Czarnuszka siewna | Nigella sativa

1.1.Historia i pochodzenie

Czarnuszka siewna to jednoroczna roślina zielna z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). To ergazjofigofit, co oznacza, że dla polskiego ekosystemu jest gatunkiem obcym, ale też jednocześnie uprawnym i miejscowo dziczejącym. Roślina ma do 40 cm wysokości. Na każdym pędzie wyrastają pojedynczo białe kwiaty o średnicy do 3 cm. Nasiona są czarne, kanciaste, z wyraźnymi poprzecznymi bruzdami. Wyróżniają się intensywnym, aromatycznym zapachem oraz ostrym, korzennym smakiem. Czarnuszka prawdopodobnie pochodzi z obszarów dzisiejszej Turcji i Iraku [1].

Ma bogatą historię religijną i kulturową. Od ponad 2000 lat jej nasiona i olej były powszechnie stosowane w medycynie tradycyjnej do leczenia różnych schorzeń. W Biblii określana jest mianem „uzdrawiającego czarnego kminku”. Czarnuszka była opisywana w medycynie arabskiej przez Awicennę, któremu przypisuje się słowa „Trzymajcie się czarnego kminku, bo leczy każdą chorobę z wyjątkiem śmierci”. Nasiona, będące bogatym źródłem aktywnych składników, od dawna wykorzystywane są na Bliskim i Dalekim Wschodzie jako środek na liczne dolegliwości. Nazywane są ziarnami błogosławieństwa (Habbatul Barakah) [10,14].

1.2.Klasyfikacja

Czarnuszka siewna to roślina o szerokim spektrum działania prozdrowotnego. Jest intensywnie badana pod kątem swoich korzystnych właściwości. Wykazuje efekty przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, co czyni ją pomocną w łagodzeniu objawów różnych chorób, także w chorobach górnych dróg oddechowych, takich jak astma, zapalenie oskrzeli. Działa także antybakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo i przeciwpasożytniczo, wspierając organizm w walce z infekcjami. Jej właściwości antyalergiczne i przeciwnowotworowe mogą wspomagać leczenie w stanach związanych z nadmierną aktywnością układu odpornościowego lub wzrostem nowotworowym. Czarnuszka wspomaga również regulację poziomu cukru we krwi i lipidów, a jej przeciwzapalne działanie chroni organizm przed stresem oksydacyjnym. Roślina ta ma także właściwości hipotensyjne i moczopędne.

Stosowana jest też jako środek regulujący pracę układu pokarmowego, przy problemach żołądkowo-jelitowych, z uwagi na działanie żółciopędne i przeciwwrzodowe. Działa ochronnie na wątrobę, nerki i serce. Może być użyteczna w leczeniu zaburzeń miesiączkowania, pobudzaniu laktacji i wspomaganiu terapii reumatyzmu oraz chorób autoimmunologicznych. Badania wskazują również na jej pozytywny wpływ w zmniejszaniu stanów zapalnych u osób z hiperurykemią, co czyni ją cennym składnikiem diety dla pacjentów z dną moczanową. Często stosuje się ją w leczeniu schorzeń skórnych, zarówno podając doustnie, ale jest też składnikiem maści i kremów. Znajduje także zastosowanie w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona, czy też padaczce, depresji, zaburzeniach lękowych [8, 9,10,14].

1.3.Skład

Nasiona zawierają szeroką gamę dobrze zdefiniowanych składników chemicznych, w tym oleje stałe i lotne (eteryczne), białka, aminokwasy, węglowodany, alkaloidy, kwasy organiczne, saponiny, błonnik, witaminy i minerały. Farmakologiczne właściwości czarnuszki przypisywane są głównie jej składnikom chinonowym, z których najliczniejszym i najbardziej aktywnym jest tymochinon. To główny składnik olejku lotnego, obecny również w oleju stałym, a jego ilość wynosi od około 30% do 60% [3,9]. Główną frakcją (około 90%) jest forma keto, która odpowiada za właściwości farmakologiczne tego związku. Tymochinon jest cząsteczką hydrofobową, co sprawia, że jego rozpuszczalność stanowi wyzwanie mogące wpłynąć na biodostępność oraz ograniczenia w formułowaniu leków. W związku z tym podjęto niedawno próby syntezy nowych analogów tymochinonu o zwiększonej biodostępności i aktywności. Istnieje wiele dróg podawania tymochinonu, w tym dożylna, dootrzewnowa (i.p.), oraz doustna [3,6,11].

Skład olejku może różnić się w zależności od pochodzenia surowca, ale kluczowymi składnikami aktywnymi poza tymochinonem są: p-cymen (7-15%), karwakrol (6-12%), 4-terpineol (2-7%), t-anetol (1-4%), α-pinen, tymol, karwon, limonen i cytronelol. Alkaloidy izochinolinowe takie jak (nigellina, nigellimina), diterpenowe (nigellamina) oraz indazolowe (nigellidyna, nigellicyna) oraz pentacykliczne saponiny triterpenowe, np. α-hederyna [3].

Nasiona są bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas linolowy (50-60%), oleinowy (20%) i eikozadienowy (3%). Zawartość kwasów nasyconych, w tym palmitynowego i stearynowego, wynosi około 30%. Głównym związkiem steroidowym jest α-sitosterol, który stanowi 44-54% steroli w zależności od odmiany (tunezyjskiej lub irańskiej), oraz stigmasterol, którego udział wynosi od 6,57% do 20,92%. Nasiona są także źródłem witamin, np. tokoferoli, tiaminy, niacyny, kwasu foliowego oraz minerałów, takich jak żelazo, wapń, potas, cynk, fosfor i miedź [6,11,14].

Dodatkowo czarnuszka zawiera flawonoidy. Wśród związków fenolowych wyekstrahowanych z nasion wymienia się kwas galusowy, kwas ferulowy, kwas wanilinowy, kwas p-kumarowy, kwas chlorogenowy, katechinę, kwercetynę, apigeninę, rutynę, nigelflawonozyd B oraz flawon [11].

2.1.Działanie antyoksydacyjne, antytoksyczne i ochronne

Korzyści zdrowotne czarnuszki w dużej mierze wynikają z jej właściwości antyoksydacyjnych. Bioaktywne związki neutralizują wolne rodniki, zmniejszając stres oksydacyjny, który jest jednym z kluczowych mechanizmów rozwoju chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne [14]. Tymochinon jest silnym fitochemicznym antyoksydantem. Wykazuje zdolność do neutralizowania reaktywnych form tlenu (ROS – Reactive Oxygen Species), takich jak anionorodnik ponadtlenkowy, rodnik hydroksylowy i tlen singletowy. ROS to wysoce reaktywne cząstki, które powstają w naszych komórkach jako produkt uboczny wielu procesów metabolicznych. Chociaż w niewielkich ilościach są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ich nadmiar może prowadzić do stresu oksydacyjnego, uszkodzeń DNA, peroksydacji lipidów i denaturacji białek.

Tymochinon jest przeciwutleniaczem, związkiem wpływającym na aktywność enzymów antyoksydacyjnych organizmu, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza, transferaza glutationowa i peroksydaza glutationowa [4]. Tworzą one główny system przeciwrodnikowy komórek i są odpowiedzialne za neutralizowanie uszkodzeń wywołanych przez wolne rodniki. Tymochinon zwiększa zdolność antyoksydacyjną osocza i wątroby oraz ekspresję genów antyoksydacyjnych w wątrobie. Wykazano, że zarówno olej z czarnuszki, jak i tymochinon hamują nieenzymatyczną peroksydację lipidów w liposomach [5].

Powstawanie wolnych rodników tlenowych to jeden z mechanizmów, przez które wiele leków cechuje się toksycznością (występowaniem skutków ubocznych). Tymochinon wykazuje działanie ochronne wobec wielu narządów przed uszkodzeniami oksydacyjnymi wywołanymi różnymi czynnikami generującymi wolne rodniki, a także posiada właściwości cytoprotekcyjne. Chroni nerki, wątrobę i płuca przed cytotoksycznością wywołaną niektórymi lekami, np. paracetamolem czy antybiotykami [6]. Tymochinon zapobiega też ototoksyczności gentamycyny. W niektórych krajach nasiona N. sativa są stosowane w celu leczenia schorzeń wątroby. Działanie tymochinonu jest porównywalne z sylibiną, znanym środkiem hepatoprotekcyjnym. W zwierzęcych modelach zapalenia stawów podawanie tymochinonu było skuteczne przeciwko reumatoidalnemu zapaleniu stawów oraz autoimmunologicznemu zapaleniu mózgu i rdzenia. Związek ten wykazywał także działanie przeciwartretyczne, podobne do metotreksatu, obniżając markery reumatoidalnego zapalenia stawów [11,14,19].

2.2.Działanie przeciwnowotworowe

Wykazano, że tymochinon pełni podwójną rolę – w zależności od mikrośrodowiska komórkowego może działać jako przeciwutleniacz lub prooksydant. W komórkach nowotworowych działa jako prooksydant, generując ROS. Jest to jeden z mechanizmów tłumaczących jego przeciwnowotworowe działanie [4]. Wykazuje obiecujące właściwości przeciwnowotworowe, antyproliferacyjne, antymutagenne oraz chemoprewencyjne.

Nasiona N. sativa lub wyizolowane z nich związki zmniejszają też cytotoksyczność standardowych leków przeciwnowotworowych [5]. W badaniach wykazano, że tymochinon hamował wzrost linii komórkowych raka piersi i cechował się silnym działaniem antyproliferacyjnym. Zwiększał także cytotoksyczność chemioterapeutyków, gdy był stosowany z nimi jednocześnie. Badania podkreśliły, że przeciwnowotworowe działanie tymochinonu wynika z jego zdolności do zwiększania ekspresji genów proapoptotycznych. Tymochinon powodował zatrzymanie cyklu komórkowego, co indukowało apoptozę komórek nowotworowych. Dodatkowo działał jako radiosensybilizator – w połączeniu z promieniowaniem jonizującym, takim jak promieniowanie gamma, wykazywał synergiczną cytotoksyczność wobec komórek raka piersi [5,6,11].

Tymochinon cechował się także cytotoksycznością wobec komórek gruczolakoraków jajnika, ludzkiego płaskonabłonkowego raka szyjki macicy i raka prostaty. Podanie tymochinonu indukowało zahamowanie wzrostu i apoptozę w ludzkiej linii komórkowej kostniakomięsaka [3,4]. Hamował proliferację komórek raka jelita grubego oraz komórek glejaka [18]. Zmniejszał liczbę dużych polipów w jelicie cienkim oraz redukował wzrost polipów poprzez selektywne indukowanie apoptozy w modelu mysim. [6] Wykazano także, że zapobiega kancerogenezie żołądka oraz wzmacnia efekt chemosensybilizacji, zwiększając skuteczność chemioterapeutyków w niszczeniu komórek nowotworowych [4]. Dodatkowo był induktorem apoptozy w komórkach chłoniaka i w komórkach płaskonabłonkowego raka skóry, poprzez uwalnianie ROS [16,17]. Wstrzyknięcia dootrzewnowe ekstraktu N. sativa zmniejszyły o około 67% częstość występowania mięsaków tkanek miękkich [6]. Tymochinon podawany myszom w wodzie do picia równocześnie z ifosfamidem, łagodził jego toksyczność i wzmacniał działanie przeciwnowotworowe leku [4].

2.3.Działanie przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybicze

Przeciwbakteryjne działanie czarnuszki przypisuje się głównie związkom chinonowym – takim jest tymochinon. Wykazano, że tymochinon ma szerokie spektrum działania przeciwko wielu drobnoustrojom np. Escherichia coli, Streptococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Bacillus subtilis, Salmonella typhi, Shigella niger i Vibrio cholerae [4]. Najwyższą aktywność przeciwbakteryjną wykazywał przeciwko bakteriom Gram-ujemnym, a następnie Gram-dodatnim [13]. Działanie przeciwbakteryjne wynika z interakcji między związkami aktywnymi czarnuszki a błoną komórkową bakterii, co prowadzi do uwalniania płynu wewnątrzkomórkowego bakterii. Co ważne, ekstrakt z czarnuszki skutecznie zahamował tworzenie się bakteryjnej macierzy pozakomórkowej czyli tzw. biofilmu bakteryjnego [13]. Wyniki badań wskazywały na korzystny wpływ czarnuszki również w przypadku Helicobacter pylori oraz Listerii monocytogenes, powodując zahamowanie ich namnażania [3].

Stwierdzono także, że olejek ma dobrą aktywność przeciwgrzybiczą, szczególnie przeciwko gatunkom z rodzaju Aspergillus. Hamował wzrost grzybów oraz wytwarzanie przez nie aflatoksyn. Istnieją doniesienia o możliwości skutecznego wykorzystania tymochinonu jako środka przeciw drożdżakom [3, 8,13]. Badania dostarczają dowodów o przeciwpasożytniczym działaniu czarnuszki wobec przywr z rodzaju Schistosoma oraz wobec tasiemca, poprzez ograniczenie ilości jego jaj w kale. Olej N. sativa posiada właściwości przeciwnicieniowe porównywalne z piperazyną. Skutecznie zmniejszał całkowitą liczbę Schistosoma mansoni w wątrobie i ilość jaj złożonych zarówno w wątrobie, jak i w jelicie. Podawanie oleju N. sativa jednocześnie z prazikwantelem nasilało działanie leku [6].

2.4. Układ nerwowy

2.4.1.Choroby neurodegeneracyjne

Czarnuszka i tymochinon wykazują ochronne działanie na komórki nerwowe, szczególnie w kontekście schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienie rozsiane [19]. Choroba Alzheimera jest zaburzeniem neurologicznym powodującym śmierć komórek mózgowych, co prowadzi do spadku funkcji poznawczych i utraty pamięci. W jej patogenezie główną rolę odgrywają peptydy beta-amyloidu. W mechanizmy chorobowe są zaangażowane stan zapalny i stres oksydacyjny. Wiele badań wykazało, że leczenie flawonoidami może być skuteczne w leczeniu tej choroby ze względu na ich działanie antyoksydacyjne [8]. Badacze analizowali również działanie terapeutyczne tymochinonu. Okazało się, że zmniejszał on neurotoksyczność wywołaną przez peptydy beta amyloidu i hamował stres oksydacyjny. Badania te wykazały, że tymochinon ma duży potencjał terapeutyczny i neuroprotekcyjny, chociaż badania przeprowadzono na szczurzym modelu choroby Alzheimera [8]. Podawanie jednocześnie leków i tymochinonu może być skuteczniejsze, niż leczenie pojedynczym lekiem. Ekstrakty z czarnuszki wspomagają pamięć i zdolności uczenia się, co może okazać się korzystne w terapii choroby Alzheimera. [19]

Choroba Parkinsona jest indukowana przez agregację alfa-synukleiny (αS) w mózgu, a także utratę neuronów dopaminergicznych w śródmózgowiu. Badania przeprowadzone na zwierzętach doświadczalnych wskazują, że tymochinon wykazuje działanie ochronne w stosunku do tych neuronów. Obserwowano także neuroprotekcyjny wpływ tego związku na proces degeneracji synaps, charakterystyczny dla wielu chorób neurodegeneracyjnych, również choroby Alzheimera czy otępienia z ciałami Lewy’ego [19]. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym tymochinon chroni dopaminergiczne neurony hipokampa przed uszkodzeniem synaptycznym wywołanym przez αS [19].

Epilepsja jest chorobą neurodegeneracyjną, która objawia się napadami padaczkowymi. Wykazano, że stres oksydacyjny odgrywa główną rolę w patogenezie stanu padaczkowego [8]. Badania na modelu zwierzęcym wykazały pozytywny wpływ tymochinonu również w przypadku padaczki. Podawanie chorym myszom tego związku zmniejszyło uszkodzenia mózgu spowodowane atakami, a także skracało czas ich trwania i wydłużało odstępy pomiędzy atakami. Główny mechanizm działania przeciwdrgawkowego prawdopodobnie polega na interakcji z receptorami kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). Tymochinon może działać poprzez wzrost przekaźnictwa GABA-ergicznego za pośrednictwem receptorów opioidowych i ma znaczną aktywność przeciwdrgawkową w padaczce [8,19].

2.4.2. Zaburzenia lękowe i depresja

Badania nad czarnuszką siewną wskazują, że jej właściwości przeciwlękowe i przeciwdepresyjne wynikają z wpływu na poziomy serotoniny (5-HT) oraz tryptofanu w mózgu [19]. Olej z czarnuszki wykazuje działanie przeciwdepresyjne, zmniejszając wychwyt zwrotny serotoniny w synapsach i hamując aktywność enzymów degradujących ten neuroprzekaźnik.

Badania eksperymentalne na zwierzętach i ludziach wskazują, że substancje przeciwzapalne mogą mieć też działanie przeciwdepresyjne. N. sativa i jej składniki aktywne modulowały produkcję cytokin prozapalnych i przez to wpływały na ośrodkowy układ nerwowy [6]. Stwierdzono, że leczenie zarówno ekstraktem z N. sativa, jak i tymochinonem zapobiegało zachowaniom depresyjnym wywoływanym przez lipopolisacharyd u szczurów. Regularne stosowanie ekstraktu lub oleju z czarnuszki podnosiło poziomy serotoniny w mózgu, co sprzyjało poprawie nastroju i redukcji objawów depresyjnych. Dodatkowo zmniejszało to poziomy markerów zapalnych, co wydaje się być bardzo obiecujące w kontekście zapalnej teorii depresji (wywołanej przewlekłym stanem zapalnym o małym nasileniu) [19].

Tymochinon może oddziaływać na układ nerwowy poprzez modulację poziomu nie tylko serotoniny, ale i kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). Naukowcy sprawdzali, czy podanie tymochinonu wpływa na poziom lęku u zestresowanych myszy. Odnotowano działanie terapeutyczne: wzrost stężenia GABA w mózgu oraz zmniejszenie nasilenia lęku [10,19].

2.5.Skóra

Czarnuszka i jej główny składnik, tymochinon, wykazują szereg korzystnych właściwości dla zdrowia skóry. Dzięki działaniu przeciwbakteryjnemu, przeciwzapalnemu, przeciwutleniającemu i wspomagającemu gojenie ran, są obiecującymi składnikami w leczeniu wielu chorób dermatologicznych [9]. Olej z nasion czarnuszki zawiera niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania warstwy lipidowej skóry. Stosowany bezpośrednio na skórę wykazuje działanie przeciwzapalne i nawilżające, dzięki czemu znajduje zastosowanie w produkcji preparatów przeznaczonych do pielęgnacji skóry dotkniętej atopowym zapaleniem skóry (AZS) [7].

Tymochinon wspomaga odpowiedź immunologiczną poprzez hamowanie namnażania wirusów, takich jak cytomegalowirus [3]. Ma działanie przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze, dzięki czemu hamuje rozwój dermatofitów (Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum), drożdżaków, np. Candida albicans oraz pierwotniaków Leishmania i przywr Schistosoma. Przyspiesza regenerację skóry przez redukcję stanów zapalnych, zakażeń i uszkodzeń tkanek. W przypadku łuszczycy, ekstrakt etanolowy poprawiał różnicowanie naskórka i regulował proliferację keratynocytów [14]. Poprzez działanie przeciwzapalne i antybakteryjne, emulsja z olejem z czarnuszki zmniejszyła liczbę zmian trądzikowych [9]. U chorych na bielactwo olej z czarnuszki redukował odbarwienia skóry, poprzez wpływ na wytwarzanie melaniny. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu i nawilżającemu, czarnuszka może być alternatywą dla kortykosteroidów w leczeniu egzemy [14,20]. Tymochinon hamuje kancerogenne szlaki sygnalizacyjne, takie jak NF-κB, oraz zwiększa produkcję enzymów przeciwutleniających, tym samym czarnuszka może być elementem profilaktyki raka skóry [5].

Aktywność antyoksydacyjna tymochinonu może też przekładać się na działanie przeciwstarzeniowe jak zmniejszenie widoczności zmarszczek i linii mimicznych [9].

2.6.Układ oddechowy

Tymochinon wykazuje obiecujące działanie terapeutyczne na układ oddechowy. Łagodzi stany zapalne oskrzeli, przyspiesza proces zdrowienia w infekcjach dróg oddechowych oraz zmniejsza uszkodzenia wywołane stresem oksydacyjnym w płucach. Badania sugerują, że może działać jako środek wspomagający zwłaszcza w leczeniu chorób takich jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz zapalenia płuc [4]. Codzienne przyjmowanie oleju z czarnuszki doustnie może zmniejszać objawy alergii u osób z katarem siennym [2].

Czarnuszka używana jednocześnie z lekami na astmę może zmniejszyć kaszel, świszczący oddech i poprawić czynność płuc u niektórych chorych na astmę, ze względu na działanie spazmolityczne i rozszerzające oskrzela. [2,20]. Tymochinon wykazywał silne działanie przeciwzapalne w modelu astmy u myszy oraz w modelu alergicznego zapalenia płuc u myszy. Jest skuteczny w przeciwdziałaniu zapaleniu dróg oddechowych. Znacząco hamował indukowane przez alergen eozynofilowe zapalenie płuc. Potwierdzono też, że tymochinon i tymohydrochinon wykazują znaczące działanie przeciwhistaminowe [4,14]. W zwierzęcych lub komórkowych modelach astmy zaobserwowano, że ekstrakt z nasion powodował rozszerzanie oskrzeli, wykazywał działanie przeciwhistaminowe, przeciwzapalne, przeciwleukotrienowe, immunomodulacyjne i ograniczające włóknienie płuc [14].

Tymochinon wykazuje także aktywność przeciwdrobnoustrojową wobec bakterii i wirusów wywołujących infekcje układu oddechowego, co czyni go potencjalnym wsparciem w terapii zakażeń, w tym tych wywołanych przez patogeny oporne na leki [4]. Jak dowiedziono, tymochinon ograniczał także uszkodzenia płuc wywołane przez różne substancje chemiczne, takie jak lipopolisacharyd (LPS), bleomycyna, dym papierosowy, nikotyna i kadm [14]. Ekstrakt z czarnuszki wykazuje działanie przeciwzapalne i ograniczał włóknienie płuc wywołane przez toksyczne substancje chemiczne.

2.7. Aktywność immunomodulująca

Jedną z cennych właściwości czarnuszki jest immunomodulacyjne działanie jej składników. Już w roku 1987 wykazano, że nasiona N. sativa mają właściwości immunopotencjacyjne w ludzkich limfocytach T in vitro [6]. Aktywują te komórki do wydzielania interleukiny, IL-3, i zwiększają produkcję IL-1β, co wskazuje na stymulujący wpływ na makrofagi zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem IL-1β. W dalszych eksperymentach ci sami autorzy wykazali, że niektóre substancje wyekstrahowane z czarnuszki mają właściwości supresyjne, a inne stymulujące w kulturach limfocytów [6].

Badania rozpoczęte nieco ponad dekadę temu sugerują, że N.sativa może wzmacniać reakcje immunologiczne u ludzi, jeżeli jest stosowana regularnie. Suplementacja oleju przez 4 tygodnie spowodowała 55% wzrost stosunku komórek CD4 do CD8 T i 30% wzrost funkcji komórek NK (natural killer) [21]. Odkrycia te wskazują, że poszczególne składniki olejku N. sativa posiadają silne działanie wzmacniające odporność komórkową (poprzez komórki T), podczas gdy inne składniki posiadają działanie supresyjne na odporność humoralną (poprzez komórki B) Odkrycia te sugerują również, że efekty stymulujące N. sativa na odporność komórkową zależą od charakteru odpowiedzi immunologicznej [21]. Na przykład 1 tydzień doustnego podawania wodnych ekstraktów z nasion N. sativa zwiększyło (około 2-krotnie) liczbę komórek NK śledziony i ich cytotoksyczność wobec komórek nowotworowych [21].

2.8.Układ pokarmowy

Czarnuszka i jej główny składnik aktywny, tymochinon, mają szerokie zastosowanie terapeutyczne w obrębie układu pokarmowego. Tymochinon wykazuje działanie gastroprotekcyjne, chroniąc błonę śluzową żołądka przed uszkodzeniami wywołanymi przez czynniki takie jak alkohol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) [15]. Działa poprzez hamowanie procesów zapalnych i zmniejszenie stresu oksydacyjnego, który odgrywa kluczową rolę w uszkodzeniach tkanki żołądkowej. Stwierdzono również, że zwiększa produkcję NO i wydzielanie mucyny żołądkowej, zmniejsza wydzielanie kwasu żołądkowego poprzez hamowanie działania pompy protonowej. Sugeruje to, że tymochinon może znaleźć zastosowanie w chorobach związanych z nadkwasotą żołądka, takich jak zapalenie żołądka, niestrawność, refluks lub wrzody żołądka [15].

Zakażenie Helicobacter pylori jest jedną z najczęstszych przewlekłych infekcji bakteryjnych związanych z rozwojem zapalenia żołądka i wrzodów żołądka. Ponadto jest jednym z największych czynników ryzyka rozwoju raka żołądka. Dzięki temu, że tymochinon działa przeciwdrobnoustrojowo, pomaga zwalczać infekcje bakteryjne układu pokarmowego, w tym te wywołane przez Helicobacter pylori [15]. Badacze sugerują, że podawanie ekstraktu z czarnuszki wraz z inhibitorami pompy protonowej może mieć potencjał do wykorzystania jako terapia eradykacyjna H. pylori o porównywalnej skuteczności do terapii z użyciem klarytromycyny i amoksycyliny [15].

Czarnuszka wspiera też prawidłowe trawienie i może łagodzić objawy zaburzeń jelitowych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS), głównie poprzez regulację mikroflory jelitowej i zmniejszenie stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym. Może też wspomagać gojenie się wrzodów żołądka i dwunastnicy dzięki modulacji enzymów antyoksydacyjnych i mediatorów stanu zapalnego [4,10,13,14]

2.9.Wpływ na ciśnienie, lipidogram i stężenie glukozy

Suplementacja N. sativa może obniżyć poziom całkowitego cholesterolu, lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i trójglicerydów we krwi [10]. Olej ma działanie hamujące agregację trombocytów i krzepnięcie krwi. Wyizolowano z niego kilka związków o działaniu przeciwzakrzepowym, które okazały się silniejsze niż aspiryna, będąca znanym środkiem terapeutycznym na zakrzepicę.

Ekstrakt z nasion N. sativa wykazywał silne działanie moczopędne i przeciwnadciśnieniowe u szczurów z samoistnym nadciśnieniem. Tymochinon wpływał na obniżenie skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi. Autorzy zasugerowali, że działanie moczopędne N. sativa może być, przynajmniej częściowo, odpowiedzialne za jego działanie przeciwnadciśnieniowe [10].

Nasiona Nigella sativa są tradycyjnie stosowane w leczeniu cukrzycy w medycynie ludowej. Uzyskane w badaniach wyniki pokazują, że ekstrakt może obniżyć poziom glukozy we krwi na czczo, a także wpływać hamująco na aktywność enzymu α-amylazy, co przekłada się na mniejszą jelitową absorpcję glukozy. Efekt ten przypisano różnym bioaktywnym związkom czarnuszki, takim jak tymochinon, kwas p-kumarynowy, naringenina, kwercetyna, kemferol i kwas linolowy [15]. Połączenie tymochinonu i metforminy spowodowało spadek poziomu glukozy we krwi o 41,3% [11]. Zaobserwowano też spadek hemoglobiny glikowanej po trzech miesiącach. Tymochinon wykazuje duży potencjał przeciwcukrzycowy, gdyż okazał się również skuteczny w regeneracji komórek β trzustki i osłabianiu stanu zapalnego trzustki oraz stresu oksydacyjnego, a także hamowaniu apoptozy komórek β [15].