...

Tiamina | Witamina B1

Tiamina to pierwsza odkryta witamina, którą w roku 1911 z otrębów ryżowych wyizolował polski biochemik Kazimierz Funk. W organizmie pełni ona wiele bardzo ważnych funkcji, m.in. odpowiada za przemiany metaboliczne węglowodanów i białek, a także uczestniczy w oddychaniu komórkowym. Szczególnie groźny jest niedobór tiaminy (awitaminoza), gdyż może on skutkować rozwojem choroby beri-beri.

Ciekawostka:

Odkrycie witaminy B1 to zasługa polskiego biochemika Kazimierza Funka. Po raz pierwszy tiamina została przez niego wyizolowana z otrąb ryżowych w 1911 roku.

Spis treści:

1. Co to jest Tiamina | Witamina B1?

1.1. Historia i pochodzenie

Witamina B1, znana także jako tiamina czy aneuryna, to rozpuszczalny w wodzie organiczny związek chemiczny. Zbudowana jest z połączonych mostkiem metylenowym dwóch pierścieni: tiazolowego oraz pirymidynowego, przy których występują, odpowiednio, reszta metylowa i hydroksylowa oraz metylowa i aminowa. Po raz pierwszy witaminę B1 wyizolowano w roku 1911 z otrębów ryżowych. Dokonał tego polski biochemik Kazimierz Funk. Prowadził on wówczas badania nad skutecznym środkiem w terapii choroby beri-beri. To właśnie Funk zaproponował nazwę dla tej substancji “witamina” – była ona niezbędna do życia (z łacińskiego “vita”) oraz zawierała w swojej strukturze azot, a więc należała do grupy amin.

W organizmie tiamina pełni bardzo ważną rolę, gdyż jest koenzymem niezbędnym w przemianach metabolicznych węglowodanów i białek. Ponadto substancja ta uczestniczy w oddychaniu komórkowym, pozwala na utlenianie kwasów tłuszczowych, na utrzymanie dobrej kondycji nerwów oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową.

Nadmiar tej witaminy (hiperwitaminoza) występuje rzadko, jednakże dość często pojawia się jej niedobór (awitaminoza). Objawami tego są przede wszystkim skurcze i bóle mięśni, problemy z pamięcią i koncentracją, nawracające uczucie zmęczenia, depresja, opuchnięcia kończyn górnych i dolnych, zmniejszone libido, niewłaściwa praca układu pokarmowego, nadmierna utrata masy ciała oraz przyspieszona akcja serca i oczopląs.

W sytuacji, gdy tiamina zostanie wykluczona z diety na dłużej, mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne. Czasami może dojść także do rozwoju choroby beri-beri, w przebiegu której obserwuje się zanik mięśni szkieletowych, osłabienie siły skurczowej mięśnia sercowego, spadek ciśnienia tętniczego oraz porażenie układu nerwowego. Skutkiem niedoboru witaminy B1 jest również zespół Korsakowa oraz apatia.

1.2. Klasyfikacja

Witamina B1 jest substancją niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczy w wielu bardzo ważnych przemianach metabolicznych, pełni rolę koenzymu. Posiada właściwości neuroprotekcyjne, reguluje gospodarkę acetylocholinergiczną, stabilizuje nastrój oraz poprawia zdolności poznawcze. Ze względu na to, że poziom tej witaminy jest niski u osób nadużywających alkohol, jej suplementacja pomaga wyjść z nałogu. Reguluje również pracę układu krwionośnego, a także kontroluje poziom cukru we krwi i przeciwdziała powstawaniu powikłań w czasie cukrzycy. Witamina B1 jest modulatorem układu immunologicznego, dzięki czemu jej regularne spożycie przyczynia się do poprawy odporności.

1.3. Występowanie

Aby uzupełnić zapasy organizmu w tę witaminę, warto jest stosować odpowiednio zbilansowaną dietę. Głównym źródłem tiaminy w żywności są: mięso wołowe i wieprzowe oraz ich przetwory (polędwica, schab, kiełbasy), jak również produkty zbożowe oraz warzywa. W tabeli zestawiono zawartość witaminy B1 w określonych produktach spożywczych.

Tabela. Zawartość witaminy B1 w wybranych produktach spożywczych (mg/100 g produktu)

Źródło Zawartość witaminy B1 [mg/100g]
 Wołowina 0,64 – 117
 Drożdże 4,10
 Pestki słonecznika 1,95
 Kiełki pszenicy 1,76
 Soczewica czerwona 1,07
 Wieprzowina 0,40 – 0,99
 Otręby pszenne 0,96
 Pistacje 0,82
 Groch 0,77
 Kasza jaglana 0,73
 Orzechy arachidowe 0,66
 Kasza gryczana 0,54
 Groszek zielony 0,34
 Koper 0,23
 Świeża flądra 0,22
 Pstrąg tęczowy 0,20
 Chleb żytni pełnoziarnisty 0,19

2. Jak działa Tiamina | Witamina B1?

2.1. Choroba beri-beri

Jednym z najgroźniejszych skutków niedoboru witaminy B1 jest choroba beri-beri. Diagnoza tego schorzenia jest niezwykle trudna, ponieważ opiera się wyłącznie na obserwacji symptomów klinicznych. Może przebiegać według dwóch schematów, dlatego wyróżnia się jej dwa rodzaje. Pierwszym jest odmiana mokra. Towarzyszą jej rozległe obrzęki, które zaburzają pracę układu sercowo-naczyniowego, a w konsekwencji prowadzą do niewydolności krążeniowej i zawału serca. Drugi rodzaj to tzw. odmiana sucha. W tym przypadku obserwuje się nieprawidłowa pracę układu nerwowego, co przekłada się na rozwój polineuropatii oraz encefalopatii Wernickiego. Najbardziej charakterystyczne objawy odmiany suchej to zaburzenia ruchów gałek ocznych, zaburzenia świadomości oraz ataksja.

Wykazano, że regularne przyjmowanie witaminy B1 jest doskonałym sposobem prewencji tej choroby. W przypadku jednak, gdy choroba wystąpi, jej leczenie polega na podawaniu zastrzyków bądź tabletek tiaminy.

2.2. Układ nerwowy

Odpowiednie stężenie tiaminy w organizmie jest niezbędne dla zachowania dobrej kondycji układu nerwowego. Witamina ta odpowiada bowiem głównie za przemiany węglowodanów pochodzących z pokarmu, które stanowią podstawowe źródło energii zarówno dla ciała, jak i dla układu nerwowego.

2.2.1. Właściwości neuroprotekcyjne

Niezależne badania potwierdziły, że tiamina jest zaangażowana w powstawanie osłonek mielinowych. Dzięki temu jej stosowanie jest niezbędne dla zabezpieczenia nerwów przed uszkodzeniami, a także dla zapewnienia właściwej jakości neurotransmisji. Ponadto tiamina jest często podawana pacjentom, którzy mają problem z nadużywaniem alkoholu i tym wybudzanym ze śpiaczki. Zaobserwowano, że u osób tych poziom witaminy B1 jest niski i może powodować zaburzenia pamięci. Przyjęcie wysokiej dawki tiaminy w tych przypadkach może tym zmianom przeciwdziałać. Udowodniono także, że istnieje zależność pomiędzy niskim poziomem tej witaminy w organizmie a zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera. Uważa się więc, że jej suplementacja może być dobrą i skuteczną metoda prewencji tej choroby.

2.2.2. Gospodarka acetylocholinowa

Wykazano, że witamina B1 hamuje aktywność esterazy acetylocholinowej, która jest enzymem rozkładającym jeden z najważniejszych neuroprzekaźników – acetylocholinę – na cholinę i resztę kwasu octowego. W efekcie suplementacja tiaminy skutkuje zwiększeniem aktywności tego neuroprzekaźnika, a także usprawnia jego gospodarkę.

Badania pokazały, że regularne przyjmowanie tiaminy poprawia zdolność koncentracji, zwiększa poziom dostępnej energii, pomaga w zwalczaniu przewlekłego stresu oraz przeciwdziała pojawiającej się wraz z wiekiem utracie pamięci. W jednej z prób klinicznych udowodniono także, że witamina B1 przyspiesza czas reakcji, a tym samym zwiększa pewność siebie.

2.2.3. Nastrój

Witamina B1 podnosi odpornośc organizmu na stres, dlatego często określa się ją mianem “witaminy przeciwstresowej”. Jej rola polega bowiem na dostarczeniu energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania, a tym samym zapewnia dobry nastrój i zwiększoną motywację. W efekcie witamina ta przeciwdziała pojawieniu się stanów depresyjnych i ma pozytywny wpływ na ogólne samopoczucie.

2.2.4. Zmysł wzroku

Naukowcy udowodnili, że tiamina pomaga w profilaktyce chorób oczu, takich jak zaćma i jaskra. Witamina ta zaangażowana jest bowiem w przekazywanie sygnału pomiędzy neuronami i mieśniami. Wykazano więc, że ma ona duże znaczenie w transmisji impulsu generowanego w oku do ośrodka wzroku znajdującego się w mózgu. W efekcie odpowiednie stężenie tiaminy w organizmie jest niezbędne do regulacji pracy gałek ocznych oraz do ich akomodacji.

2.2.5. Alkoholizm

Alkohol w znacznym stopniu zmniejsza przyswajalność witaminy B1 w organizmie, dlatego u osób z problemem alkoholowym jej stężenie jest zazwyczaj niskie. W jednym z badań wykazano, że uczestnicy którzy nadużywają alkoholu częściej zapadają na poważną chorobę układu nerwowego określaną jako zespół Wernickiego-Korsakowa, w przebiegu której pojawiają się zaburzenia ruchu gałek ocznych, problemy z chodzeniem, brak koordynacji ruchowej, nierówność źrenic oraz nieprawidłowa reakcja na światło. Podawanie tiaminy uczestnikom próby klinicznej skutkowało łagodzeniem objawów tego schorzenia, a także zmniejszeniem ryzykiem zachorowalności.

Naukowcy przekonują także, że tiamina może być pomocna przy terapiach uzależnień alkoholu. Zwiększenie jej stężenia w organizmie ogranicza bowiem negatywne skutki odstawienia i przeciwdziała nawrotom choroby.

2.3. Układ odpornościowy

Odporność organizmu zależy w dużej mierze od jego zdolności do przyswajania składników odżywczych, w tym głównie witamin i minerałów pochodzących z pożywienia. Szczególną rolę w tym przypadku odgrywa witamina B1, gdyż nasila sekrecję kwasu solnego w żołądku, a tym samym usprawnia proces trawienia. Odpowiednie rozłożenie pokarmu zapewnia z kolei większą dostępność zawartych w nim składników i ich lepsze wchłanianie. Ponadto w niezależnych badaniach wykazano, że tiamina ma wpływ na napięcie mięśni występujących w ścianach przewodu pokarmowego, a tym samym gwarantuje jego prawidłowe funkcjonowanie. Działanie to także przekłada się na zwiększenie ilości wchłanianych substancji odżywczych.

2.4. Układ krwionośny

Odpowiedni poziom tiaminy w organizmie jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesu syntezy acetylocholiny. Jest to bardzo ważny neuroprzekaźnik, który odpowiada za transmisję sygnałów pomiędzy mięśniami a komórkami nerwowymi. Jednym z najważniejszych mięśni w organizmie jest serce, dlatego właściwe stężenie tiaminy pomaga regulować jego pracę. Wyniki badań sugerują także, że suplementacja witaminy B1 wspiera funkcje skurczowe i rozkurczowe serca, i jest niezbędna w przypadku leczenia niewydolności tego narządu.

2.4.1. Cukrzyca

W wielu niezależnych badaniach wykazano, że suplementacja tiaminy poprawia samopoczucie osób cierpiących na cukrzycę, a także spowalnia postęp choroby. Regularne przyjmowanie witaminy B1 ma również znaczenie w ograniczaniu negatywnych skutków podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Udowodniono, że witamina ta hamuje proces glikacji białek oraz stres oksydacyjny, które mogą doprowadzić do uszkodzenia nerwów wzrokowych, a w niektórych przypadkach także do zniszczeń nerwów obwodowych, w efekcie czego dochodzi do wystąpienia poilneuropatii obwodowej.

W jednej z prób klinicznych, którą przeprowadził zespół badawczy z uniwersytetu w Giessen wzięło udział 24 diabetyków. Przez 12 tygodni uczestnikom badania podawano witaminę B1. po tym czasie odnotowano mniejszą częstotliwość występowania objawów polineuropatii.

Kolejne badanie wykazało także, że gdy osoby chore na cukrzycę przyjmują witaminę B1, to znacznie rzadziej chorują na nefropatię, czyli zaburzenia pracy nerek.

2.5. Metabolizm

Tiamina jest niezbędna w produkcji adenozynotrifosforanu (ATP) – najważniejszego przenośnika energii w mitochondriach komórek organizmu. Ponadto witamina B1 uczestniczy w konwersji węglowodanów do glukozy. Ta ostatnia jest głównym substratem energetycznym, napędzającym metabolizm. Biologicznie czynną postacią witaminy B1 jest pirofosforan tiaminy, który z kolei pełni funkcję koenzymu (niebiałkowa część białek) ważnych enzymów: dekarboksylazy ketokwasów oraz transketolazy. Wykazano także, że tiamina odgrywa kluczową rolę w produkcji czerwonych krwinek, które generują bieżącą energię w ludzkim organizmie. W związku z tymi funkcjami, witamina B1 często określana jest jako substancja proenergetyczna, a tym samym jej suplementacja przekłada się na regulację metabolizmu.

2.6. PMS

Wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że suplementacja witaminy B1 wpływa korzystnie na zmniejszenie negatywnych symptomów fizycznych oraz psychicznych w czasie zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS, premenstrual syndrome). W jednej z prób klinicznych uczestniczyło 80 kobiet z PMS, które podzielono na dwie grupy. Uczestniczkom z pierwszej podawano codziennie witaminę B1, z drugiej natomiast placebo. Wśród pań przeprowadzano kontrolne ankiety i odnotowano, że przyjmowanie tiaminy przez kilka dni skutkuje redukcją objawów PMS o niemal 35%. Uczestniczki, które stosowały witaminę zgłaszały również mniejsze uczucie zmęczenia, redukcje wahań nastroju, ograniczenie drażliwości, a także wzrost libido i lepsze samopoczucie. Ponadto część z nich deklarowała brak problemów ze snem oraz dolegliwości żołądkowych.

3. Jak stosować Tiamina | Witamina B1?

Nie masz dostępu do tych treści

Wygląda na to, że nie masz rangi Czytelnik,
aby ją otrzymać zaloguj się klikając na przycisk poniżej.

Bibliografia

  1. Thornalley PJ et al. High prevalence of low plasma thiamine concentration in diabetes linked to a marker of vascular disease. Diabetologia., 2007
  2. Hoyumpa AM Jr. Mechanisms of thiamin deficiency in chronic alcoholism. Am J Clin Nutr., 1980
  3. Kerns JC1, Arundel C2, Chawla LS. Thiamin deficiency in people with obesity. Adv Nutr., 2015
    Flancbaum L et al. Preoperative nutritional status of patients undergoing Roux-en-Y gastric bypass for morbid obesity. J Gastrointest Surg., 2006
  4. Carrodeguas L et al. Preoperative thiamine deficiency in obese population undergoing laparoscopic bariatric surgery. Surg Obes Relat Dis., 2005
  5. Lonsdale D. A review of the biochemistry, metabolism and clinical benefits of thiamin(e) and its derivatives. Evid Based Complement Alternat Med., 2006
  6. Wada T et al. A new thiamine derivative, S-benzoylthiamine O-monophosphate. Science., 1961
  7. Balakumar P et al. The multifaceted therapeutic potential of benfotiamine. Pharmacol Res., 2010
  8. Hassan R, Qureshi H, Zuberi SJ. Effect of thiamine on glucose utilization in hepatic cirrhosis. J Gastroenterol Hepatol., 1991
  9. Lee, B. Y., Yanamandra, K., and Bocchini, J. A., Jr. Thiamin deficiency: a possible major cause of some tumors? (review). Oncol Rep. 2005
  10. Leong, D. K. and Butterworth, R. F. Neuronal cell death in Wernicke’s encephalopathy: pathophysiologic mechanisms and implications for PET imaging. Metab Brain Dis 1996
  11. Levin, E. R., Sharp, B., Drayer, J. I., and Weber, M. A. Severe hypertension induced by naloxone. Am J Med Sci 1985
  12. Lichtigfeld, F. J. and Gillman, M. A. Analgesic nitrous oxide for alcohol withdrawal is better than placebo. Int J Neurosci. 1989;
  13. Lichtigfeld, F. J. and Gillman, M. A. The effect of placebo in the alcohol withdrawal state. Alcohol Alcohol 1989;
  14. Liebaldt, G. P. and Schleip, I. Apallic syndrome following protracted hypoglycemia. Monogr Gesamtgeb.Psychiatr.Psychiatry Ser. 1977
  15. Lima, L. F., Leite, H. P., and Taddei, J. A. Low blood thiamine concentrations in children upon admission to the intensive care unit: risk factors and prognostic significance. Am J Clin Nutr 2011;
  16. Lonsdale, D. Thiamine tetrahydrofurfuryl disulfide: a little known therapeutic agent. Med Sci Monit. 2004;
  17. Maassen, J. A. Mitochondrial diabetes, diabetes and the thiamine-responsive megaloblastic anaemia syndrome and MODY-2. Diseases with common pathophysiology? Panminerva Med 2002
  18. Macias-Matos, C., Rodriguez-Ojea, A., Chi, N., Jimenez, S., Zulueta, D., and Bates, C. J. Biochemical evidence of thiamine depletion during the Cuban neuropathy epidemic, Am J Clin Nutr 1996
  19. Mahoney, D. J., Parise, G., and Tarnopolsky, M. A. Nutritional and exercise-based therapies in the treatment of mitochondrial disease. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2002;
  20. Makarchikov, A. F. Vitamin B1: metabolism and functions Biomed.Khim. 2009
  21. Malcolm, R., Ballenger, J. C., Sturgis, E. T., and Anton, R. Double-blind controlled trial comparing carbamazepine to oxazepam treatment of alcohol withdrawal. Am J Psychiatry 1989
Wesprzyj nas, jeśli uważasz, że robimy dobrą robotę!

Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.

Przekaż wsparcie dla NeuroExpert.