Antykoncepcja hormonalna jest powszechnie stosowana od ponad 60 lat. Niektóre kobiety zaczynają przyjmować środki antykoncepcyjne już w okresie dojrzewania. W tym czasie mózg wykazuje zwiększoną wrażliwość na efekty działania hormonów steroidowych, których endogenne wytwarzanie jest hamowane przez środki antykoncepcyjne. Czy wiek, w którym rozpoczyna się stosowanie antykoncepcji hormonalnej, może mieć istotny wpływ na zdrowie mózgu? Grupa naukowców z University of Ottawa postanowiła udzielić odpowiedzi na to pytanie.
Z publikowanych dotychczas badań wiemy, że stosowanie środków hormonalnych wpływa na wiele struktur i funkcji mózgowych, m.in. na grubość kory mózgowej, istoty białej i szarej, a także na sposób, w jaki reagujemy na stres. U kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną stwierdzono zmiany funkcjonowania mózgu w różnych obszarach. Co więcej, zmiany w układzie limbicznym wywołane przez środki hormonalne mogą zwiększać ryzyko powstawania zaburzeń związanych ze stresem, w tym depresji. Warto przy tym zauważyć, że u kobiet po okresie dojrzewania depresja może występować nawet dwa razy częściej niż u mężczyzn.
Naukowcy z Kanady postanowili przyjrzeć się wpływowi antykoncepcji hormonalnej na strukturę i funkcje mózgu. Wzięli pod lupę kluczowy dla rozwoju etap życia, jakim jest dojrzewanie. Badania w tym zakresie są potrzebne, ponieważ środki antykoncepcyjne cieszą się dużą popularnością wśród młodych kobiet. Stosuje się je nie tylko jako antykoncepcję, ale również ze względu na ich pozarejestracyjne zastosowanie – w celu unormowania cyklu menstruacyjnego, poprawy wyglądu cery lub polepszenia nastroju. Badacze sprawdzili reakcje mózgu i jego zdolność zapamiętywania w odpowiedzi na stres u kobiet, które stosują antykoncepcję hormonalną od okresu dojrzewania. Następnie w ten sam sposób zbadali kobiety, które zaczęły stosować ten rodzaj antykoncepcji po okresie dojrzewania oraz kobiety, które nie stosują jej w ogóle. Przebadano 140 kobiet w wieku od 18 do 26 lat przy pomocy testu Trier Social Stress (TSS), testu zapamiętywania oraz obrazowania rezonansowego MRI.
Okazało się, że wiek, w którym kobieta rozpoczyna stosowanie antykoncepcji hormonalnej ma znaczenie. Co ciekawe, pomiędzy grupami nie zauważono istotnych różnic w subiektywnej ocenie stresu. Nie odnotowano także różnic w stężeniu kortyzolu w ślinie. Jednak u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, niezależnie od wieku rozpoczęcia stosowania, odpowiedź na stres była osłabiona. U kobiet stosujących “pigułki” od okresu dojrzewania zauważono szybszy powrót do wartości wyjściowej poziomu kortyzolu po teście TSS. Różnice zostały zaobserwowane również w strukturze i funkcji mózgu dzięki obrazowaniu MRI. U kobiet, które zaczęły stosować środki hormonalne w okresie dojrzewania, zaobserwowano większą objętość istoty białej w prawej części płata ciemieniowego oraz w zakręcie wrzecionowatym. W tym obszarze, jak również w płacie skroniowym czy wyspie, odnotowano większą aktywność mózgu w porównaniu z kobietami, które rozpoczęły ich stosowanie w wieku dorosłym.
Naukowcy sugerują, że zwiększona objętość niektórych rejonów mózgu u kobiet stosujących antykoncepcję w czasie dojrzewania może być spowodowana wpływem środków antykoncepcyjnych na opóźnienie lub wyciszenie tzw. przycinania synaptycznego. Jest to proces zachodzący podczas dojrzewania układu nerwowego. Dzięki niemu eliminowane są niepotrzebne połączenia synaptyczne. Natomiast za osłabioną reakcję na stres może być odpowiedzialna globulina wiążąca kortykosteroidy. Antykoncepcja hormonalna stymuluje produkcję tego białka, które sprawia, że kortyzol – hormon stresu – przybiera nieaktywną formę. Osłabienie reakcji na stres u młodych kobiet może należeć do czynników ryzyka pojawienia się depresji w wieku dorosłym.
Jest to jedno z najnowszych badań sprawdzających wpływ wieku rozpoczęcia stosowania antykoncepcji hormonalnej na strukturę i funkcje mózgu. Istotne jest prowadzenie dalszych badań w tym kierunku po to, by sprawdzić, czy antykoncepcja hormonalna może przyczyniać się do powstawania różnych zaburzeń, np. zaburzeń nastroju. Autorzy badania podkreślają, że ważna jest świadomość potencjalnych skutków stosowania antykoncepcji hormonalnej, zwłaszcza w okresie dojrzewania.