Fosfatydylocholina | PC

1.1. Historia i pochodzenie

Fosfatydylocholina to związek fosfolipidowy, w którym cholina zestryfikowana jest resztą fosforanową. Jest to podstawowy składnik budujący dwuwarstwy lipidowe w błonach biologicznych występujących w organizmie (np. błony komórek nerwowych). Czasami fosfatydylocholina nazywana jest lecytyną, aczkolwiek nie są to synonimy i użycie tych dwóch nazw zamiennie jest niewłaściwe. Lecytyna to żółto-brązowa substancja tłuszczowa, w której PC jest podstawowym komponentem, jednakże w swoim składzie zawiera ona także inne związki, takie jak: fosfatydyloetanoloaminy czy fosfatydyloinozytol.

Fosfatydylocholina występuje powszechnie w organizmie człowieka. Jest do niego również dostarczana wraz z pokarmem (np. żółtka jaj, ziarna soi). Rozpowszechnienie tej substancji związane jest z jej dość dużym znaczeniem biologicznym. Oprócz uczestniczenia w budowaniu błon komórkowych, fosfatydylocholina jest nośnikiem choliny, z której dalej produkowana jest acetylocholina. Rozpad PC do choliny następuje pod wpływem działania fosfolipazy D. Można więc przyjąć, że jest to związek prekursorowy w syntezie ważnego neuroprzekaźnika, a tym samym odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego.

Fosfatydylocholina jest jednym z najczęściej badanych związków pochodzenia naturalnego w kierunku jej wykorzystania terapeutycznego. Liczne eksperymenty dowodzą, że odgrywa ona ważną rolę w metabolizmie tłuszczu (zastosowanie kosmetyczne) oraz jest skutecznym środkiem używanym w terapii chorób wątroby.

1.2. Klasyfikacja

Fosfatydylocholina to związek lipidowy występujący powszechnie w organizmie. Ma on bardzo duże znaczenie biologiczne. Jako nośnik choliny, PC uważana jest za prekursor w syntezie ważnego neurotransmitera, jakim jest acetylocholina. Ponadto substancja ta buduje błony komórkowe, w tym także te otaczające neurony. Odpowiada tym samym za ich integralność oraz umożliwia przesyłanie pomiędzy nimi impulsów nerwowych.

Dodatkowo fosfatydylocholina uważana jest za związek o właściwościach lipolitycznych, dzięki czemu jest często wykorzystywana w zabiegach oferowanych przez salony kosmetyczne i dermatologiczne.

Substancja ta wykazuje również działanie hepatoochronne. W tym przypadku przeciwdziała uszkodzeniom wątroby o różnej etiologii,a także poprawia ogólne funkcjonowanie tego narządu.

1.3. Występowanie

Fosfatydylocholina jest głównym składnikiem lipidowym lecytyny. Tę ostatnią można znaleźć powszechnie w żółtkach jaj, ziarnach soi, w wątrobie, orzechach włoskich i ziemnych, w kiełkach pszenicy oraz w pełnoziarnistym pieczywie.

2.1. Wątroba

Fosfatydylocholina jest jednym z podstawowych substancji budujących błony biologiczne wewnątrz organizmu. W przypadku komórek wątrobowych, czyli hepatocytów PC odpowiada za płynność tych błon. Gdy pojawia się niedobór tej substancji, może dochodzić do zaburzeń czynności wątroby, w związku z czym fosfatydylocholina odgrywa kluczową rolę prawidłowym funkcjonowaniu tego narządu.

Na podstawie przeprowadzonych badań udowodniono, że schorzeniom wątroby o różnej etiologii towarzyszą uszkodzenia błon oraz organelli hepatocytów. W efekcie dochodzi do powstawania ubytków fosfatydylocholiny w obrębie tych komórek. Za podstawowe przyczyny tych procesów uważa się nadużywanie alkoholu, stosowanie niektórych leków bądź działanie substancji toksycznych.

Skuteczność leczniczego wykorzystania fosfatydylocholiny w przypadku terapii schorzeń wątroby została dokładnie zbadana i udokumentowana w wynikach z ponad 200 eksperymentów klinicznych. Doświadczenia w tym zakresie były przeprowadzane głównie w krajach azjatyckich oraz europejskich. Efekty działania substancji zauważane były przede wszystkim w zakresie redukcji objawów odczuwanych w sposób subiektywny przez pacjenta, poprawy wyników testów laboratoryjnych i badań obrazowych. Udowodniono, że fosfatydylocholina jest skutecznym środkiem wspomagającym profilaktykę stłuszczenia wątroby czy ochraniającym ten narząd przed szkodliwym działaniem hepatotoksycznych leków. Dodatkowo odnotowano korzystny wpływ fosfatydylocholiny na poprawę funkcjonowania wątroby oraz polepszenia jakości życia pacjentów w przypadku przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby i śpiączki wątrobowej.

2.1.1. Nadużywanie alkoholu

Nadmierne spożycie alkoholu jest najczęstszą przyczyną toksycznego zniszczenia wątroby. Alkohol w tym przypadku powoduje zaburzenia funkcjonowania tego organu na różne sposoby. Jednym z nich jest wzrost stresu oksydacyjnego, gdyż etanol w hepatocytach jest metabolizowany do acetaldehydu, który z kolei jest jednym z najsilniejszych utleniaczy. Acetaldehyd łączy się z substancjami przeciwutleniającymi, w efekcie czego powstają kompleksy molekularne osłabiające właściwości antyoksydacyjne komórek wątrobowych. Ponadto acetaldehyd wchodzi w interakcje z enzymami, różnymi białkami, a także z DNA, prowadząc do ich uszkodzeń bądź mutacji. Fosfolipidy obecne w błonach komórek wątrobowych również są narażone na szkodliwy wpływ wysoce reaktywnego acetaldehydu.

Badania kliniczne z wykorzystaniem PC, których wyniki opublikowano w roku 1979, potwierdzają, że jest to związek przeciwdziałający alkoholowemu zniszczeniu wątroby. W eksperymentach tych uczestniczyło 40 mężczyzn ze zdiagnozowanym stłuszczeniem wątroby spowodowanym nadmiernym spożyciem etanolu. Ochotników podzielono na dwie grupy. Pierwszej podawano placebo, drugiej natomiast fosfatydylocholinę. Stopień uszkodzenia wątroby był kontrolowany w 7, 14, 28 i 56 dniu eksperymentu. Pierwszą poprawę funkcjonowania narządu zauważono po dwóch tygodniach od rozpoczęcia terapii. Po upływie czterech tygodni odnotowano już znaczną redukcję uszkodzeń wątroby.

2.2. Zastosowanie kosmetyczne

Fosfatydylocholina jest związkiem powszechnie wykorzystywanym w salonach kosmetycznych. Stosuje się ją głównie w zabiegach lipolizy, których zadaniem jest nieoperacyjne usunięcie nadmiaru tkanki tłuszczowej. Lipoliza polega na iniekcji PC w okolicach modelowanych części ciała, w efekcie czego uszkodzone zostają błony komórek tłuszczowych (adipocytów). Po dostaniu się do ich wnętrza PC powoduje rozpad trójglicerydów, redukując tym samym ilość nagromadzonego pod skórą tłuszczu. Fosfatydylocholinę w tym przypadku wstrzykuje się na głębokość ok 1 cm pod skórę, cały zabieg natomiast trwa od 10-20 minut, a po jego zakończeniu na ciele nie pozostają żadne blizny.

W kosmetyce fosfatydylocholinę wykorzystuje się również w zabiegu nazywanym mezoterapią. Polega on na dostarczeniu bezpośrednio do skóry właściwej substancji odżywczych, regenerujących lub leczniczych. Zabieg ten jest wskazany głównie w przypadku przeciwdziałania starzeniu się skóry, wypadaniu włosów oraz redukcji cellulitu. PC w tym przypadku odpowiada przede wszystkim za pobudzenie metabolizmu komórek znajdujących się w skórze.

2.3. Układ nerwowy

W związku z tym, że fosfatydylocholina jest jednym z podstawowych rodzajów fosfolipidów budujących błony komórek nerwowych, przeprowadzono wiele badań potwierdzających jej wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jako składnik błon neuronów, PC odpowiada za ich integralność oraz umożliwia komunikację międzyneuronalną.

Ponadto fosfatydylocholina jest prekursorem do syntezy acetylocholiny, bardzo ważnego neuroprzekaźnika, za pomocą którego pomiędzy komórkami nerwowymi przesyłane są informacje. Spadek poziomu aktywności tego neurotransmitera może być przyczyną takich chorób, jak: schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, pląsawica Huntingtona, zespół Tourette’a czy choroba Alzheimera. Pomimo tego, że badania w tym zakresie są ograniczone, uzyskane wyniki sugerują, że suplementacja PC może skutecznie zmniejszyć objawy wymienionych schorzeń. Dodatkowo dane opublikowane w Journal Proteome Research pokazują, że zaburzenia profilu lipidowego krwi i mózgu mogą prowadzić do rozwoju niektórych chorób neurodegeneracyjnych (choroba afektywna dwubiegunowa czy schizofrenia). Stosowanie suplementów fosfatydylocholinowych może więc nie tylko niwelować objawy schorzeń, ale także przeciwdziałać ich rozwojom.

2.3.1. Pamięć

Za tworzenie pamięci w mózgu odpowiedzialny jest przede wszystkim neuroprzekaźnik acetylocholinowy. Najwyższe stężenie tego neurotransmitera w ośrodkowym układzie nerwowym obserwuje się u noworodków. Wraz z wiekiem jego ilość jednak spada. Redukcja poziomu dostępnej dla mózgu acetylocholiny jest zjawiskiem naturalnym i często towarzyszy mu pogorszenie pamięci czy też większa trudność w przyswajaniu nowej wiedzy. Zmianom tym można jednak przeciwdziałać, suplementując fosfatydylocholinę, z której następnie produkowana jest acetylocholina.

Wiele badań w tym zakresie potwierdza skuteczność preparatów zawierających w swoim składzie PC, których stosowanie może poprawić zdolność do nauki oraz umożliwić i przyspieszyć procesy związane z tworzeniem śladu pamięciowego.