Bor | Boron

1.1. Historia i pochodzenie

Bor to pierwiastek chemiczny z grupy półmetali. W czystej formie został wyizolowany w 1808 roku. Dokonało tego jednocześnie trzech chemików: Humphry Davy, Joseph Louis Gay-Lussac i Louis Jacques Thénard. W naturze występuje jedynie w formie związków chemicznych. Jego głównym źródłem jest boraks (boran sodu), kernit, kolemanit i aszaryt. Boraks znany był i używany w Chinach już w 300 r. n.e. W XVII wieku stosowano go w europejskiej metalurgii jako topnik.

Bor jest pierwiastkiem niezbędnym dla funkcjonowania organizmów roślinnych i zwierzęcych. Jego rola w fizjologii człowieka jest słabo poznana, lecz naukowcy wciąż pracują nad dokładniejszym opisaniem znaczenia tego pierwiastka. Bor zawarty w pokarmie jest wchłaniany w jelitach niemal w całości. Jego niedobór może skutkować zaburzeniami rozwoju kości i gojenia się ran. Może też doprowadzić do dolegliwości takich jak osteoporoza lub krzywica.

1.2. Klasyfikacja

Bor należy do mikroelementów, jednak nie ustalono norm dla jego spożycia. Wiadomo, iż odgrywa istotną rolę w utrzymaniu dobrej kondycji kości.

1.3. Występowanie

Dobrymi źródłami pokarmowymi boru są:

• awokado
• cebula
• cynamon
• pietruszka
• sok jabłkowy
• wiśnie
• sok winogronowy
• brzoskwinie

2.1. Wpływ na układ nerwowy

2.1.1. Skutki niedoboru

Wyniki badań naukowych pozwoliły udowodnić, że brak właściwej ilości boru w diecie skutkuje zmniejszeniem aktywności elektrycznej mózgu. U ludzi z niskim poziomem tego minerału zaobserwowano pogorszenie zdolności do koncentracji i skrócenie czasu, przez który byli oni w stanie utrzymać uwagę. Osłabieniu ulega także pamięć krótkotrwała, zręczność i koordynacja. Badacze przypuszczają, że bor może być zaangażowany w stabilizowanie struktury błony komórkowej neuronów.

2.2. Wpływ na układ kostny

2.2.1. Wpływ na kości

Bor odgrywa bardzo istotną rolę w procesie osteogenezy. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych przeprowadził badanie, podczas którego kobiety po okresie menopauzy przez okres 119 dni otrzymywały dietę niskoboranową. Podczas dwóch 28-dniowych prób stosowały też suplementację boru w dawce 3 mg dziennie. Zaobserwowano, że przyjmowanie tego minerału zmniejszyło codzienne wydalanie wapnia. Udowodniono, że bor zmniejsza utratę wapnia z kości poprzez wpływ na produkcję i aktywność hormonów steroidowych, a także na wykorzystanie witaminy D. Testy przeprowadzone na modelu zwierzęcym potwierdziły, że niedobór tego minerału utrudnia gojenie się złamań. Badacze ustalili także, iż bor indukuje mineralizację osteoblastów (komórek kościotwórczych) poprzez regulację ekspresji genów związanych z tym procesem.

2.2.2. Wpływ na stawy

Udowodniono, że w tkance kostnej i w mazi stawowej osób z zapaleniem stawów zawartość boru jest mniejsza niż u osób zdrowych. Podczas badania pilotażowego suplementacja boru przyniosła korzyści pacjentom cierpiącym na tę dolegliwość, przy czym nie zaobserwowano niepożądanych efektów ubocznych.

2.3. Wpływ na gospodarkę hormonalną

2.3.1. Testosteron

Badanie przeprowadzone z udziałem grupy zdrowych mężczyzn wykazało, że tygodniowa suplementacja boru w dawce 6 mg dziennie spowodowała znaczny wzrost poziomu wolnego testosteronu. Jednak w innym badanie, w którym suplementację prowadzono przez okres 9 tygodni i zastosowano dawkę 2,5 mg boru, nie zaobserwowano istotnych różnic w stężeniu tego hormonu.

Suplementacja boru u kobiet po okresie menopauzy, które stosowały dietę ubogą w ten minerał, skutkowała znacznym podniesieniem poziomu testosteronu w surowicy krwi. Wzrost ten był większy wówczas, gdy dieta zawierała także niską zawartość magnezu, co sugeruje, że te dwa pierwiastki mogą wykazywać podobny mechanizm działania.

2.3.2. Estrogeny

U kobiet po okresie menopauzy, które stosowały dietę o obniżonej zawartości boru suplementacja tego minerału przyniosła efekt w postaci znacznego wzrostu poziomu estrogenów. Wyniki badań prowadzonych z udziałem mężczyzn nie są jednoznaczne: obserwowano zarówno spadek, jak i wzrost poziomu estrogenów.

Wykazano, że bor – oprócz bezpośredniego wpływu na poziom estrogenów – może zwiększać wrażliwość organizmu na ten hormon. Efekt ten wynika ze zdolności boru do wiązania i wzmacniania receptora estrogenowego beta.