Głożyna pospolita ro roślina stosowana od wieków w tradycyjnej medycynie krajów Wschodu. Znana jest szczególnie ze swoich właściwości łagodzących bezsenność i wspierających pracę mózgu. Udowodniono również jej korzystny wpływ na układ odpornościowy, a także na skórę i włosy.
Owoce głożyny pospolitej stosowane są od wieków w sztuce kulinarnej wielu krajów Azji. Owoce te są marynowane lub przechowywane w solance. Wyrabia się z nich wino i słodkie syropy. Z kolei zmielone, suszone owoce głożyny pospolitej mogą być wykorzystane jako substytut kawy. W Chinach pasta z owoców głożyny stanowi nadzienie do zongzi – kulek z ryżu przygotowywanych na Święto Smoczych Łodzi, a także jest obowiązkowym składnikiem kleiku laba jadanego pod koniec roku księżycowego. W Korei z suszonych owoców sporządza się tradycyjną herbatę “Daechu-cha”.
Głożyna pospolita (Ziziphus jujuba) to gatunek z rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae), występujący w południowo-wschodniej Europie, Indiach, Chinach oraz na terenie Himalajów. Jest to małe drzewo liściaste lub krzew dorastający do 8 m wysokości. Jego jajowate liście o ząbkowanym brzegu, o długości do 7 cm, opadają na zimę. Niewielkie (5 mm średnicy) kwiaty mają pięć bladych, żółtozielonych płatków. Jadalne owoce dorastają do 3 cm. Niedojrzałe mają żywy, zielony kolor. W miarę procesu dojrzewania przybierają barwę czerwonobrązową lub nawet fioletowo-czarną. Wyglądem przypomina daktyle, co przyczyniło się do powstania nazw zwyczajowych: czerwone daktyle, czarne daktyle, chińskie daktyle.
Owoce głożyny pospolitej spożywane były przez ludzi od tysięcy lat. Pierwszy świadczący o tym zapis znajduje się w tekście poetyckim datowanym na 1046-771 rok p.n.e. Chińskie daktyle stosowane były w sztuce kulinarnej różnych narodów. Wyrabiano z nich wino, przechowywano je w solance i marynowano. Pasta z tych owoców służyła jako nadzienie do zongzi, rodzaju ryżowych pierogów przygotowywanych na Święto Smoczych Łodzi. Czerwony kolor jujuba utożsamiany był ze szczęściem, dlatego też były one również obowiązkowym składnikiem kleiku laba spożywanego pod koniec roku księżycowego.
Tradycyjna medycyna chińska wykorzystywała owoce jujuba jako środek przeciwbólowy, uspokajający, a nawet wspomagający terapię nowotworów. W Japonii zaś stosowano je w leczeniu przewlekłego zapalenia wątroby. Również w Korei używano ich jako środka pomagającego zmniejszyć odczuwanie skutków stresu. W tradycyjnej medycynie Persji łączono je z innymi ziołami w leczeniu przeziębień, grypy i kaszlu.
Współczesne badania naukowe pozwoliły potwierdzić przeciwdepresyjny oraz przeciwlękowy potencjał owoców jujuba. Udowodniono także, że skutecznie wspierają one terapię bezsenności oraz korzystnie wpływają na kondycję i funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Zapobiegają osłabieniu zdolności poznawczych i uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego, co pozwala zaliczyć je do kategorii ziół o działaniu neuroprotekcyjnym. Wykazano także, że pomagają obniżyć poziom cholesterolu we krwi.
Owoce głożyny pospolitej zawierają liczne związki biologicznie aktywne. Należą do nich:
Wyniki badań z wykorzystaniem modelu zwierzęcego świadczą o tym, że ekstrakt z owoców jujuba ma właściwości przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Wykazano, że występujący w nim związek z grupy alkaloidów, sanjoinina A, stymuluje neuroprzekaźnictwo GABA-ergiczne, którego zaburzenia występują często w przebiegu depresji oraz zaburzeń lękowych. Podawanie zwierzętom tej substancji znacznie zwiększyło ekspresję podjednostek alfa i gamma receptorów GABA-A, a także nasiliło napływ anionów chlorkowych do wnętrza komórek ziarnistych móżdżku. Podniesiony został też poziom dekarboksylazy kwasu glutaminowego (GAD), enzymu, który katalizuje reakcję przekształcania glutaminianu do kwasu gamma-aminomasłowego. Efekt działania sanjoniny A porównywalny był do diazepamu i buspironu. Tę samą sferę neurogospodarki wspiera inny związek występujący w Ziziphus jujuba, jujubozyd A. Już jego niewielka dawka wystarczyła, by w ciągu 24 godzin w hodowli in vitro neuronów szczurzego hipokampa indukować znaczny wzrost ekspresji podjednostek alfa1, alfa5 i beta2.
Tradycyjne wykorzystanie owoców jujuba obejmowało między innymi walkę z bezsennością. Są one elementem tradycyjnej kompozycji ziołowej nazywanej Suan Zao Ren Tang stosowanej przy problemach ze snem. Wyniki współczesnych badań naukowych postępowanie to jest jak najbardziej zasadne. Oprócz wpływu na neuroprzekaźnictwo GABA-ergiczne, roślina ta wykazuje także inne mechanizmy działania. Udowodniono, że przyspiesza ona zasypianie oraz przedłuża sen wywołany przez pentobarbital, szczególnie silnie wpływając na fazę REM. Za efekt ten odpowiadają prawdopodobnie jujubozydy oraz spinozyna. Jujubozyd A działa hamująco na szlak sygnałowy indukowany przez glutaminian i hamuje wzrost poziomu jonów wapnia wewnątrz neuronów. Testy in vitro prowadzone z wykorzystaniem mieszaniny owoców jujuba i kory magnolii lekarskiej (Magnolia officinalis) wykazały, że ich nasenne działanie może wiązać się także z oddziaływaniem na inne sfery neurogospodarki. Zaobserwowano efekt antagonistyczny wobec transportera i receptorów dopaminy oraz wobec receptorów serotoniny 5-HT1B i 5-HT6.\
Wyniki badań przeprowadzonych z wykorzystaniem modelu zwierzęcego pozwoliły potwierdzić korzystny wpływ owoców głożyny pospolitej na zdolności poznawcze. Myszom w średnim wieku podawano doustnie porcję ekstraktu z jujuba przez okres 30 dni. Zaobserwowano, iż u zwierząt tych nasilone zostało namnażanie się komórek nerwowych i ich różnicowanie. Podobny efekt dotyczył proliferacji dendrytów. Choć w badaniu tym nie oceniano bezpośrednio funkcji kognitywnych, otrzymane rezultaty sugerują, że mogła mieć miejsce ich znacząca poprawa. Udowodniono również, że ekstrakt z tej rośliny podawany samicom szczurów po usunięciu jajników zapobiegł spadkowi zdolności poznawczych związanemu z brakiem równowagi hormonalnej. Jednym z mechanizmów było w tym przypadku zmniejszenie aktywności acetylocholinoesterazy (ACHE), która unieczynnia acetylocholinę. W innym badaniu wykazano, iż spinozyna i jujubozydy są w stanie przeciwdziałać spadkowi zdolności poznawczych wskutek szkodliwego działania etanolu na komórki mózgu.
Tradycyjna medycyna krajów Wschodu rekomenduje stosowanie owoców jujuba w celu wsparcia ogólnego zdrowia całego organizmu, podkreślając ich znaczenie dla ośrodkowego układu nerwowego. Współczesne badania naukowe udowodniły, że doustne przyjmowanie ekstraktu z tej rośliny przez okres 10 dni jest w stanie znacząco zmniejszyć uszkodzenia mózgu wywołane czasowym niedokrwieniem, jakie ma miejsce np. podczas udaru. Wykazano również protekcyjny efekt jujuba przeciwko ekscytotoksyczności glutaminianu która pojawia się w przebiegu chorób neurologicznych, np. choroby Parkinsona czy epilepsji. W innym badaniu sprawdzano wpływ związków aktywnych zawartych w tej roślinie na neurotoksyczne działanie beta-amyloidu. Ich zastosowanie pozwoliło znacząco zmniejszyć śmiertelność neuronów indukowaną przez ten peptyd.
Wyniki badań z wykorzystaniem modeli zwierzęcych pozwoliły udowodnić, że ekstrakt z Ziziphus jujuba, przyjmowany doustnie, pomaga zmniejszyć poziom trójglicerydów oraz cholesterolu we krwi. Obniżane jest szczególnie stężenie niskocząsteczkowej frakcji cholesterolu (LDL), natomiast stężenie frakcji wysokocząsteczkowej (HDL) wzrasta. Korzystny efekt obserwowany był również w przypadku poziomu glukozy we krwi i wrażliwości na insulinę. Zostało to potwierdzone w badaniu klinicznym. Uczestniczący w nim ochotnicy w wieku 12-18 lat cierpieli z powodu otyłości i dyslipidemii. Trzy razy dziennie przyjmowali oni sproszkowane owoce jujuba w ilości 5 g. Po miesiącu suplementacji badania kontrolne wykazały, że nastąpił u nich znaczny spadek cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL.
Wyniki badań z wykorzystaniem zwierzęcych modeli stanu zapalnego udowodniły, że ekstrakt z Ziziphus jujuba wykazuje właściwości immunomodulacyjne i pozwala zmniejszyć stan zapalny zarówno występujący w postaci ostrej, jak i przewlekłej. Jednakże efekt jego działania był słabszy niż referencyjnego niesterydowego leku przeciwzapalnego, indometacyny. W innym doświadczeniu zaobserwowane zostało przeciwzapalne działanie olejku eterycznego otrzymanego z nasion chińskich daktyli na skórę myszy. Wykazano także potencjał jujuba w hamowaniu reakcji alergicznych, takich jak eozynofilia i leukocytoza, degranulacja komórek tucznych czy skurcz tchawicy wywołany działaniem histaminy. Owoce jujuba wchodzą również w skład formuły ziołowej stosowanej w tradycyjnej medycynie chińskiej, której właściwości przeciwzapalne również zostały potwierdzone w badaniach.
Wyniki badań naukowych wykazały, że polisacharydy występujące w Zizyphus jujuba działają immunostymulacyjnie. Udowodniono, że ich podawanie przyczynia się do zwiększenia proliferacji splenocytów i makrofagów u myszy. Nie bez znaczenia jest również obecność w chińskich daktylach kwasu askorbinowego (witaminy C), gdyż warunkuje ona prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Sam ekstrakt z jujuba wykazuje także właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Potwierdzono jego działanie bakterio- i grzybobójcze. Wśród zwalczanych przezeń mikroorganizmów znalazły się: Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Candida albicans.
Testy przeprowadzone in vitro wskazują na to, że związki biologicznie aktywne zawarte w owocach jujuba są w stanie zahamować proces adipogenezy, czyli powstawania nowych komórek tłuszczowych. Najlepszy efekt w zakresie przeciwdziałania różnicowaniu preadipocytów uzyskano, wykorzystując ekstrakt otrzymany za pomocą rozpuszczalników organicznych, w tym chloroformu. Ziziphus jujuba zmniejsza również akumulację lipidów w tych komórkach oraz obniżał stężenie białek adipogennych.
Zizyphus jujuba jest tradycyjnie stosowany w leczeniu egzemy lub wyprysków. Wykorzystywane są w tym celu właściwości przeciwzapalne olejku eterycznego tej rośliny. Związki biologicznie czynne występujące w owocach jujuba wykazują również działanie przeciwutleniające, dzięki czemu pozwalają złagodzić stres oksydacyjny pojawiający się w komórkach skóry pod wpływem szkodliwych czynników takich jak wystawienie na promieniowania UV.
Podczas badań z wykorzystaniem modelu zwierzęcego udowodniono, że olejek eteryczny z nasion chińskich daktyli, stosowany miejscowo na ogoloną skórę, pozwala na zwiększenie liczby mieszków włosowych i indukuje odrastanie włosów. Skuteczność wykazały zarówno stężenia 10%, jak i 1%. Codzienna aplikacja olejku przez okres 21 dni skutkowała wydłużeniem włosów o 11-12% w porównaniu do grupy kontrolnej.
| nazewnictwo |
|---|
|
Nazwa polska: głożyna pospolita |
|
Nazwa zwyczajowa: jujube |
|
Nazwa łacińska: Ziziphus jujuba |
|
Inne nazwy: jujuba pospolita, chińskie daktyle, czerwone daktyle, Da Zeo, black jujube, red dates, black dates, Zizyphus, Ennab |
| Podstawowe korzyści |
|---|
|
poprawa nastroju |
|
ułatwienie zasypiania |
|
wsparcie układu nerwowego |
|
kontrola poziomu cholesterolu |
|
przyspieszenie wzrostu włosów |
| Należy do kategorii |
|---|
Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.
