Ryboflawina | Witamina B2

1.1. Historia i pochodzenie

Ryboflawina to rozpuszczalny w wodzie związek organiczny z grupy witamin. Pełni wiele bardzo ważnych funkcji w przemianach biochemicznych, zwłaszcza w enzymatycznych, które prowadzą do aktywacji pozostałych witamin. W roku 1915 amerykański biochemik – Elmer Verner McCollum – odkrył ważny składnik obecny w pożywieniu i nazwał go witaminą B. Sukcesywnie prowadzone badania nad tą substancją doprowadziły naukowca 5 lat później do wniosku, że składa się ona przynajmniej z dwóch składników: pierwszy był wrażliwy na podgrzewanie (witamina B1), drugi natomiast był stabilny nawet w podniesionej temperaturze (witamina B2). W roku 1933 kolejny uczony, amerykański dietetyk Paul Gyorgy wyizolował oba składniki. Rok później biochemik Richard Kuhn określił strukturę witaminy B2 oraz przeprowadził jej pierwszą syntezę.

Witamina B2 klasyfikowana jest jako flawina (łac. flavus oznacza żółty). Nazwa ta odnosi się do szybkiej zmiany koloru na żółty w obecności tlenu. Początkowo była ona określana jako ovoflawina (łac. ovo oznacza jajko), ponieważ uważano, że jej podstawowym źródłem są jajka. Z czasem, gdy odkryto, że jest to pochodna rybozy obecnej w cukrach zmieniono jej nazwę i ostatecznie powstała ryboflawina.

Najbogatszym źródłem witaminy B2 jest ekstrakt drożdżowy. Znaleźć ją można również w produktach mlecznych oraz w warzywach liściastych i podrobach. Ponadto w dużych ilościach obecna jest w nierafinowanych ziarnach zbóż – podczas rafinacji większość witaminy B2 jest usuwana, gdyż jej największa ilość skoncentrowana jest w zewnętrznych warstwach ziarna. Dostarczana z pożywieniem witamina ta jest wchłaniana w górnym odcinku jelita cienkiego przy udziale soli żółciowych. Wyniki wielu badań sugerują ponadto, że wchłanianie, metabolizm oraz wydalanie ryboflawiny kontrolowane są przez hormony tarczycy. W związku z tym jej niedobór przy zrównoważonej diecie jest najczęściej wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania tego narządu.

Witamina B2 rozpuszczalna jest w wodzie, dlatego nie może być magazynowana w organizmie. Jej nadmiar jest stale usuwany głównie z moczem, a w mniejszych ilościach również z potem i żółcią. Bardzo ważne jest więc jej codzienne przyjmowanie z pokarmem bądź suplementacja. Na jej niedobór narażone są głównie osoby z problemem alkoholowym, kobiety w ciąży, osoby starsze oraz diabetycy. Gdy ilość witaminy w organizmie jest niewystarczająca pojawiają się owrzodzenia i pęknięcia w okolicach warg, zmiany oraz zapalenia śluzówki nosa i jamy ustnej. Czasami pogarsza się wzrok, występują problemy ze snem, zawroty głowy oraz światłowstręt.

1.2. Klasyfikacja

Ryboflawina jest niezbędna do prawidłowego metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów. Biologicznie aktywną postacią tej witaminy jest flawina związana z białkami. Jest to prekursor bardzo ważnych koenzymów: mononukleotydu flawinowego (FMN) oraz dinukleotydu flawinoadeninowego (FAD). Ponadto jest ważnym kofaktorem uczestniczącym w syntezie ATP, który jest z kolei głównym źródłem energii. Odnotowano również jej udział w produkcji neurotransmiterów, a tym samym także w neurotransmisji. Odpowiedni poziom witaminy B2 jest więc niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Odgrywa także ważną rolę w procesie widzenia. Łącznie z witaminą A ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania dobrej kondycji śluzówki przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, nabłonka naczyń krwionośnych oraz skóry.

1.3. Występowanie

Źródeł witaminy B2 jest wiele, jednakże do najważniejszych należą produkty pochodzenia zwierzęcego, przede wszystkim wątróbka oraz dziczyzna. Ponadto w dużych ilościach występuje w rybach (głównie w makreli i łososiu) oraz w małżach. Znaleźć ją można także w jajach i tłustych serach twarogowych. Istnieje również wiele roślinnych źródeł ryboflawiny: kasza jaglana, rośliny strączkowe, nać i seler naciowy oraz migdały. Gdy zapotrzebowanie na ryboflawinę jest duże, warto także zamienić białe pieczywo na pełnoziarniste.

2.1. Układ nerwowy

Wykazano, że ryboflawina odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Uczestniczy ona bowiem w syntezie neuroprzekaźników, a tym samym reguluje gospodarkę biochemiczną mózgu oraz usprawnia proces neurotransmisji. Suplementacja ryboflawiny skutkuje przede wszystkim zwiększoną produkcją serotoniny, acetylocholiny i noradrenaliny. Ponadto wyniki niezależnych badań sugerują, że witamina B2 jest składnikiem enzymów regulujących pracę układu nerwowego.

2.1.1. Depresja

Jak donoszą wyniki badań u osób cierpiących z powodu depresji bardzo często pojawia się deficyt witaminy B2. Jej podawanie w tym przypadku skutkuje częściową redukcją objawów. W jednym z badań przeprowadzonym przez japońskich naukowców wykazano również, że zwiększenie ilości spożywanej witaminy B2 sprzyja niwelowaniu symptomów depresji głównie u kobiet, podczas gdy ma minimalne działanie w przypadku mężczyzn. Jak się później okazało suplementacja ryboflawiny czasami pomaga również zapobiegać depresji poporodowej.

2.1.2. Migrena

Wyniki uzyskane w 11 niezależnych próbach klinicznych sugerują, że regularne przyjmowanie witaminy B2 może powstrzymywać ataki migreny u dorosłych. Efektu takiego nie obserwuje się jednak u dzieci.

W jednym z badań uczestników cierpiących z powodu częstego bólu głowy podzielono na dwie grupy. Osobom z pierwszej podawano dziennie 400 mg ryboflawiny, podczas gdy w drugiej grupie stosowano placebo. Po miesiącu odnotowano 60% spadek częstotliwości ataków migrenowych u osób przyjmujących witaminę B2. W grupie kontrolnej tylko 15% uczestników zgłosiło podobny efekt.

Do takiego samego wniosku doszli naukowcy z Centrum Medycznego Szpitala Dziecięcego w Cincinnati w stanie Ohio, USA. Na podstawie przeprowadzonych badań dowiedli oni, że osoby, u których często pojawia się migrena występuje deficyt witaminy B2. Również w tym przypadku suplementacja ryboflawiny pozwoliła na redukcję częstotliwości napadów bólu. Pacjenci zgłaszali ponadto poprawę jakości życia.

2.1.3. Wzrok

Witamina B2 jest substancją niezbędna w przebiegu procesów utleniania, w związku z czym odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu narządu wzroku. Ze względu na fakt, iż ryboflawina jest zaangażowana w transport tlenu do gałek ocznych jej odpowiednie stężenie gwarantuje ostre widzenie. Jest ona witaminą niezbędną szczególnie w przypadku osób starszych, u których zwiększa się ryzyko zachorowania na zaćmę. Profilaktyka tego schorzenia, a także terapia wspomagająca pozwalająca na spowolnienie postępu choroby polegają właśnie na suplementowaniu witaminy B2 w wysokich dawkach.

2.2. Układ krwionośny

Witamina B2 jest niezbędna w procesie produkcji hemoglobiny, która jest najważniejszym składnikiem czerwonych krwinek, odpowiadającym za transport tlenu po całym organizmie. Oznacza to, że ryboflawina jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu krążenia. Wykazano także, że witamina ta jest bardzo ważna w pracy nabłonka wyściełającego naczynia krwionośne oraz tego występującego w mięśniu sercowym. Bierze również udział w regulacji ciśnienia krwi.

2.3. Wątroba

Wykazano, że suplementacja ryboflawiny jest skutecznym sposobem ochrony wątroby przed działaniem szkodliwego CCl4 oraz innych toksycznych substancji chemicznych.

W jednym z badań udowodniono również, że witamina B2 niweluje negatywne zmiany w wątrobie u myszy u których doszło do uszkodzenia tego narządu. Jak wynika z przeprowadzonych prób klinicznych suplementacja w tym przypadku wpływa korzystnie na przywróceniu prawidłowego krążenia krwi (reperfuzja) oraz ograniczeniu skutków niedokrwienia wątroby. Wynika to głównie z wpływu witaminy na funkcjonowanie nabłonka naczyń krwionośnych oraz na regulację ciśnienia krwi.

2.4. Metabolizm

Ryboflawina uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów. Odpowiada również za przekształcenie aminokwasów w pozostałe składniki odżywcze, co ma kluczowe znaczenie w procesie magazynowania energii w organizmie człowieka.

Suplementację powinni stosować głównie ludzie, u których pojawia się problem z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, gdyż witamina ta reguluje tempo przemian metabolicznych. Wykazano, że jest ona także niezbędna do właściwego wykorzystywania energii pochodzącej z pożywienia. Tym samym jest to czynnik napędzający pracę całego organizmu.