Muszkatołowiec korzenny | Myristica fragrans

1. Co to jest muszkatołowiec korzenny?

1.1 Historia i pochodzenie

Muszkatołowiec korzenny to drzewo z rodziny muszkatołowcowatych, pochodząca z Indonezji, z Wysp Banda, będących częścią Archipelagu Malajskiego. Gałka muszkatołowa ma kształt kulisty lub owalny, brązową barwę, która w zależności od części nasiona może być jaśniejsza lub ciemniejsza. Jej powierzchnia jest chropowata, z wyraźnymi bruzdami, a struktura nasiona jest łamliwa, co sprawia, że łatwo pęka. Zmysłowy zapach i lekko ciepły smak dodają jej charakterystycznego aromatu. Mace, czyli osłona nasiona, ma intensywny kolor – od krwistoczerwonego do pomarańczowego – i przypomina nitki. Jej powierzchnia jest gładka, ma miękką, czasem łamliwą teksturę, a zapach jest przyjemny, pikantny, z wyraźnie wyczuwalnym, ostrym smakiem. Pod mikroskopem, w przekroju poprzecznym nasion mace, komórki miękiszu są owalne lub wielokątne, a w ich wnętrzu znajdują się przestrzenie wypełnione olejem. W samej osłonie (arilu) widać nieregularne wiązki naczyniowe, które są rozproszone w miękiszu. Każda z nich zawiera olejki lotne, które odpowiadają za charakterystyczny zapach i właściwości tej rośliny. [14] Zarówno gałka jak i kwiaty cenione są w kuchni za słodki smak i charakterystyczny aromat. Stosowane są jako przyprawa do dań wytrawnych i do słodkich wypieków. Muszkatołowiec jest również wykorzystywany w celach kosmetycznych i leczniczych, najczęściej w formie olejku lub masła wytłaczanego z nasion. Olejek eteryczny z Myristica fragrans jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i antybakteryjne.

Badania wykazały, że ekstrakty z gałki muszkatołowej, zawierają bioaktywne związki, takie jak polifenole i flawonoidy, które mają potencjał w pielęgnacji skóry. Dodatkowo wykazują one silne działanie przeciwbakteryjne, co czyni je użytecznymi w produktach kosmetycznych, które pomagają w walce z problemami skórnymi i utrzymaniu zdrowej mikroflory skóry. [15] Muszkatołowiec, ze względu na zawarte w nim substancje bioaktywne, stosowany jest od wieków w medycynie ajurwedyjskiej do leczenia stanów lękowych, bezsenności, nudności, niestrawności, biegunek, reumatyzmu, gorączki, cholery i astmy. Uważany jest również za afrodyzjak. Jego właściwości wykorzystywane są także w leczeniu malarii w medycynie malajskiej. W medycynie unani znany jest z działania regulującego zaburzenia seksualne, a w medycynie chińskiej dodatkowo wykorzystywany jako środek aborcyjny. W tradycyjnej medycynie pakistańskiej stosowany jest na nadciśnienie. Gałka muszkatołowa jest także znana ze swoich halucynogennych właściwości. Wśród Zaznibarczyków żucie gałki było alternatywą dla palenia marihuany. W dużych ilościach wykazuje działanie toksyczne. [1], [2], [10]

1.2 Klasyfikacja

Muszkatołowiec, ze względu na obecność mirystycyny, zaliczany jest do roślin o właściwościach halucynogennych. Działa uspokajająco i nasennie poprzez stymulację układu endokannabioidowego. Wykazuje również właściwości neuroprotekcyjne. Zmniejsza stan zapalny i łagodzi ból, a także wspomaga działanie antybiotyków w leczeniu infekcji. Ponadto, dzięki działaniu antyoksydacyjnemu, może hamować rozwój niektórych nowotworów. Obniża ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, a także działa korzystnie na metabolizm.

1.3 Skład

Muszkatołowiec korzenny zawiera liczne związki o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i antyoksydacyjnych. Zarówno w gałce muszkatołowej jak i w olejkach eterycznych pozyskiwanych z muszkatołowca znajdziemy:

• lignany (maceligan, myrisligan)
• neolignany (licaryna A i B)
• difenyloalkany (takie jak malabaricone C i B)
• fenylopropanoidy (mirystycyna, elemicyna, safrol, eugenol)
• terpeny (limonen, geraniol, pinen, sabinen, kamfen)
• terpenoidy
• alkany (heksan)
• kwasy tłuszczowe (kwas laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, stearynowy, oleinowy, linolowy)
• estry kwasów tłuszczowych
• sterole (beta-sitosterol, stygmasterol)
• saponiny
• triterpenoidy
• flawonoidy

Procentowa zawartości poszczególnych związków może się nieco różnić w zależności od kraju pochodzenia.

2. Jak działa muszkatołowiec korzenny?

2.1 Wpływ na układ nerwowy

2.1.1 Wpływ na nastrój

Związki aktywne pochodzące z gałki muszkatołowej przechodzą przez barierę krew-mózg. Muszkatołowiec stymuluje wydzielanie serotoniny i wywołuje efekt odprężenia lub sedacji. Działa również stymulująco na układ endokanabinoidowy, zmniejszając uczucie bólu, lęku oraz przeciwwymiotnie. Dzieje się tak, ponieważ licaryna A, metoksylicaryna A i malabarikon C są inhibitorami FAAH (hydrolazy amidu kwasu tłuszczowego) oraz MAGL (monoacyloglicerolaza). Również alkany zawarte w gałce muszkatołowej, takie jak heksan, w badaniach przeprowadzonych na myszach, wykazuje działanie antydepresyjne. [4] Mirystycyna i licaryna B wywołują efekt nasenny i uspokajający. [5]

2.1.2 Właściwości neuroprotekcyjne

Dzięki zawartości maceliganu gałka muszkatołowa ma właściwości spowalniające neurodegenerację poprzez hamowanie procesu zapalnego oraz oksydacji. Niektóre substancje zawarte w muszkatołowcu, w tym malabarikon C, są inhibitorami acetylocholinesterazy [1], [2]. Takie same właściwości wykazują leki stosowane w leczeniu choroby Alzheimera. W leczeniu tej choroby zwraca uwagę także przeciwzapalne działanie muszkatołowca i zdolność do ograniczania neuroinfekcji. Polifenole z muszkatołowca aktywują sirtuinę 1, która ma działanie neuroprotekcyjne w chorobie Alzheimera oraz w chorobie Huntingtona [8].

2.2. Działanie przeciwzapalnie i przeciwbólowe

Olej z gałki muszkatołowej zmniejsza stany zapalne. Wykazuje podobne właściwości farmakologiczne do popularnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen. Hamuje bowiem enzym cyklooksygenazę 2 (COX-2) i wykazuje właściwości przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Dodatkowo zmniejsza produkcję TNF-α oraz interleukiny-6, cytokin działających prozapalnie. Te szczególne właściwości zawdzięcza między innymi maceliganom, myrisliganom oraz malabarikon C. [2] Malabarikon C hamuje proliferację limfocytów T i wydzielanie cytokin i zmniejsza poziom tioli komórkowych. Malabarikon skutecznie łagodzi objawy ostrej choroby przeszczep przeciw gospodarzowi, co może mieć zastosowanie w leczeniu chorób związanych z nadmierną aktywacją limfocytów T. [16]

2.3. Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Substancje zawarte w gałce muszkatołowej, takie jak elemicyna, myristycyna, metoksyeugenol oraz azaron, wspomagają działanie antybiotyków, w tym cyprofloksacyny, w leczeniu zakażeń spowodowanych gronkowcem złocistym, szczepem opornym na metycylinę (MRSA) z ekspresją energetycznie zależnych pomp (efflux pump norA i mepA). Mechanizm działania muszkatołowca polega na blokowaniu tych pomp, które usuwają antybiotyk z komórki bakterii, zmniejszając jego skuteczność. [3] Muszkatołowiec wykazuje również działanie przeciwko Helicobacter pylori oraz działanie przeciwgrzybicze, m.in. wobec grzybów z rodzaju Aspergillus. [2]

2.4 Działanie przeciwnowotworowe

Muszkatołowiec posiada właściwości antyoksydacyjne porównywalne z butylohydroksyanizolem (BHA) i butylohydroksytoluenem (BHT). Badania wykazują możliwy efekt terapeutyczny i ochronny, w tym w przypadku białaczek, raka jamy ustnej, czerniaka, raka piersi, nowotworów przewodu pokarmowego oraz raka płuc. Wyciąg z nasion gałki muszkatołowej hamuje aktywność dehydrogenazy mleczanowej (LDH), spowalniając metabolizm komórek rakowych i ich wzrost. W eksperymentach na myszach muszkatołowiec skutecznie ograniczał rozwój raka płuc. [23] Malabarikon A wykazuje obiecujące właściwości w walce z rakiem piersi potrójnie negatywnym (TNBC). Badania pokazują, że aktywuje on białka odpowiedzialne za apoptozę (naturalną śmierć komórki) i blokuje białka hamujące ten proces. Dzięki temu może stać się obiecującym kandydatem w leczeniu raka piersi. [22] Likaryna A, neolignan z nasion muszkatołowca, wykazuje potencjał chemoprewencyjny w przypadku raka prostaty, hamując fosforylację jądrowego czynnika transkrypcyjnego (NF-κBp65), którego aktywność zwiększona jest w stanach zapalnych związanym z przebiegiem chorób nowotworowych. Działa skutecznie w redukcji stresu oksydacyjnego i w badaniach na rybkach danio okazał się mniej toksyczny niż tamoksyfen, co sugeruje jego obiecujące zastosowanie w terapii przeciwnowotworowej. [20]

2.5 Wpływ na układ krwionośny

Związki zawarte w muszkatołowcu wykazują działanie kardioprotekcyjne. Wykazują działanie przeciwkrzepliwe poprzez hamowanie aktywacji trombiny oraz czynnika aktywującego płytki. Dowiedziono również ich działania ochronnego przeciwko infekcjom mięśnia sercowego. W badaniach na myszach Malabarikon C wykazał działanie obniżające ciśnienie skurczowe oraz zapobiegające przerostowi komór serca. W badaniach na królikach wykazano efekt hipolipidemizujący i obniżający poziom cholesterolu. [2]

2.6 Wpływ na układ pokarmowy

Gałka muszkatołowa działa hepatoprotekcyjnie. [2] Ekstrakty z niej wykazały korzystny wpływ na zdrowie wątroby u myszy z uszkodzeniem tego organu. Leczenie poprawiło masę ciała, zmniejszyło poziom tłuszczu i enzymów wątrobowych oraz wspomogło system antyoksydacyjny. [21]

2.7 Wpływ na metabolizm

Muszkatołowiec wspomaga metabolizm. Uwrażliwia komórki na działanie insuliny, przez co te bardziej efektywnie wychwytują glukozę. Dodatkowo polifenole z muszkatołowca inicjują ekspresję genu SIRT1, którego ekspresja jest zmniejszona w komórkach wykazujących insulinooporność. Dlatego gałka muszkatołowa może zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2 oraz wspomagać leczenie otyłości. Aktywuje także AMPK, enzym stymulujący oksydację kwasów tłuszczowych w mięśniach oraz zwiększający wychwyt glukozy. Enzym ten poprawia wytrzymałość, ale hamuje syntezę białka w mięśniach. [7]

2.8 Wpływ na układ rozrodczy

Badania na samcach myszy wykazały, że ekstrakty z jej nasion mogą pozytywnie wpływać na parametry płodności, takie jak poziom testosteronu. Choć wyniki są obiecujące, konieczne są dalsze badania przedkliniczne i kliniczne w celu oceny bezpieczeństwa stosowania Myristica fragrans w terapii płodności. [13]

2.9 Wpływ na skórę

2.9.1 Biofilm

Gałka muszkatołowa, zarówno surowy ekstrakt jak i olejek eteryczny, wspierają wzrost pożytecznych bakterii, takich jak Staphylococcus epidermidis, na powierzchni skóry. Dodatkowo wspomagają produkcję metabolitów, które zakłócają wzrost i tworzenie biofilmu przez szkodliwe bakterie Staphylococcus aureus. Połączenie kultury fizjologicznej flory bakteryjnej człowieka z ekstraktami z gałki muszkatołowej może stanowić obiecującą, nieinwazyjną metodę terapeutyczną, pomagającą w utrzymaniu zdrowej mikroflory skóry i zapobieganiu infekcjom skórnym. [12]

2.9.2 Łuszczyca

W badaniach na myszach z objawami przypominającymi łuszczycę, miejscowe stosowanie malabarikonu C znacznie poprawiło stan skóry, zredukowało nadmierny wzrost komórek i stan zapalny, a także obniżyło ekspresję genów związanych z chorobą. Malabarikon C, wykazuje silne działanie hamujące aktywność enzymu 5-lipoksygenazy, odpowiedzialnego za produkcję leukotrienów, które biorą udział w procesach zapalnych. Co ważne, malabarikon C w powyższym badaniu zmniejszył poziom leukotrienu B4, nie wpływając przy tym na poziom innych mediatorów zapalnych, co sugeruje, że może być skutecznym środkiem łagodzącym objawy łuszczycy, ale nieobniżającym odporności na zakażenia skóry. [17]

2.9.3 Działanie przeciwkleszczowe

Olejek eteryczny z gałki muszkatołowej wykazuje obiecujące działanie owadobójcze przeciwko kleszczom wielbłądzim (Hyalomma dromedarii). W badaniu udowodniono, że zanurzenie samic kleszczy w roztworze olejku eterycznego o stężeniu 400-800 mg/ml na 5 minut wykazuje działanie toksyczne. [19]