...

Owies | Avena sativa

Owies zwyczajny to roślina zbożowa z rodziny traw, która uprawiana jest popularnie na terenach Azji, Europy i Ameryki Północnej. Od bardzo dawna wykorzystywana jest jako pokarm oraz środek terapeutyczny polecany szczególnie przy stanach zapalnych oczu, dolegliwościach ze strony śledziony i przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Suplementacja skutkuje również ogólną poprawą funkcjonowania układu nerwowego, a także krwionośnego.

Ciekawostka:

Owies zwyczajny ze względu na niedobór glutenu nie nadaje się do wypieku chleba. Jednak znajduje zastosowanie między innymi w produkcji bezglutenowej mąki, kaszy czy płatków. Z owsa wytwarza się także napój potocznie nazywany “mlekiem owsianym”.

Spis treści:

1. Co to jest Owies | Avena sativa?

1.1. Historia i pochodzenie

Owies zwyczajny (Avena sativa) to jednoroczna roślina zbożowa, należąca do rodziny traw (Gramineae). Może dorastać do wysokości ok. 80 cm. Charakterystyczne dla niej są sztywna łodyga, wokół której znajdują się długie, pochwiaste liście oraz stosunkowo duże kwiatostany zakończone zwisającymi kłoskami. Powszechnie uprawiana jest na terenach Azji, Europy oraz Ameryki Północnej. W Polsce, ze względu na małe wymagania glebowe i klimatyczne, występuje głównie w górach.

Pierwsze wzmianki o wykorzystaniu A. sativa pochodzą ze starożytnego Egiptu (1500 lat p.n.e.). Rozpowszechnienie się owsa w późniejszych okresach na innych kontynentach było prawdopodobnie związane z “wędrówką” pszenicy. Uważa się bowiem, że owies w sposób stopniowy wypierał z upraw rośliny pierwotne. Jego popularność wynika również z faktu, iż charakteryzuje się on dużymi zdolnościami adaptacyjnymi do niekorzystnych warunków.

Dawniej roślinę tę wykorzystywano powszechnie jako pokarm, a także środek o właściwościach leczniczych. Z jeszcze zielonego owsa wyciskano sok, który używano do leczenia stanów zapalnych oczu. Rozgotowaną mąkę owsianą przykładano natomiast do twarzy. Zabieg ten przywracał jej prawidłową jędrność oraz nadawał świeżość. W przypadku dolegliwości ze strony śledziony, prażono ziarna owsa, a następnie przykładano je jeszcze ciepłe do lewego boku. Takie okłady były popularne nawet w XIX wieku i z czasem zaczęto je wykorzystywać również do leczenia stanów zapalnych gardła. W dawnych czasach przygotowywano także ciepły odwar z ziaren owsa. Moczono w nim odmrożone stopy oraz dłonie, a następnie wycierano je do sucha i owijano wełnianymi tkaninami. Zabieg ten był powtarzany przez parę dni, aż do całkowitego zaniku opuchlizny i zaczerwienienia.

Obecnie coraz bardziej powszechne staje się wykorzystanie owsa w ziołolecznictwie. W celach terapeutycznych stosuje się głównie świeże ziele (Herba avena) z młodych roślin, które zbiera się przed kwitnieniem i suszy. Popularna jest także słoma owsa pozyskiwana, gdy ziarno dojrzeje. Czasami używa się również płatków owsianych (Fructus avena exconicatus) oraz mąkę owsianą (Farina avenea).

1.2. Klasyfikacja

Owies zwyczajny to gatunek zboża o wielokierunkowym działaniu prozdrowotnym. Jego suplementacja wpływa korzystnie głównie na układ krążenia i ogranicza rozwój poważnych schorzeń naczyń krwionośnych (np. miażdżyca). Ma również duże znaczenie dla utrzymania dobrej kondycji układu nerwowego. Ponadto owies reguluje pracę układu immunologicznego, przez co zwiększa odpornosć organizmu. Kontroluję także procesy zachodzące w układzie pokarmowym, głównie w zakresie wchłaniania glukozy oraz prawidłowej pracy jelit.

1.3. Skład

Ziele i słoma owsa są najczęściej wykorzystywane w celach terapeutycznych. Są to najbogatsze w substancje aktywne części tej rośliny. Znaleźć w nich można głównie węglowodany (β-glukan i błonnik), saponiny, sole mineralne obfitujące w krzemionkę oraz związki sterolowe (β-sitosterol, avenasterol i stigmasterol). Ziarna ponadto zawierają łatwo strawną po ugotowaniu skrobię, witaminę E oraz białko, które jest łatwo przyswajalne i zasobne w aminokwasy. Ważnym składnikiem ziaren jest także alkaloid – awenin.

Wartość odżywcza i energetyczna owsa jest stosunkowo duża, gdyż zawiera on 2-3 razy więcej tłuszczu niż inne zboża. Tłuszcz ten jest mieszaniną kwasów nasyconych i nienasyconych, wśród których najważniejsze to: kwas linolowy, oleinowy i palmitynowy.

2. Jak działa Owies | Avena sativa?

2.1. Układ krążenia

Badania pokazują, że obecne w ziarnach owsa β-glukan i związki sterolowe odgrywają kluczową rolę w redukcji poziomu cholesterolu we krwi. Dodatkowo związki te kontrolują ogólny profil lipidowy organizmu poprzez ograniczenie ilości wchłanianego w przewodzie pokarmowym cholesterolu. Suplementacja owsa jest więc szczególnie polecana osobom zagrożonym miażdżycą, gdyż jako roślina o działaniu lipotropowym, niweluje ryzyko choroby.

Owies jest także bogatym źródłem fruktanów, czyli cukrów złożonych mających korzystny wpływ na poziom energii, do generacji której wykorzystywana jest insulina. W efekcie roślina ta reguluje wzajemną zależność insuliny i glukozy we krwi, czyli ogranicza ryzyko rozwoju cukrzycy. Udowodniono także, że obecny w owsie błonnik przeciwdziała nagłym skokom węglowodanowym we krwi oraz znacząco obniża indeks glikemiczny spożywanych pokarmów.

Włączenie ziaren owsa do codziennej diety jest jednym z rodzajów terapii stosowanych w celu leczenia nadciśnienia tętniczego. Sposób odżywiania pomagający redukować ciśnienie krwi znany jest jako dieta DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension). Wyniki licznych badań pokazują, że także regularne spożycie płatków owsianych może znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia nadciśnienia.

2.2. Układ pokarmowy

Ziarna owsa zawierają w swoim składzie błonnik. Substancja ta złożona jest z dwóch frakcji, z czego jedna jest rozpuszczalna w wodzie, a druga nie. Udowodniono, że błonnik pokarmowy nierozpuszczalny w wodzie przyspiesza proces trawienia oraz obniża wartość energetyczną posiłków. Włókna błonnikowe pęcznieją bowiem w przewodzie pokarmowym, zwiększając kilkukrotnie swoją objętość. Efektem tego jest dłuższe uczucie sytości oraz ograniczenie łaknienia. Owies jest więc doskonałym posiłkiem dla osób walczących z nadwagą. Pęczniejąc w jelitach, błonnik przeciwdziała także zaparciom, a dzięki temu pomaga usprawnić metabolizm.

A. sativa jest popularnie wykorzystywana w terapiach zespołu jelita wrażliwego, zapalenia żołądka czy też zatwardzenia. Dzięki dużej zawartości błonnika, roślina ta pomaga bowiem w produkcji większych stolców i przyspiesza ich przesuwanie się w jelicie. W efekcie ograniczony zostaje kontakt wyściółki jelita z substancjami toksycznymi oraz podrażniającymi. Działanie to wykorzystywane jest powszechnie w profilaktyce raka jelita.

2.3. Układ nerwowy

Wyniki niezależnych badań pokazują, że regularne przyjmowanie w celach terapeutycznych nalewki z owsa skutkuje wzmocnieniem układu nerwowego. Preparat ten jest wykorzystywany głównie w terapiach niwelujących objawy wyczerpania nerwowego, a także w celu poprawy jakości życia pacjentów ze zdiagnozowaną pląsawicą czy epilepsją. Udowodniono, że jest to naturalna alternatywa dla antydepresantów, której przyjmowanie nie wiąże się z wystąpieniem poważnych skutków ubocznych. Pomimo tego, iż mechanizm z jakim owies oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy nie został do końca wyjaśniony, to uważa się, że efekt leczniczy rośliny wynika z antyoksydacyjnych właściwości jej składników. Substancje te odznaczają się wysoką zdolnością do unieszkodliwiania wolnych rodników. W efekcie ograniczony zostaje niekorzystny wpływ tych reaktywnych cząsteczek na struktury mózgu. Działanie to ma także zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, głównie w zakresie optymalizacji funkcji poznawczych oraz w profilaktyce chorób o podłożu neurodegeneracyjnym.

Ponadto w ziarnach owsa znaleźć można awenin, czyli związek z grupy alkaloidów, który swoim działaniem przypomina opium. A. sativa jest więc stymulantem układu nerwowego, kojącym nerwy oraz poprawiającym sen, dlatego popularne jest jej wykorzystanie w celu leczenia bezsenności.

2.4. Układ odpornościowy

Udowodniono, że przyjmowanie owsa wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu immunologicznego, a więc może znacząco wzmocnić odporność organizmu. Wyniki badań pokazują, iż obecny w roślinie β-glukan ma właściwości immunomodulujące. Przeprowadzono wiele prób klinicznych wyjaśniających wpływ tej cząsteczki na odporność. W efekcie odnotowano, że po podaniu doustnym, polisacharyd ten przechodzi do jelita, gdzie wychwytywany jest przez specyficzne dla siebie makrofagi. W następstwie fagocytozy dochodzi do rozdrobnienia cząsteczek β-glukanu oraz ułatwienia ich transportu do szpiku czy układu siateczkowo-śródbłonkowego. Mniejsze fragmenty polisacharydowe są dalej uwalniane przez makrofagi i wychwytywane przez granulocyty, monocyty, a także komórki dendrytyczne. Wywołuje to odpowiedź ze strony układu immunologicznego, który pobudzony do działania, pozostaje w stanie gotowości, aby szybciej reagować i zwalczać zmiany patologiczne pojawiające się w organizmie.

2.5. Testosteron

Wyniki niektórych badań naukowych pokazują, że owies może wpływać korzystnie na poziom wolnego testosteronu, czyli podstawowego męskiego hormonu steroidowego. Zwiększenie jego stężenia przekłada się z kolei na wzrost libido u mężczyzn oraz wzrost masy i siły ich mięśni.

2.6. Skóra

Maseczki przygotowywane na bazie owsa są szczególnie polecane dla osób o skórze wrażliwej i alergicznej. Kosmetyki te nakładane zewnętrznie tworzą bowiem cieniutki filtr i ograniczają negatywny wpływ czynników zewnętrznych. Dodatkowo udowodniono, że owies może skutecznie łagodzić pojawiające się stany zapalne. Ziarna owsa obfitują w β-glukan. Związek ten, podobnie jak kwas hialuronowy, jest w stanie wiązać cząsteczki wody, a więc zapewnia odpowiednie nawilżenie skóry.

Ze względu na dość duże rozmiary tego polisacharydu pochodzącego z owsa, jeszcze do niedawna uważano, że nie jest on w stanie wnikać w głąb skóry. Ostatnie badania pokazują jednak, że β-glukan penetruje skórę na zasadzie dyfuzji przez macierz międzykomórkową. W efekcie działa on zarówno na zewnętrzne, jak i wewnętrzne warstwy naskórka. Przeprowadzono testy, w których ochotnikom przez 8 tygodni aplikowano zewnętrznie ten polisacharyd (stężenie ok. 5%). Po tym czasie zauważono u nich znaczną redukcję zmarszczek, poprawę elastyczności skóry oraz jej wyższy stopień nawilżenia.

Dodatkowo wykonano serię badań nad zdolnością β-glukanu do zwalczania trądziku. Pacjentów ze zmianami chorobowymi na skórze podzielono na dwie grupy. U pierwszej stosowano wyłącznie kurację niacynamidem, kwasem liponowym i retinoidami (popularne związki o właściwościach leczniczych, zwalczające trądzik). W drugiej natomiast dodatkowo wykorzystano polisacharyd pochodzący z owsa zwyczajnego. Po zakończeniu próby w grupie badawczej odnotowano prawie 90% poprawę stanu skóry, podczas gdy w grupie kontrolnej odsetek ten był znacznie niższy.

3. Jak stosować Owies | Avena sativa?

Nie masz dostępu do tych treści

Wygląda na to, że nie masz rangi Czytelnik,
aby ją otrzymać zaloguj się klikając na przycisk poniżej.

4. Graficzne podsumowanie Owies | Avena sativa

Bibliografia

  1. Malviya N, Jain S, Gupta VB, Vyas S. Recent studies on aphrodisiac herbs for the management of male sexual dysfunction–a review. Acta Pol Pharm. 2011
  2. Schellekens C, Perrinjaquet-Moccetti T, Wullschleger C, Heyne A. An extract from wild green oat improves rat behaviour. Phytother Res. 2009
  3. Schmidt K, Geckeler K. Pharmacotherapy with avena sativa – a double blind study. Int J Clin Pharmacol Biopharm. 1976
Owies Avena sativa
nazewnictwo
Nazwa polska: owies zwyczajny
Nazwa zwyczajowa: owies
Nazwa łacińska: Avena sativa
Inne nazwy: owies prawdziwy, owies siewny, oat, avoine, hafer, avena
Podstawowe korzyści
poprawa kondycji układu nerwowego
wzmacnianie odporności organizmu
przeciwdziałanie cukrzycy
kontrola profilu lipidowego
wzrost stężenia testosteronu
Wesprzyj nas, jeśli uważasz, że robimy dobrą robotę!

Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.

Przekaż wsparcie dla NeuroExpert.