W ciągu ostatnich dziesięcioleci znacząco wzrosła ilość czasu, jaką dzieci w wieku do 2 lat spędzają przed ekranami telewizorów. Równocześnie pojawia się coraz więcej programów telewizyjnych skierowanych do tej właśnie grupy wiekowej. Naukowcy z brytyjskiego University of Portsmouth i francuskiego Paris Nanterre University przyjrzeli się dostępnym wynikom badań, by odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób oglądanie telewizji wpływa na rozwój niemowląt.
Badacze przeanalizowali łącznie 478 publikacji z ostatnich 20 lat. Doszli do wniosku, że nie można jednoznacznie stwierdzić, że oglądanie telewizji negatywnie wpływa na rozwój niemowląt. Niemniej jednak należy zachować ostrożność.
“Przywykliśmy do tego, że siedzenie przed ekranem jest dla dziecka złe i może wyrządzić poważne szkody w jego rozwoju, jeśli nie jest ograniczane do mniej niż godziny dziennie – mówi dr Eszter Somogyi, współautor badania. – Nasz badanie sugeruje, że, choć spędzanie czasu przed ekranem może być szkodliwe, należy raczej skupić się na jakości lub kontekście, a nie na ilości tego, co dziecko ogląda.”
Naukowcy wskazują, że elementy takie jak słaba narracja, krótkie, szybko zmieniające się ujęcia i wysoka złożoność bodźców mogą utrudnić dziecku wyodrębnianie lub uogólnianie informacji. Jeśli jednak treść prezentowana na ekranie jest dostosowana do wieku dziecka, może mieć pozytywny wpływ na jego rozwój, szczególnie, jeśli zachęca do interakcji. Czas spędzony przed ekranem będzie też dla dziecka korzystny, jeśli będzie mu wówczas towarzyszył opiekun. Dziecko może bowiem kontaktować się z nim i zadawać pytania, by lepiej zrozumieć prezentowaną treść.
“W różnych rodzinach podejście do korzystania z mediów jest różne – mówi dr Somogyi. – Te różnice w kontekście oglądania telewizji odgrywają ważną rolę w określaniu siły i charakteru wpływu telewizji na rozwój poznawczy dzieci.”
Wspólne oglądanie telewizji i komentowanie tego, co dzieje się na ekranie może pomóc maluchom w lepszym zrozumieniu prezentowanych treści, ułatwiając im naukę z programów edukacyjnych. Może przyczynić się do rozwoju umiejętności konwersacyjnych, ale także zapewnia dzieciom wzór odpowiedniego zachowania podczas oglądania telewizji.
Dzięki odpowiedniemu doborowi treści, oglądanie telewizji przez niemowlęta może przynieść zdecydowanie więcej pożytku niż szkody. Autorzy metaanalizy zaznaczają jednak, że telewizja nie ma zastępować, a powinna raczej uzupełniać inne strategie edukacyjne. Uważają też, że należy informować opiekunów o zagrożeniach związanych ze zbyt długim oglądaniem przez dzieci niewłaściwych treści w telewizji. Zalecają, by podczas oglądania telewizji dzieciom towarzyszył opiekun, a także by wybierać treści dostosowanych do wieku dzieci i promujących uczenie się. Należy również pamiętać o tym, by korzystać tylko z jednego ekranu – dziecko nie powinno w czasie oglądania telewizji bawić się smartfonem czy tabletem.
“Myślę, że najważniejszym wyzwaniem stojącym przed naszym społeczeństwem dla przyszłych pokoleń jest uświadomienie młodym dorosłym ryzyka, które niesie nieprzemyślane lub niewłaściwe korzystanie z ekranu – mówi dr Bahia Guellaï, współautor badania. – Pomoże to w zapobieganiu sytuacjom, w których ekrany są wykorzystywane jako nowa forma opieki nad dziećmi, jak miało to miejsce podczas pandemicznych lockdownów w różnych krajach.”
Autorzy metaanalizy są jednak nastawieni optymistycznie. Uważają, że możliwe jest znalezienie równowagi między szybkim rozprzestrzenianiem się nowych narzędzi technologicznych a zachowaniem zdrowej natury relacji międzyludzkich.