dla wody, co jest kluczowe dla utrzymania równowagi wodnej organizmu. Wchłanianie wody w cewkach bliższych i wstępującej pętli Henlego jest niezależne od wazopresyny i odbywa się na zasadzie osmozy przez akwaporyny 1 (AQP1), natomiast w dalszych odcinkach nefronu, szczególnie w przewodach zbiorczych, proces ten jest regulowany przez ADH. [35]

Wazopresyna działa głównie poprzez receptory V2 zlokalizowane na komórkach przewodów zbiorczych nerek. Po związaniu się z receptorami zwiększa przepuszczalność błon komórkowych, co prowadzi do wzrostu reabsorpcji wody z moczu pierwotnego. Proces odbywa się dzięki obecności akwaporyny 2 (AQP2). Wazopresyna umożliwia przepływ wody do komórki i dalej do płynu śródmiąższowego, skąd jest ona wchłaniana do krążenia ogólnoustrojowego. Zaburzenia w funkcjonowaniu receptorów V2 lub akwaporyn mogą prowadzić do poważnych problemów z zagęszczeniem moczu i regulacją gospodarki wodnej. [35]

W sytuacjach nadmiernej podaży płynów aktywność neuronów wazopresynowych maleje, co powoduje zmniejszenie wydzielania ADH. W efekcie obniża się przepuszczalność przewodów zbiorczych dla wody, co prowadzi do zwiększenia jej wydalania z moczem. Wazopresyna oddziałuje krótkotrwale, przez chwilowe przemieszczenie akwaporyn do błony komórkowej, oraz długotrwale, wpływając na ekspresję genów kodujących te białka i inne elementy strukturalne. [35]

6.2. Udział w regulacji procesów psychicznych

Wazopresyna odgrywa kluczową rolę w regulacji procesów emocjonalnych i poznawczych w ośrodkowym układzie nerwowym. Podwyższony poziom tego hormonu wiąże się z większym odczuwaniem lęku, agresji oraz stresu, co jest wynikiem działania ciała migdałowatego, odpowiedzialnego za rozpoznawanie i uruchamianie zachowań obronnych. Wazopresyna stymuluje głównie neurony w przyśrodkowej części tego obszaru, które są połączone z pniem mózgu i podwzgórzem. [25]

Hormon ten ma również istotny wpływ na kształtowanie zachowań społecznych. Jego głównym obszarem działania jest przegroda boczna, związana z układem węchowym. Badania wykazały, że donosowe podanie wazopresyny poprawia zdolność rozpoznawania i zapamiętywania emocji wyrażanych na zdjęciach ludzkich twarzy. Zaobserwowano również aktywację lewego płata skroniowo-ciemieniowego w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym, co sugeruje obecność receptorów wazopresyny w ludzkiej korze mózgowej. [25]

7. Niedobór wazopresyny

Moczówka prosta to choroba spowodowana wtórnym, wrodzonym lub idiopatycznym niedoborem wazopresyny. Schorzenie to po raz pierwszy opisano w 1912 roku, a rok później w leczeniu chorych zaczęto stosować ekstrakt pozyskiwany z tylnego płata przysadki. [16] Obecnie wyróżnia się moczówkę prostą ośrodkową i moczówkę nerkową (nefrogenną). [17]

Moczówka ośrodkowa, zwana także centralną lub przysadkowo-podwzgórzową, związana jest z zaburzeniami czynności osi przysadkowo-podwzgórzowej. W ich wyniku dochodzi do zmniejszenia syntezy i wydzielania hormonu antydiuretycznego. Objawy choroby pojawiają się, gdy liczba uszkodzonych neuronów osiąga 85%. [6] Należą do nich nocne oddawanie moczu, moczenie nocne i polidypsja, czyli patologicznie nadmierne pragnienie picia płynów. U dzieci poniżej 2. roku życia może wystąpić biegunka. Ograniczenie podaży płynów może wywołać gorączkę, utratę świadomości, a nawet odwodnienie hipertoniczne, co jest bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia chorego. Leczenie moczówki pochodzenia ośrodkowego polega na farmakoterapii. Pacjentom podaje się desmopresynę lub wazopresynę lizynową. [16]

Natomiast moczówka nerkowa polega na niewrażliwości cewek nerkowych na wazopresynę. W jej wyniku pojawia się niezdolność do zagęszczania moczu. W efekcie dochodzi do nadmiernego wydalania wody przez nerki. Moczówka nerkowa może być wrodzona lub nabyta. Rozwija się m.in. na skutek zwężenia moczowodów, przewlekłej niewydolności nerek, przyjmowania soli litu i spożywania nadmiaru fluoru czy też w wyniku przewlekłej hiperkalcemii i hipokaliemii. [6] Do głównych objawów choroby należą gorączka o nieznanej etiologii, wodonercze oraz poszerzenie moczowodów i pęcherza moczowego na obrazie USG. Dodatkowo u dzieci stwierdza się opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, opóźnienie wzrostu, brak łaknienia czy wymioty. [18,19] Leczenie moczówki typu nerkowego obejmuje farmakoterapię oraz terapie dietetyczne, na które składają się redukcja spożycia soli i odpowiednia podaż płynów. [16]

8. Nadmiar wazopresyny

Zespół Schwartza-Barttera, zespół nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego (ang. syndrome of inappropriate antidiuretic hormone secretion, SIADH) to choroba wywoływana nadmiernym uwalnianiem wazopresyny przez tylny płat przysadki mózgowej. Schorzenie to po raz pierwszy zostało opisane w 1957 roku przez Williama Schwartza i Frederica Barttera. U badanych przez nich pacjentów zmagających się z guzem płuca zaobserwowali hiponatremię będącą następstwem nadmiernego wydalania sodu przez nerki. Kryteria rozpoznania SIADH opracowane przez Schwartza i Barttera wciąż obowiązują. Obecnie wiadomo, że zespół Schwartza-Barttera współwystępuje nie tylko z chorobami układu oddechowego, lecz także z wieloma schorzeniami układu oddechowego, sercowo-naczyniowego i ośrodkowego układu nerwowego. Związane jest to ze zmianami na poziomie ekspresji genów, a także w wyniku stosowania niektórych leków prowadzących do wzrostu wrażliwości nerek na wazopresynę. [4]

Mechanizm powstawania zespołu Schwartza-Barttera jest złożony. Na przykład w chorobach nienowotworowych płuc czynnikiem stymulującym wydzielanie wazopresyny jest hipoksja. Jej nadmiar wywołuje zwiększoną retencję wody, a jednocześnie nie zachodzi magazynowanie sodu. W efekcie dochodzi do powstania hiponatremii, hipoosmolalności osocza i zagęszczenia moczu. W przebiegu nowotworów złośliwych trzustki i dwunastnicy wazopresyna może być wytwarzana autonomicznie, ektopowo lub na skutek uwalniania innych czynników antydiuretycznych. [5,6] Natomiast w urazach mózgu i w efekcie dużych zabiegów operacyjnych często występuje przerwanie dróg hamujących wydzielanie wazopresyny. [7,8]

Objawy mają głównie charakter neurologiczny. Do głównych symptomów SIADH należą bóle głowy, apatia, zmiany nastroju, nadmierna pobudliwość czy zaburzenia świadomości. Wśród pozostałych objawów wyróżnia się nudności, wymioty, spadek napięcia mięśni i odruchów ścięgnistych. Cechą charakterystyczną zespołu Schwartza-Barttera jest to, że u chorych nie stwierdza się obrzęków ani obniżonego ciśnienia tętniczego. Zachowane zostaje prawidłowe działanie nerek, nadnerczy i tarczycy. Leczenie polega na ograniczeniu spożycia płynów oraz podawaniu 3% roztworu chlorku sodowego. [5,6]

9. Rola wazopresyny w patofizjologii wybranych chorób

9.1. Zespół metaboliczny

Zespół metaboliczny to zbiór zaburzeń predysponujących do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2. Głównym kryterium jego rozpoznania jest otyłość wraz z współwystępującymi objawami: podwyższonym ciśnieniem tętniczym, nieprawidłową glikemią i/lub podwyższonym stężeniem cholesterolu nie-HDL. [33] Wazopresyna odgrywa istotną rolę w powstawaniu zespołu metabolicznego. W badaniach na gryzoniach wykazano, że brak poszczególnych receptorów dla wazopresyny zmienia w określony sposób profil lipidowy i poziom glukozy w surowicy krwi. U osobników pozbawionych receptora Avpr1a przy jednoczesnym wysokim poziomie wazopresyny dochodzi do zwiększania się stężenia triglicerydów i glukozy we krwi. Osobniki te są bardziej narażone na ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy typu 2. w porównaniu z grupą kontrolną. Podobne efekty zachodzą w przypadku poliformizmu genu Avpr1b. Natomiast pozbawienie gryzoni receptorów Avpr1b powoduje lepszą tolerancję glukozy i poprawia wrażliwość na insulinę. [34]

W osoczu osób z zmagających się z zespołem metabolicznym zauważa się wzrost stężenia ADH oraz kopeptyny. U chorych występują także dysfunkcje w regulacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA). Neurony wazopresyjne zlokalizowane są m.in. w obszarach podwzgórza odpowiedzialnych za regulację przyjmowania pokarmu. Włókna nerwowe biegną z podwzgórza do jądra pasma samotnego i przekazują bodźce sensoryczne (zapachu i smaku) oraz informacje o stężeniu glukozy w osoczu krwi. Zaburzenia układu wazopresynowego wpływają na zmiany aktywności glikogenolizy wątrobowej oraz wydzielanie insuliny i glukagonu, co stanowi czynnik ryzyka dla powstawania zespołu metabolicznego. [34]

9.2. Zespół bolesnego miesiączkowania

Zespół bolesnego miesiączkowania to jedna z częstszych dolegliwości młodych kobiet w okresie rozrodczym. Na podstawie licznych badań epidemiologicznych obejmujących duże populacje ocenia się, że ponad połowa młodych kobiet cierpi na dolegliwości z tym związane. Wymienia się wiele czynników mogących brać udział w powstawaniu lub rozwoju tego schorzenia. Jednym z nich jest nadmierna czynność skurczowa macicy. [36]

Hormonalna regulacja czynności skurczowej macicy jest wypadkową działania i interakcji wielu różnych czynników. Hormony sterydowe odgrywają kluczową rolę w regulacji spontanicznej aktywności skurczowej macicy zarówno u kobiet zdrowych, jak i cierpiących na bolesne miesiączki. Działają one bezpośrednio na endometrium albo pośrednio, uwalniając lub modyfikując aktywność czynników stymulujących skurcze. Należy do nich m.in. wazopresyna. Jej stężenie u kobiet z zespołem bolesnego miesiączkowania jest wyższe niż u osób zdrowych. Uwalnianie wazopresyny zachodzi głównie pod wpływem estrogenów, natomiast jej aktywność hamowana jest przez progesteron. Wzrost poziomu wazopresyny powoduje zwiększenie osmolarności osocza krwi. Jednocześnie prowadzi do nasilenia skurczów macicy. [36]

Wrażliwość macicy na wazopresynę zmienia się w zależności od fazy cyklu. W fazie folikularnej przepływ krwi przez macicę i działanie ADH jest najsłabsze. Wrażliwość mięśnia macicy na wazopresynę wzrasta w fazie lutealnej i osiąga maksimum wraz z początkiem menstruacji. Czynniki wywołujące cykliczną zmienność stężeń tego hormonu, jak i wrażliwości macicy na ADH nie są w pełni poznane. Prawdopodobnie jest to następstwo zmian stężeń hormonów płciowych. Wzrost wrażliwości endometrium na wazopresynę spowodowany jest wzrostem ilości miejsc swoiście wiążących hormon. Działając poprzez receptory V1 wazopresyna nasila aktywność skurczową macicy, co prowadzi do zmniejszonego przepływu krwi. To z kolei powoduje niedokrwienie mięśniówki i pociąga za sobą narastające niedotlenienie i ból. [36]

9.3. Patologie ciąży

Wazopresyna, podobnie jak oksytocyna i angiotensyna II, jest wazoaktywnym peptydem produkowanym przez płód. Związki te są niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka. Dzięki właściwościom zwężania naczyń krwionośnych wpływają na homeostazę płodowego ciśnienia krwi. Jednocześnie wazoaktywne hormony peptydowe mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia matki. Bariera łożyskowa chroni kobietę przed nadmiernym przenikaniem do jej krążenia peptydów wazoaktywnych. Niedobór aminopeptydaz budujących barierę łożyskową powoduje przenikanie wazopresyny do krążenia ogólnego matki. Wiąże się to z zaburzeniem homeostazy w organizmie ciężarnej oraz może prowadzić do patologii rozwoju ciąży. Niekontrolowany wzrost stężenia wazopresyny powoduje zwiększenie ciśnienia krwi u matki i skurcz drobnych naczyń krwionośnych. Jednocześnie podwyższa się ilość oksytocyny, która odpowiada za skurcz mięśni gładkich macicy. W konsekwencji może dojść do przedwczesnego porodu lub poronienia. [37]

9.4. Zespół Williamsa

Zespół Williamsa to rzadki zespół wad wrodzonych uwarunkowany genetycznie. Polega na utracie części materiału genetycznego. Usunięciu podlega 28 genów na chromosomie 7q11.23. Zespół Williamsa po raz pierwszy został opisany w 1961 roku przez nowozelandzkiego kardiologa Johna Williamsa. Do głównych objawów należą dysmorfie twarzy (szerokie czoło, pogłębiona nasada nosa, długa rynienka podnosowa, grube wargi wrodzone wady serca (m.in. nadzastawkowe zwężenie aorty), niedoczynność tarczycy, niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (m.in. nadmierna ufność w stosunku do obcych, silna potrzeba kontaktów z innymi ludźmi, silna potrzeba kontaktu fizycznego, hiperaktywność, epizody manii i skłonność do nieuzasadnionych lęków przed nieznanymi sytuacjami). [20,21]

U chorych dochodzi także do zaburzenia wydzielania oksytocyny i wazopresyny. Ich poziom jest znacznie podwyższony w porównaniu do osób zdrowych. Jednym z powodów są zmiany w metylacji DNA receptorów dla wazopresyny i oksytocyny. Dochodzi m.in. do zwiększenia się ekspresji genów dla receptorów Avpr1a. W schorzeniu tym zauważa się również delecje niektórych genów związanych z uwalnianiem wazopresyny. Jednocześnie zwiększa się objętość ciała migdałowatego odpowiedzialnego za odczuwanie lęku i strachu. Wszystkie te zmiany wpływają na powstawanie zaburzeń zachowania i przetwarzania emocjonalnego w zespole Williamsa. [22]

9.5. Zaburzenia ze spektrum autyzmu

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to szereg zmian neurorozwojowych pojawiających się najczęściej we wczesnym dzieciństwie. Objawiają się głównie trudnościami w inicjowaniu i utrzymywaniu relacji oraz komunikacji społecznej, powtarzalnym i nieelastycznym zachowaniem oraz nietypowymi reakcjami na bodźce sensoryczne. [23] Badania prowadzone na przestrzeni ostatnich lat wykazały znaczenie aktywności wazopresyny w funkcjonowaniu społecznym u wielu gatunków ssaków, w tym u ludzi. [25]

Odpowiednie zagęszczenie receptorów Avpr1a w brzusznej części układu nagrody w mózgu wzmacnia zachowania społeczne u gryzoni, a ich wysoki poziom w brzusznej części gałki bladej przyczynia się do tworzenia więzi. U gryzoni ze zmniejszoną ilością receptorów dla wazopresyny w tych obszarach mózgu obserwowano izolowanie się, mniejsze zaangażowanie społeczne, brak potrzeby wchodzenia w interakcje z innymi osobnikami i zachowania agresywne. Wyniki badań na gryzoniach stanowią istotną implikację dla podstawowych deficytów społecznych charakteryzujących zaburzenia ze spektrum autyzmu. Naukowcy podkreślają, że u ludzi podobna zmienność rozmieszczenia receptorów dla wazopresyny może przyczyniać się do zmian w zachowaniu psychospołecznym, a nawet prowadzić do objawów występujących w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. [25] Nieprawidłowe działanie szlaków sygnalizacyjnych, w których bierze udział wazopresyna, może przyczyniać się do upośledzeń zachowań społecznych u dzieci w spektrum. Ponadto na rozwój autyzmu wpływają zmiany genetyczne. Geny związane z produkcją ADH leżą na chromosomie 20p13. W regionie tego chromosomu zidentyfikowano także wiele loci genetycznych (czyli specyficznych miejsc na chromosomie), które mogą wpływać na rozwój ASD, a także na związane z tym zachowania, takie jak agresja u dzieci. [31,32]

Do tej pory przeprowadzono niewiele badań na ludziach dotyczących wazopresyny i autyzmu. W 2017 roku A. Hardan, K. Parker i J. Garner z University of Stanford przeprowadzili randomizowane badanie, w którym testowali bezpieczeństwo i skuteczność 4-tygodniowego donosowego podawania wazopresyny w celu poprawy umiejętności społecznych u dzieci w spektrum autyzmu. Naukowcy zrekrutowali 22 dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Uczestników przydzielono losowo na dwie grupy. Pierwsza z nich otrzymywała preparat z wazopresyną w dawce 12 IU lub 16 IU BID w zależności od wieku, druga była zaś grupą kontrolną i przyjmowała placebo. Obie grupy musiały wypełnić kwestionariusz Skali Reaktywności Społecznej (ang. social responsiveness scale, SRS-2). Badanie wykazało, że uczestnicy, którzy otrzymali ADH uzyskali lepsze wyniki, niż osoby z grupy kontrolnej. Ponadto wyższy wynik ogólny testu uzyskiwały dzieci z silniejszą ekspresją genu Acpr1a. [29]

W 2018 roku A. Hardan rozpoczął kolejne badanie testujące skuteczność i tolerancję 4-tygodniowego donosowego podawania wazopresyny. Badaniem objęto trzydzieścioro dzieci ze zdiagnozowanym spektrum autyzmu w wieku 6-12 lat. Dzieci w wieku od 6 do 9,5 roku życia otrzymywały wazopresynę w ilości 12 IU, natomiast uczestnikom w wieku od 9,6 do 12 lat podawano dawkę 16 IU. Obie grupy przyjmowały preparat dwa razy dziennie. Wyniki badania wskazały, że zmiany psychospołeczne są wyraźniejsze u dzieci leczonych ADH w porównaniu z grupą placebo. Rodzice zgłaszali zmniejszenie zachowań powtarzalnych i prób izolowania się, a także objawów lęku u dzieci. Największe korzyści z podawania wazopresyny uzyskały dzieci z wyjściowymi wysokimi stężeniami ADH w surowicy krwi. [30]