Receptory neuroprzekaźników – są nimi białka, które stanowią nieodłączny element błon komórkowych. Każdy z nich działa specyficznie i selektywnie w stosunku do różnych neuroprzekaźników.
1. Podział receptorów
Ze względu na mechanizm przekazywania informacji oraz na odmienną budowę, można je podzielić na dwie główne klasy:
- receptory jonotropowe, stanowią je kanały białkowe, które w momencie podrażnienia, poprzez wydzielenie przez komórkę danego neuroprzekaźnika, ulegają otwarciu. Umożliwiają tym samym swobodny przepływ jonów z jednej strony błony na drugi i odwrotnie. W wyniku tego zabiegu zmianie ulega potencjał błony postsynaptycznej. Przekaźnictwo wykorzystujące receptory jonotropowe jest nazywane szybkim przekaźnictwem synaptycznym. Do receptorów tego typu zaliczyć można przede wszystkim: receptor nikotynowy czy receptor GABAA
- receptory metabotropowe wykazują zdolność do działania poprzez różne białka G. Efekt działania tych receptorów wynika z przyłączenia do nich danego neuroprzekaźnika, w wyniku czego następuje sprzęgnięcie z nim wspomnianego wcześniej białka. Po tej aktywacji następują reakcje biochemiczne, których celem jest wytworzenie tzw. przekaźników wtórnych. One z kolei przyczyniają się do zmiany przepuszczalności kanałów dla poszczególnych jonów. Innym następstwem połączenia przekaźnika z receptorem jest sprzęganie z białkiem, regulujące w sposób bezpośredni ilość przepływających przez kanały jonów. W przypadku receptorów metabotropowych, przekaźnictwo pomiędzy komórkami jest znacznie wolniejsze i nazywane jest wolnym przekaźnictwem synaptycznym. Do receptorów tego typu należą przede wszystkim receptory D1 i D5 (receptory dopaminy).
2. Występowanie receptorów
Lokalizacja receptorów neuroprzekaźników nie jest zorientowana tylko na komórki postsynaptyczne, mogą one występować także w komórkach presynaptycznych. Zadaniem tych drugich jest głównie kontrolowanie wydzielania danego neuroprzekaźnika przez tę komórkę. Inny podział receptorów związany jest z substancją chemiczną, z którą współpracują. Jeżeli receptor wykazuje swoistą odpowiedź na neuroprzekaźnik wydzielany przez dane zakończenie nerwowe, nazywany jest autoreceptorem. Drugi typ, nazywany heteroreceptorem, odpowiada na inne neuroprzekaźniki niż te wydzielane przez zakończenie nerwowe synapsy, w której się znajduje.