Naukowcy od dziesięcioleci starają się ustalić, jakie czynniki – genetyczne czy środowiskowe – w najsilniejszym stopniu wpływają na iloraz inteligencji (IQ). Wyniki wielu badań wykazały, iż zmiany genetyczne mogą mieć o wiele mniejsze znaczenie. Z całą pewności nie są bowiem w stanie wyjaśnić dużego wzrostu średnich wyników testów na inteligencję, który pojawił się w ciągu jednego pokolenia, w drugiej połowie XX wieku.
Wyniki licznych badań udowodniły, że niektóre doświadczenia, taki jak silny stres, mogą prowadzić do zmian nie tylko w ekspresji genów, ale także w ich strukturze. Określane jest to mianem zmian epigenetycznych. Umożliwiają one przystosowanie się organizmu do środowiska, a także przekazanie następnym pokoleniom informacji określających warunki, w których dany gen ma być aktywowany.
Badanie prowadzone przez międzynarodowy zespół, w tym przez naukowców z Charité – Universitätsmedizin Berlin, miało na celu poznanie wpływu zmian epigenetycznych na neurotransmisję dopaminergiczną i poziom zdolności poznawczych. W tym celu przeanalizowano wyniki testów IQ niemal 1500 nastolatków (średni wiek ok 14 lat) wraz z występującymi u nich modyfikacjami DNA.
Naukowcy wykazali, że istnieje związek pomiędzy epigenetyczną regulacją ekspresji genu receptorów dopaminergicznych D2 a ilorazem inteligencji. Modyfikacja prowadząca do jego metylacji powodowała jego wyciszenie, a więc niższy poziom tego białka w ośrodkowym układzie nerwowym. W rezultacie słabsza była też neurotransmisja dopaminergiczna. Jest ona także niezwykle istotna nie tylko dla IQ, ale również dla prawidłowego funkcjonowania tzw. układu nagrody.
“Wcześniej byliśmy w stanie zaobserwować powiązania między stresem a zdolnościami poznawczymi, szczególnie w odniesieniu do aktywności układu nagrody, kontrolowanego przez dopaminę. Aktywność genów, indukowana przez środowisko, dołącza do innych czynników, o których wiadomo, że wpływają na wyniki testów IQ (…)” – mówi dr Jakob A. Kaminski, współautor badania. – “W tym badaniu mogliśmy zaobserwować, w jaki sposób indywidualne różnice w wynikach testu IQ są powiazane zarówno ze zmianami epigenetycznymi, jak i różnicami w aktywności mózgu, które miały być wynikiem wpływu środowiska.”
Dalsze badania zespołu będą miały na celu głębszą analizę odkrytej zależności. Być może uda się dokładniej określić, jakie czynniki wpływają na metylację w obrębie genów receptorów dopaminy, a tym samym także na zdolności poznawcze.
