Kwas alfa-liponowy | ALA

1.1. Historia i pochodzenie

Kwas alfa-liponowy to ośmiowęglowy związek organiczny, należący do rodziny kwasów karboksylowych oraz do podrodziny kwasów tłuszczowych. Początkowo uważany był za witaminę, a przekonanie to zmieniło się, gdy okazało się, że substancja ta jest syntetyzowana w organizmie człowieka. Pod względem strukturalnym w cząsteczce kwasu obecny jest pierścień ditiolowy. Ugrupowanie to może zostać utlenione, w efekcie czego powstaje kwas dihydroliponowy (DHL), który podobnie jak jego prekursor odgrywa kluczową rolę w prawidłowo funkcjonującym organizmie.

Kwas alfa-liponowy posiada wyjątkowy potencjał antyoksydacyjny. W przeciwieństwie jednak do innych przeciwutleniaczy (np. witamina C czy E) jest rozpuszczalny zarówno w wodzie, jak i w tłuszczach. Właściwość ta sprawia z kolei, że efekty jego działania widoczne są niemal w całym organizmie. Zdolność do zmiatania wolnych rodników warunkuje duże znaczenie ALA w przebiegu procesów metabolicznych, gdyż neutralizacja tych reaktywnych cząsteczek jest bardzo dobrym sposobem detoksykacji oraz pozwala utrzymać wewnętrzną homeostazę. Ponadto kwas ten jest kofaktorem enzymów uczestniczących w przemianie przyjmowanego pokarmu w energię. Jego zrównoważona aktywność zapewnia więc odpowiedni poziom witalności.

Kwas alfa-liponowy może być syntetyzowany w organizmie, jednakże tylko w ograniczonych ilościach, wystarczających do zaspokojenia wyłącznie elementarnych procesów metabolicznych. Konieczne jest więc dostarczanie ALA wraz z pożywieniem. Natomiast, aby cieszyć się dodatkowymi korzyściami wynikającymi z jego działalności w organizmie – warto suplementować ten związek.

1.2. Klasyfikacja

Kwas alfa-liponowy jest związkiem naturalnie występującym w organizmie człowieka. W związku jednak z ograniczonymi zdolnościami syntezy, konieczne jest jego dostarczanie z zewnątrz (pokarmy bądź suplementy). Gdy jego stężenie utrzymuje się na minimalnym poziomie, odpowiada za przebieg wielu elementarnych procesów metabolicznych. Stosując dodatkową suplementację i osiągając nadwyżkę kwasu w organizmie, aktywowany zostaje jego wysoki potencjał antyoksydacyjny. Dzięki niemu ALA jest popularnie wykorzystywany w profilaktyce wielu chorób, np. o podłożu neurologicznym, a także tym wynikającym z niewłaściwej pracy układu krwionośnego. Kwas alfa-liponowy ma ponadto duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania wątroby, przeciwdziała otyłości, a także jest skutecznym środkiem zapobiegającym chorobie nowotworowej.

1.3. Występowanie

Kwas alfa-liponowy może być dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Jego najbogatszym źródłem jestczerwone mięso (serce, nerki, wątroba). Szacuje się, że stężenie ALA w tych produktach wynosi średnio od 1 do 3 mikrogramów na gram suchej masy. Dobrym rozwiązaniem zwiększenie stężenia kwasu alfa-liponowego w organizmie jest także włączenie do diety warzyw. Najlepiej wybrać warzywa zielone – szpinak, brokuły, brukselka czy groch, a także pomidory. ALA obecny jest również w drożdżach Saccharomyces cerevisiae, które są specyficznym szczepem wykorzystywanym do produkcji piwa, w efekcie kwas alfa-liponowy można znaleźć w tym napoju.

2.1. Choroby neurodegeneracyjne

Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym kwas alfa-liponowy jest skutecznym środkiem zapobiegającym powstawaniu wielu poważnych chorób o podłożu neurologicznym. Na podstawie badań udowodniono, że substancja ta chroni tkanki mózgu przed reaktywnymi cząsteczkami, takimi jak produkty powstające w procesie zaawansowanej glikacji białek oraz przed wolnymi rodnikami. W efekcie kwas ten przeciwdziała chorobie Alzheimera, w powstawaniu i przebiegu której w strukturach mózgu gromadzone są szkodliwe białka zwane beta-amyloidami. Kwas liponowy ponadto redukuje stany zapalne wywoływane ich obecnością. Dodatkowo nasila on także syntezę neuroprzekaźników, usprawniając tym samym komunikację międzyneuronalną.

Kwas alfa-liponowy zapobiega dodatkowo obumieraniu komórek w obszarach mózgu dotkniętych chorobą Parkinsona. W przebiegu tego schorzenia warto także kwas liponowy łączyć z innymi składnikami odżywczymi, takimi jak np. acetylo L-karnityna, fosfatydyloseryna czy kwas dokozaheksaenowy, aby zwiększyć wydajność intelektualną i zapobiegać zaburzeniom funkcji poznawczych.

U pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera bądź Parkinsona odnotowuje się znaczne upośledzenie funkcji mitochondriów komórek nerwowych. Stosowanie kwasu liponowego skutecznie ogranicza postęp chorób poprzez zmniejszenie poziomu stresu oksydacyjnego w tych komórkach.

2.2. Układ sercowo-naczyniowy

Dzięki właściwościom antyutleniającym oraz przeciwzapalnym, a także działaniu polegającemu na regulacji profilu lipidowego organizmu, kwas alfa-liponowy jest skutecznym środkiem, którego stosowanie ogranicza ryzyko rozwoju chorób układu krwionośnego. Efektem działania ALA jest przede wszystkim ochrona jednokomórkowej warstwy śródbłonka wyściełającej ściany naczyń krwionośnych, a także rozluźnienie tych naczyń. W ten sposób ALA reguluje ciśnienie krwi, usprawnia jej przepływ, a tym samym zapobiega takim chorobom jak atak serca czy wylew. Lepsze ukrwienie narządów i każdej części ciała sprawia także, że kwas ten może być wykorzystywany z powodzeniem w celu redukcji poziomu odczuwanego bólu np. w kończynach dolnych po długim spacerze bądź intensywnym treningu.

W zakresie regulacji profilu lipidowego krwi, kwas alfa-liponowy ma szczególne znaczenie w przypadku obniżania poziomu cholesterolu, a w szczególności jego szkodliwej frakcji LDL, czyli lipoprotein o niskiej gęstości (ang. low density lipoprotein). W efekcie suplementacja tego związku skutkuje redukcją ilości powstających płytek miażdżycowych, zapobiega zwężeniu naczyń krwionośnych, a tym samym może być z powodzeniem wykorzystywana w profilaktyce antymiażdżycowej.

Udowodniono ponadto, że stosowanie kwasu liponowego może być również korzystne w przypadku osób cierpiących z powodu różnych chorób czy wad serca. Otrzymane wyniki sugerują, że ALA przeciwdziała obumieraniu komórek serca, do którego może dojść np. pod wpływem wysokiego stężenia cukru we krwi.

2.2.1. Cukrzyca

Wykazano, że stosowanie kwasu liponowego w terapii antycukrzycowej przynosi wymierne korzyści, szczególnie w zakresie ograniczenia ryzyka powstawania zmian zapalnych i oksydacyjnych, które wynikają najczęściej z nadmiaru cukru w organizmie. Ponadto suplementując tę substancję można dość skutecznie zwiększyć wrażliwość organizmu na insulinę i glukozę. Stosowanie kwasu alfa-liponowego pozwala więc utrzymać równowagę węglowodanów we krwi. Z kolei ochrona śródbłonka wyściełającego ściany naczyń krwionośnych sprawia, że kwas liponowy przeciwdziała cukrzycy naczyniowej oraz zaburzeniom funkcjonowania nerek.

U diabetyków dość często dochodzi także do rozwoju innego schorzenia, nazywanego neuropatią cukrzycową. Choroba ta objawia się silnym uczuciem bólu i pieczenia w kończynach, a w zaawansowanym stadium, gdy ból nieco ustąpi, dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i komórek nerwowych. W następstwie tych zmian mogą pojawiać się otwarte rany i infekcje, które ostatecznie prowadzą najczęściej do amputacji. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że kwas liponowy, dzięki silnemu działaniu przeciwutleniającemu, ogranicza ryzyko uszkodzeń błon komórek nerwowych oraz usprawnia przepływ krwi u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą. W związku z tym może być z powodzeniem wykorzystywany w profilaktyce neuropatii cukrzycowej. Analiza wyników badań pokazuje, że aby zapobiec rozwojowi tego schorzenia, bardzo istotne jest wczesne zapewnienie optymalnego poziomu kwasu liponowego i jak najszybsze włączenie go do codziennej suplementacji.

2.3. Otyłość

Badania pokazują, że kwas liponowy oddziałuje na specyficzne regiony mózgu ograniczając w ten sposób apetyt. Przeciwdziała on także otyłości poprzez przyspieszenie metabolizmu oraz zwiększenie wydatkowania energii, a tym samym pozwalając na bardziej efektywne spalanie kalorii. Udowodniono także, że ALA redukuje ilość powstającego i gromadzonego w wątrobie tłuszczu. Ponadto uwrażliwia on organizm na insulinę i pobudza absorpcję glukozy z krwi, w celu znormalizowania ogólnego profilu węglowodanowego.

W jednym z badań uczestniczyli pacjenci, którzy stosowali leki stymulujące przyrost wagi ciała, np. środki antypsychotyczne. U osób z nadwagą przyjmowanie kwasu liponowego skutkowało 8% redukcją wagi ciała i zmniejszeniem rozmiaru w pasie o ok. 5 cm, podczas gdy w grupie osób z otyłością zaobserwowano odpowiednio – 9% spadek wagi i ok. 8 cm mniej w pasie.

2.4. Profilaktyka antynowotworowa

Zdaniem naukowców kwas alfa-liponowy może być wykorzystywany w profilaktyce oraz terapii chorób nowotworowych. W wielu niezależnych próbach klinicznych wykazano, że substancja ta wpływa na zatrzymanie cyklu rozrodczego komórek rakowych, a tym samym spowalnia lub zatrzymuje rozwój guza. Dodatkowo ALA jest w stanie nasilać proces apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórek, który jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu usuwającym z niego nowotwór. Udowodniono także, że chroni on materiał genetyczny przed mutacjami, które prowadzą do zmian karcynogennych. Kwas alfa-liponowy może również zapobiegać powstawaniu przerzutów, gdyż zmniejsza on aktywność enzymów, przy udziale których guz atakuje okoliczne tkanki. W przypadku konieczności zastosowania chemioterapii, ALA dzięki właściowściom antyutleniającym może natomiast niwelować skutki uboczne, takie jak: biegunka, skręt jelit czy wrzody.

2.5. Wątroba

Wyniki badań pokazują, że kwas alfa-liponowy zwiększa poziom cysteiny w organizmie. Ta ostatnia jest z kolei wykorzystywana w syntezie glutationu, czyli jednego z najsilniejszych związków o działaniu antyutleniającym, uczestniczących w większości przemian odtruwających organizm, które mają miejsce w wątrobie. Rola glutationu polega na usuwaniu produktów przemiany materii powstających pod wpływem działania wolnych rodników czy toksyn. Chroni on tym samym hepatocyty przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, a tym samym zapobiega poważnym chorobom. W jednym z badań wzięło udział 75 osób, które zatruło się muchomorem. Podawano im kwas alfa-liponowy i odnotowano, że do zdrowia wróciło 67 z 75 osób.

W wątrobie kumulowane są szkodliwe dla zdrowia metale ciężkie. Ich usuwanie jest zazwyczaj trudne, a przy ich nadmiarze mogą prowadzić do upośledzenie funkcjonowania tego narządu, a nawet śmierci. Udowodniono, że kwas alfa-liponowy posiada wyjątkową zdolność do chelatowania metali, dzięki czemu mogą one być skutecznie usuwane z organizmu.