Mleczko pszczele | Royal Jelly

1.1. Historia i pochodzenie

Mleczko pszczele to wydzielina gruczołów gardzielowych młodych (7-14 dniowych) pszczół robotnic. Jest to kremowa substancja o perłowym połysku, dość gęsta, praktycznie bezwonna, o charakterystycznym gorzkim i cierpkim smaku, wyglądem przypominająca mleko ssaków. Pozyskiwana jest z mateczników od połowy maja do końca lipca. Z 5 takich mateczników zazwyczaj otrzymuje się około 1 g tej substancji. Pszczelarze dość często stosują różne metody, aby zwiększyć ilość produkowanego mleczka. Jedną z nich jest mobilizacja pszczół do wychwytu młodych matek pszczelich. W efekcie larwy są tak obficie karmione, że wydaje się jakby “pływały” w mleczku. Jedna matka może wykarmić od kilkunastu do kilkudziesięciu larw.

Mleczko pszczele jest nietrwałe – gdy przechowywane jest w warunkach pokojowych, dość szybko zmienia barwę na żółtą i wysycha. Wynika to z faktu, że większość jego składników ulega rozkładowi w takich warunkach. W świecie pszczół ta wydzielina gruczołów jest zużywana na bieżąco, aby jednak człowiek mógł z niego korzystać przez dłuższy okres czasu, musi zastosować kilka zabiegów konserwujących. Ze względu na to, że mleczko jest wrażliwe na działanie światła oraz wysokich temperatur należy zamykać je w szczelnych opakowaniach i przechowywać w ciemnym miejscu. Taki zabieg pozwala na utrzymanie aktywności biologicznej substancji przez kilka dni. Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest natomiast umieszczenie mleczka pszczelego w lodówce (0-5 ℃). Można z niego wówczas korzystać przez około rok. Ponadto znane są także metody konserwacji alkoholem bądź miodem. W pierwszym przypadku przygotowuje się mieszaninę 10% roztworu mleczka w 40% alkoholu, w drugim natomiast do płynnego miodu dodaje się od 0,5% do 5% mleczka i bardzo długo miesza. Mieszanką o najlepszych właściwościach jest miód z 2% dodatkiem mleczka pszczelego. Dobre rezultaty osiąga się także stosując liofilizację Royal Jelly, dzięki której możliwe jest przechowywanie substancji nawet przez 5 lat.

Mleczko pszczele od dawna wykorzystywane jest w medycynie tradycyjnej. W latach 60. ubiegłego wieku zainteresowali się nim naukowcy, a przeprowadzone przez nich badania potwierdziły założenia ludowych uzdrowicieli. Zaciekawienie tą substancją wynika z faktu, iż wielu ludzi zaczęło zastanawiać się dlaczego z jednego rodzaju jaj po 21 dniach od zapłodnienia powstają pszczoły robotnice (niezdolne do dalszej reprodukcji), podczas gdy już po 16 dniach z takiego samego jajeczka powstaje większa, w pełni rozwinięta samica, zdolna do znoszenia i zapłodnienia jaj. Okazało się, że odpowiada za to właśnie mleczko pszczele, którym królowe matki karmione są przez całe życie, natomiast robotnice i trutnie otrzymują je tylko przez pierwsze 3 dni od wyklucia. Wielokrotne badania zostały zwieńczone dziełem francuskiego pszczelarz dr Caillas z Orleanu, który to w roku 1953 napisał książkę pt. “Pszczoły źródłem młodości i witalności”. Po jej wydaniu, zastosowanie i właściwości mleczka pszczelego zostały rozpowszechnione. Z książki tej wynika, że przyjmowanie mleczka pszczelego zwiększa odpornosć organizmu na różne infekcje, podnosi sprawność fizyczną i intelektualną, poprawia ogólna kondycję i wydolność organizmu, a także redukuje zmęczenie.

1.2. Klasyfikacja

Royal Jelly to bardzo wartościowa wydzielina gruczołów pszczół. Klasyfikowana jest jako substancja stymulująca układ immunologiczny do działania, a tym samym zwiększająca odporność organizmu. Jest to także stymulant ośrodkowego układu nerwowego, gdyż w swoim składzie zawiera ona acetylocholinę – jeden z najważniejszych neuroprzekaźników pobudzających. Ponadto wykazano, że jej suplementacja skutkuje znaczną poprawą kondycji układu nerwowego, ponieważ mleczko nasila produkcję nowych neuronów, a także kontroluje proces różnicowanie się komórek macierzystych w mózgu. Royal Jelly ma również pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego, a także posiada wyjątkowe właściwości antyoksydacyjne.

1.3. Skład

Mleczko pszczele jest substancją wyjątkowo bogatą w składniki biologicznie aktywne. Przeciętnie zawiera ono około 60% wody, 12% cukrów, 12% białka, 6% lipidów i 5% kwasów organicznych, hormonów płciowych, soli mineralnych i witamin. Wykazano, że pod względem zawartości witamin, Royal Jelly jest znacznie bogatsze od miodu czy pyłku kwiatowego. W największej ilości występuje tu kwas pantotenowy, witamina PP, inozytol, w mniejszych natomiast pojawiają się witaminy z grupy B. Frakcja proteinowa mleczka pszczelego składa się głównie z albumin czy globulin i zawiera od 18 do 25 aminokwasów. Aż 10% z nich występuje w stanie wolnym i odznacza się wysoką bioprzyswajalnością. Białko z tej substancji posiada wysoką wartość odżywczą, znacznie przewyższającą pod tym względem białko z mięsa wołowego czy mleka krowiego. Z mleczka pszczelego udało się ponadto wyizolować około 20 makro- i mikroelementów, wśród których należy wymienić: miedź, magnez, potas, fosfor, żelazo, mangan, siarkę, cynk, nikiel, krzem, kobalt, arsen, bizmut i chlor. Frakcja lipidowa mleczka natomiast składa się w dużej mierze z kwasów tłuszczowych (zarówno nasyconych jak i nienasyconych – fosfolipidy, NNKT, sterole i woski). Kwasy organiczne w Royal Jelly to głównie kwas pirogronowy i mlekowy, które warunkują jego charakterystyczny smak. Węglowodany obecne w mleczku to przede wszystkim cukry redukujące, czyli fruktoza i glukoza. W małej ilości występują tu także cukry złożone: sacharoza, maltoza i gencjobioza.

2.1. Właściwości antyoksydacyjne

Badania laboratoryjne pokazały, że ekstrakty mleczka pszczelego wykazują silne właściwości antyoksydacyjne. Potencjał antyoksydacyjny tych substancji został dokładnie przebadany w wielu próbach klinicznych przeprowadzonych na modelach roślinnych, drożdżowych oraz zwierzęcych. W jednym z badań na szczurach udowodniono, że Royal Jelly skutecznie redukuje stres oksydacyjny, a także przeciwdziała utlenianiu lipidów. Gryzoniom tym podawano codziennie mleczko pszczele i po upływie 16 tygodni zauważono znaczący spadek stężenia markera stresu oksydacyjnego – 8-OHdG. Dodatkowo mleczko pszczele chroni także DNA przed negatywnym działaniem wolnych rodników, ograniczając tym samym powstawanie mutacji materiału genetycznego i niwelując ryzyko rozwoju poważnych chorób, będących następstwem tych uszkodzeń.

2.2. Układ nerwowy

Udowodniono, że suplementacja mleczka pszczelego skutkuje poprawą pamięci, zwiększeniem energii, redukcją poziomu stresu i niepokoju, a także przeciwdziała uzależnieniom. Za efekt ten odpowiada głównie obecna w mleczku acetylocholina, która pełni rolę neuroprzekaźnika zarówno w obwodowym, jak i centralnym układzie nerwowym. Wyniki ostatnich badań pokazują, że Royal Jelly wpływa także na różnicowanie się komórek macierzystych w mózgu, z kolei obecne w mleczku kwasy nienasycone nasilają produkcję neuronów i zmniejszają ilość powstających komórek glejowych (w tym głównie astrocytów). Mleczko pszczele przyczynia się więc do poprawy ogólnej kondycji układu nerwowego, w tym także do zwiększenia wydolności umysłowej i poprawy zdolności poznawczych.

2.2.1. Choroba Alzheimera

Ze względu na wysoką zawartość acetylocholiny, mleczko pszczele jest z powodzeniem wykorzystywane w terapii i profilaktyce choroby Alzheimera. W przebiegu tego schorzenia zauważa się bowiem znacząco niższy poziom acetylocholiny, niż w mózgu osoby zdrowej. Zaburzenia gospodarki tego neurotransmitera skutkują rozwojem procesów zwyrodnieniowych w mózgu, a tym samym upośledzeniem funkcji kognitywnych. Suplementacja Royal Jelly i uzupełnianie zapasów acetylocholiny może więc przeciwdziałać tym negatywnym zmianom w ośrodkowym układzie nerwowym, a także może przyspieszać proces odbudowy obumarłych komórek.

2.2.2. Depresja

Wykazano, że mleczko pszczele jest skutecznym środkiem wykorzystywanym w leczeniu depresji. Według opinii osób ze zdiagnozowaną depresją, stosowanie Royal Jelly poprawia samopoczucie, niweluje problemy ze snem czy też przywraca apetyt. Z rozwojem depresji nierozerwalnie połączony jest niedobór witamin B w organizmie, ze względu jednak na fakt, że mleczko jest ich bogatym źródłem, to wykazuje działanie antydepresyjne. Osoby badane zgłaszały także, że stosując ten preparat nie miały już napadów paniki, lęku i nie cierpiały z powodu nadmiernego napięcia psychicznego.

2.2.3. Uzależnienia

Mleczko pszczele jest bardzo skutecznym środkiem, którego przyjmowanie łagodzi skutki uboczne wynikające z odstawienia używek. Do tych negatywnych symptomów należą np. drżenie rąk, niepokój czy chaotyczne myślenie. Aby ograniczać te objawy należy jednorazowo przyjąć dużą dawkę mleczka pszczelego – 25 g, a następnie ilość tę zmniejszać codziennie o 1 g (do 2-5 g dziennie, w zależności od natężenie objawów).

2.3. Układ pokarmowy

Mleczko pszczele jest doskonałym środkiem stosowanym w leczeniu nadżerkowego zapalenia żołądka, a także wrzodów żołądka i dwunastnicy. U osób z tymi schorzeniami często dochodzi do nadtrawienia błony śluzowej żołądka lub pierwszej części jelita cienkiego. W efekcie narządy te stają się bardzo wrażliwe na przesuwający się wzdłuż przewodu pokarmowego posiłek, czemu towarzyszy zazwyczaj ból. Ponadto spożywanie białek pobudza żołądek do wydzielania kwasu solnego. Obecność tego ostatniego dodatkowo podrażnia uszkodzone tkanki. Royal Jelly ma stosunkowo wysokie pH, dzięki czemu jest w stanie neutralizować kwas solny, a tym samym ograniczać jego negatywny wpływ na ściany żołądka i dwunastnicy. Ten proces zobojętniania wpływa również korzystnie na odbudowę i regenerację nadtrawionych tkanek.

2.4. Układ odpornościowy

Wyniki opublikowane w 2001 roku na łamach “International Immunopharmacology” sugerują, że Royal Jelly stymuluje układ immunologiczny do działania, a tym samym zwiększa odporność organizmu. W badaniach odnotowano, że suplementacja mleczka pszczelego nasila produkcję komórek odpornościowych (makrofagi, limfocyty itp), których rolą jest unieszkodliwianie czynników patogennych.

Mleczko pszczele jest bogatym źródłem aminokwasów, globulin, nienasyconych kwasów tłuszczowych, hormonów, enzymów i witamin, które poprawiają funkcjonowanie układu odpornosciowego i pomagają zwalczać infekcje. Wykazano bowiem, że składniki te stymulują produkcję makrofgów.

2.5. Skóra

Mleczko pszczele jest popularnie wykorzystywane w kosmetyce, zwłaszcza przy produkcji preparatów przeznaczonych do odbudowy skóry. Testy skórne wykazały, że kosmetyki zawierające w swoim składzie Royal Jelly stymulują metabolizm komórkowy i regulują funkcjonowanie gruczołów łojowych. Składnik ten może być wykorzystywany w przypadku każdego rodzaju skóry. Po aplikacji wykazuje działanie tonizujące oraz widocznie poprawia stan nawilżenia i elastyczności skóry.

Royal Jelly wykorzystywane jest również w dermatologii. W dziedzinie tej substancja ta sprawdza się głównie jako środek leczący trudno gojące się rany, m.in. odleżyny, oparzenia czy liszaje rąk i nóg. Ponadto w próbach klinicznych udowodniono także, że mleczko to może być z powodzeniem stosowane w celu powstrzymania łysienia plackowatego i łojotokowego.