Kurkuma | Curcuma longa

1.1. Historia i pochodzenie

Curcuma longa, powszechnie znana także pod nazwą ostryż długi, jest rośliną wieloletnią należącą do rodziny strelicjowatych (Strelitziaceae) z rzędu imbirowców (Zingiberidae). Jest to tropikalna bylina dorastającą do 1,5 metra, posiadająca bulwiaste kłącza główne, a także wiele licznych zgrubiałych kłączy potomnych. Z części podziemnych wyrasta pęd kwiatowy otoczony długoogonkowymi oraz lancetowatymi liśćmi, które są u nasady połączone i tworzą tzw. pozorny pień. Na końcach pędów znajdują się podłużne kwiaty (zielone lub różowe) zebrane w kwiatostany wyglądem przypominające kłosy pszenicy.

Roślina ta pochodzi z terenów indyjskich zamieszkiwanych od wielu tysiącleci. Od dawna jest uprawiana także na innych terenach Azji (Pakistan, Chiny) oraz Ameryki Środkowej (Haiti). Do Europy trafiła już w starożytności za sprawą kupców arabskich. Jest uważana za najważniejsze zioło na świecie z czym związana jest jej wysoka pozycja w ziołolecznictwie świata zachodniego oraz wschodniego. Stosowanie kurkumy wywodzi się z indyjskiej medycyny ajurwedyjskiej, gdzie roślinę tę uważano za tonik wzmacniający cały organizm oraz regulujący jego funkcjonowanie.

Obecnie kurkuma stosowana jest w celu optymalizacji prawidłowej odpowiedzi przeciwzapalnej organizmu. Dodatkowo wpływa korzystnie na funkcjonowanie wątroby, a także łagodzi objawy niestrawności. Wykazuje również działanie antyoksydacyjne oraz odtruwające w stosunku do krwi oraz całego organizmu. Surowcem leczniczym jest podziemna część, którą poddaje się gotowaniu, suszeniu i mieleniu. Z uzyskanego w ten sposób proszku produkowane są kapsułki bądź tabletki.

Szerokie spektrum właściwości leczniczych, którymi odznacza się Curcuma longa zostało potwierdzone w licznych badaniach. Rezultaty przeprowadzonych doświadczeń zostały opublikowane w 2008 roku w magazynie “Annals of Indian Academy Neurology”. Aktualnie świat nauki dysponuje ok. 300 publikacjami naukowymi dotyczącymi zastosowania medycznego ostryżu długiego

Kurkuma jest również wykorzystywana od wielu tysiącleci w kuchni indyjskiej jako gorzka przyprawa o żółto-pomarańczowym zabarwieniu. Jest doskonałym dodatkiem stosowanym przy produkcji musztardy, nadającym jej charakterystyczny kolor oraz smak.

 1.2. Klasyfikacja

Ze względu na obecność składników aktywnych, kurkumę uważa się za środek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwnowotworowym, żółciopędnym, a także oczyszczającym. Wysoka zawartość kurkuminy sprawia, że ostryż długi uznawany jest za silny antyoksydant. Dodatkowo roślina ta wykazuje silne właściwości immunomodulujące, czyli wzmacniające funkcjonowanie układu odpornościowego (ekspresja i regulacja białek regulatorowych, takich jak interleukiny, chemokiny, krwiotwórcze czynniki wzrostu oraz czynniki transkrypcyjne). Ostatnio coraz bardziej popularne staje się zastosowanie kurkumy w profilaktyce oraz leczeniu chorób nowotworowych.

1.3. Skład

Najważniejszymi związkami aktywnymi obecnymi w ostryżu długim są kurkuminoidy (90 % wszystkich składników). Ich głównym przedstawicielem jest kurkumina, która odpowiada również za pomarańczowy kolor kłącza rośliny. Budowę chemiczną kurkuminy określili w 1910 roku Tadeusz Miłobędzki i Stanisław Kostanecki. Do grupy kurkuminoidów zalicza się również związki o budowie chemicznej zbliżonej do kurkuminy. Ponadto znaleźć tu można olejki eteryczne (tumeron), minerały (wapń, żelazo, magnez), tłuszcze, błonnik, proteiny i skrobię. Curcuma longa jest bardzo bogatym źródłem witaminy C.

2.1. Profilaktyka antynowotworowa

Udowodniono, że kurkumina jest jednym z najbardziej obiecujących związków pochodzenia naturalnego przeciwdziałającym nowotworom. Uczeni z Centrum Badań nad Rakiem w Huston przeprowadzili serię doświadczeń, na podstawie których stwierdzono, że osoby przyjmujące codziennie nawet niewielkie ilości kurkuminy aż dziesięciokrotnie rzadziej chorują na raka nerki, ośmiokrotnie na raka płuc, a także pięć razy rzadziej na raka piersi.

Wielu onkologów zgadza się z tym, że kurkuma wykazuje działanie antynowotworowe. Dr Saraswati Sukumar (Uniwersytet Johna Hopkinsa w Baltimore w USA) wykonał wiele badań pozwalających ustalić skład i właściwości kurkumy. Na podstawie swoich eksperymentów był w stanie wykazać, że kurkumina posiada zdolność do zwalczania cukrzycy, stanów zapalnych oraz nowotworów. Wyniki doświadczeń, które zostały opublikowane w 2011 roku w czasopiśmie “Proceedings of the National Academy of Science” potwierdzają, że nawet 25% spośród wszystkich chorób nowotworowych wywoływanych jest przez chroniczny stan zapalny.

Sama kurkumina natomiast jest w stanie zwalczać aż 75% nowotworów poprzez wyszukiwanie złośliwych komórek i ich unieszkodliwianiu. Bardzo ważne jest także to, że kurkumina nie zabija zdrowych komórek – w odróżnieniu do farmaceutyków stosowanych podczas chemioterapii.

2.2. Układ nerwowy

Kurkumina zwiększa stężenie kwasu dokozaheksanowego (DHA), który należy do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3. Odgrywa on kluczową rolę w rozwoju oraz ochronie komórek nerwowych. Jego niedobór związany jest z takimi chorobami, jak depresja czy Alzheimer. DHA może być dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem bądź może być syntetyzowany z prekursora, którym jest z kwas ɑ-linolowy. Badania na zwierzętach potwierdziły, że główny składnik aktywny ostryżu długiego prowadzi do nasilonego procesu przekształcenia związku prekursorowego w DHA. W efekcie otrzymuje się większe stężenie tego ostatniego. Właściwość ta jest szczególnie doceniana przez osoby, które nie jedzą ryb, czyli głównego źródła kwasów omega-3.

2.2.1. Depresja

Kurkumina obecna w ostryżu długim jest doskonałym środkiem pochodzenia naturalnego wykorzystywanym w leczeniu depresji – hamuje działanie monoaminooksydazy (MAO), czyli enzymu katalizującego rozkład neuroprzekaźników monoaminowych (serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy). W efekcie otrzymuje się ich wyższe stężenie w mózgu.

Ponadto na podstawie przeprowadzonych badań udowodniono, że kurkumina stymuluje tworzenie nowych komórek (neurogeneza) w mózgu, głównie w obszarze hipokampa. W związku z tym jest skutecznym lekiem stosowanym nie tylko do zapobiegania depresji, ale również wspierającym leczenie pacjentów z tej choroby, u których obserwuje się ciężkie zaburzenia psychotyczne.

2.2.2. Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera (CA) uważana jest za najbardziej powszechną przyczynę demencji. Choroba ta związana jest z poważną utratą funkcji poznawczych. Pod koniec 2014 roku w czasopiśmie “Ayu” opublikowany został artykuł “Wpływ kurkumy na leczenie CA z objawami behawioralnymi i psychologicznymi”. Przedstawiono w nim wyniki badań, którymi objęto trzech pacjentów. W każdym przypadku odnotowano, że przyjmowanie kurkuminy w ilości 100 mg dziennie przez 12 tygodni prowadzi do znacznego ustąpienia objawów behawioralnych towarzyszących chorobie, takich jak drażliwość, nietrzymanie moczu, nadmierne pobudzenie czy niepokój.