Shilajit | Mumio

1.1. Historia i pochodzenie

Shilajit to mineralno-organiczna substancja, występująca w stanie naturalnym na terenach górskich. Znaleźć ją można głównie w jaskiniach Himalajów ulokowanych pomiędzy Indiami a Nepalem, a także w rejonie Tybetu, w górach Ałtaj położonych na terenie należącym do Rosji, w górach Pamir w Tadżykistanie i Afganistanie oraz na Kaukazie i w Andach znajdujących się w północnym Chile. Substancja ta tworzy się samoczynnie na dużych wysokościach (zazwyczaj ok. 3,5 tys. m.n.p.m.) w postaci nalotu. Ma konsystencję smolistą i ciemnobrązową barwę. Przed czyszczeniem zawiera ona duże ilości piasku. Choć dokładnie pochodzenie Shilajitu jest nieznane, to uważe się, że powstaje on w procesie gromadzenia się przez wieki materii organicznej, takiej jak: szczątki roślin, porostów czy alg.

Właściwości lecznicze tej substancji odkryli mieszkańcy gór, którzy zauważyli, że żywiące się nią małpy potrafiły przetrwać ciężkie warunki życia na wysokościach. Według tej ludności Shilajit był także głównym źródłem energii małp, zwiększającym ich wytrzymałość. Historia wykorzystania Mumio jako środka terapeutycznego jest bardzo długa, a jego właściwości zostały opisane już w literaturze starożytnych Chin, Tybetu, Mongolii, Persji, narodów Azji i wielu innych krajów Wschodu. Substancja ta posiada wiele nazw, które pochodzą z różnych regionów, np. Arabowie określają ją jako “pot górski”, mieszkańcy Ałtaju “olej górski”, w Birmie natomiast znana jest jako tui-chao, czyli “krew gór”. Shilajit jest z kolei nazwą sanskrycką i jest najbardziej popularna w ajurwedzie, czyli systemie medycznym pochodzącym z Indii.

W starożytności Claudius Galenus, czyli jeden z najznakomitszych lekarzy i uczonych greckich, polecał stosowanie Mumio w celu zwiększenia odporności organizmu oraz jego ogólnego wzmocnienia. Perski uczony Awicenna, autor dzieła pt. “Kanon medycyny”, wykorzystywał z kolei substancję w terapiach złamanych kości czy zwichnięć, a także jako skuteczny środek redukujący opuchliznę na ciele, migrenę i zapalenia nerwów. W medycynie naturalnej natomiast popularne było, żeby Shilajit stosować przy bólach i zawrotach głowy, migrenach, chorobach kobiecych oraz w celu leczenia anginy, kaszlu, paradontozy, egzemy, astmy i boreliozy. Do dziś substancja ta jest stałym elementem diety mieszkańców Nepalu i północnych Indii. Ludność ta wierzy bowiem, że jest ona źródłem długowieczności, a jej suplementacja skutkuje podniesieniem poziomu sił witalnych, zwiększeniem wytrzymałości i poprawą ogólnej kondycji zdrowotnej.

Obecnie coraz więcej naukowców jest zainteresowanych właściwościami terepeutycznymi Shilajitu i jest on poddawany różnym badaniom. Próby kliniczne prowadzone są od kilkudziesięciu lat w instytutach farmaceutycznych i klinikach w Moskwie, Petersburgu, Tbilisi i Duszanbe. Pierwsze badania naukowe nad tą substancją przeprowadził prof. dr n.med. A. Sz. Szakirow, jeden z najwybitniejszych naukowców, a także dyrektor Uzbeckiego Instytutu Traumatologii i Ortopedii. W latach 70. ubiegłego wieku napisał on pracę doktorską na temat wykorzystania Mumio w leczeniu złamań kości. Według niego Shilajit przyspiesza proces zrastania i odbudowy kości, a także wspomaga proces późniejszej rehabilitacji. Na terenie tego instytutu substancja ta jest stosowana od roku 1961 w celu przyspieszenie rekonwalescencji i odzyskania pełnej sprawności.

1.2. Klasyfikacja

Shalijat jest klasyfikowany jako substancja neuromodulująca, gdyż jej suplementacja skutkuje zwiększoną aktywnością ważnych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym – dopaminy, norepinefryny i acetylocholiny. W efekcie posiada właściwości nootropowe, a także działa przeciwbólowo. Ponadto wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego (reguluje poziom glukozy i profil lipidowy krwi). Posiada także funkcję prolibidalną oraz leczy bezpłodność zarówno mężczyzn jak i kobiet. Wykazuje również właściwości antyoksydacyjne, a więc ogranicza aktywność wolnych rodników w organizmie i ogranicza skutki ich negatywnego wpływu.

1.3. Skład

Wyjątkowe właściwości lecznicze Mumio wynikają z bardzo różnorodnego składu. Poszczególne komponenty tej substancji działają synergicznie, a dzięki temu posiada ona unikatowy potencjał terepeutyczny. Wśród składników organicznych Shilajitu wyróznić należy przede wszystkim 6 aminokwasów egzogennych, takich jak: treonina, metionina, walina, izoleucyna, fenyloalanina oraz lizyna, a także 6 aminokwasów endogennych – glicyna, prolina, glutamina, cysteina oraz kwas asparaginowy. Ponadto składnikami organicznymi są również witaminy (A, C, D, P i z grupy B), olejki eteryczne, a także jedne z najważniejszych czyli kwas fulwowy i humusowy. Znaleźć tu można ponadto związki terpenowe, fosfolipidy i dibenzo-alfa-poryny. Komponenty mineralne (nieorganiczne) to z kolei makroelementy, takie jak: wapń, fosfor, magnez, potas, a także mikroelementy wśród których wymienić należy żelazo, miedź, kobalt, selen, cynk, molibden oraz inne. Łącznie składników mineralnych jest ok 40 i stanowią one około 28% całkowitej zawartości substancji aktywnych obecnych w Mumio.

2.1 Układ nerwowy

2.1.1. Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera jest chorobą neurodegeneracyjną, w wyniku której dochodzi do problemów z pamięcią, zaburzeń zdolności poznawczych oraz często do upośledzenia koordynacji. Opierając się na składzie Shilajitu, naukowcy uważają, że może on być z powodzeniem stosowany w profilaktyce oraz w ograniczaniu objawów tej choroby.

Jednym z najważniejszych składników ekstraktu mumio jest kwas fulwowy o wysokim potencjale antyoksydacyjnym. Związek ten uczestniczy w regulacji poziomu białka tau, którego umiarkowana ilość jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania neuronów, jednakże nadmiar może prowadzić do uszkodzeń tych struktur. W komórkach nerwowych, proteina ta łączy się z mikrotubulami, a o jej powinowactwie świadczy stopień jej fosforylacji. Nadmierny przebieg tego procesu może jednak doprowadzić do zwyrodnienia neurofibrylarnego. Rozmiar tej nieprawidłowości jest natomiast wskaźnikiem obrazującym intensywność objawów choroby Alzheimera. Korelacja ta pozwoliła połączyć fosforylację białka tau z rozwojem choroby Alzheimera. Przeprowadzone badania pokazują z kolei, że suplementacja Shilajitu reguluje poziom tej proteiny w organizmie, a tym samym jest doskonałym sposobem wykorzystywanym w profilaktyce i terapii tej choroby.

2.1.2. Gospodarka neurochemiczna

Badania na szczurach wykazały, że Shilajit zwiększa aktywność neuroprzekaźników monoaminowych w mózgu, a także usprawnia ich metabolizm. Z otrzymanych danych wynika, że substancja ta wpływa głównie na gospodarkę neurochemiczną dopaminy i norepinefryny. Wykazano także, że suplementacja Shilajitu zwiększa aktywność acetylocholiny w różnych rejonach mózgu, szczególnie w jądrach przegrody. W obszarze tym odnotowano wzrost gęstości receptorów muskarynowych, w związku z czym ekstrakt z Mumio może być z powodzeniem wykorzystywany we wspieraniu pamięci, długo- i krótkotrwałej. Modulacja ośrodkowego układu nerwowego oraz regulacja aktywności neuroprzekaźników warunkuje także działanie nootropowe Shilajitu, czyli jego suplementacja podnosi zdolności poznawcze, ułatwia koncentrację, poprawia pamięć i zwiększa energię umysłową

2.2. Działanie przeciwbólowe

Udowodniono, że Shilajit może być z powodzeniem wykorzystywany w terapii przewlekłego bólu, zarówno o podłożu nerwowym, czyli nerwobóli, jak i bólu zwyrodnieniowego, np. stawów. W jednym z badań na myszach zauważono, że stosowanie Mumio ograniczyło poziom odczuwanego bólu w stopniu porównywalnym do tego, który osiąga się przy przyjmowaniu silnych środków o profilu przeciwbólowym (np. diclofenac).

Przy terapii bólu stawów, bądź innych reumatycznych, duże znaczenie ma fakt, iż Shilajit zwiększa biodostępność wapnia z organizmu. Pierwiastek ten wzmacnia z kolei kości oraz stawy i umożliwia ich prawidłowe funkcjonowanie. Wraz z wiekiem organizm traci zdolność do efektywnego przyswajania wapnia z pokarmu i jego wykorzystanie w procesie mineralizacji zostaje upośledzone. W efekcie osoby w średnim wieku często cierpią z powodu chronicznego bólu kolan oraz stawów. nie potrafią normalnie funkcjonować, a to doprowadza do ich wycofania społecznego. Suplementacja Shilajitu może okazać sie pomocna, gdyż zwiększa absorpcję ważnego pierwiastka, a tym samym może ograniczać ból wynikający z jego niedoboru i poprawiać jakość życia ludzi w podeszłym wieku.

2.3. Układ krwionośny

2.3.1. Anemia

Shilajit jest bogatym źródłem żelaza, które odznacza się wysoką bioprzyswajalnością. Ponadto wykazano, że przyjmowanie tego suplementu nie wiąże się z przedawkowaniem tego pierwiastka i nie wywołuje negatywnych skutków ubocznych, takich z jakimi można mieć do czynienia w przypadku stosowania samego żelaza (jego nadmiar często wywołuje stres oksydacyjny, którego skutki kumulują się w tkankach i zaburzają ich czynności).

Zawartość żelaza w Mumio sprawia także, że suplementacja tej substancji sprzyja ogólnej poprawie kondycji czerwonych krwinek. Przeprowadzono próbę kliniczną, w której 18 szczurów podzielono na 3 przypadkowe grupy. W drugiej i trzeciej grupie naukowcy wywołali u gryzoni anemię i rozpoczęto badanie, w którym osobnikom z ostatniej grupy podawano dziennie 500 mg Shilajitu, podczas gdy druga grupa nie otrzymywała placebo. Po upływie 3 tygodni, od każdego zwierzęcia pobrano próbkę krwi i zauważono, że suplementacja Mumio skutkowała wzrostem poziomu hemoglobiny, hematokrytu oraz większa ilością czerwonych krwinek.

2.3.2. Profil lipidowy

Przeprowadzono wiele niezależnych badań, a uzyskane wyniki sugerują, że suplementacja Shilajitu reguluje profil lipidowy krwi. Udowodniono, że substancja ta redukuje poziom cholesterolu, szczególnie jego szkodliwej frakcji – LDL (ang. low density lipoprotein) – oraz triglicerydów, a także zwiększa stężenie dobrego cholesterolu, czyli frakcji HDL (ang. high density lipoprotein). W jednym z badań gryzoniom podawano 2 g Shilajitu dziennie i po upływie 45 dni zauważono 22% spadek poziomu LDL, 21,7% spadek triglicerydów oraz 5,8% wzrost stężenia HDL.

2.3.2.1. Miażdżyca

Shilajit jest z powodzeniem wykorzystywany w terapii oraz profilaktyce miażdżycy tętnic. Do rozwoju tej choroby przyczynia się zaburzenie profilu lipidowego krwi. Nadmiar cholesterolu odpowiada za rozwój stanu zapalnego we wnętrzu naczynia krwionośnego, w efekcie czego w jego ścianach odkładane są tzw. płytki miażdżycowe. Udowodniono, że Shilajit jest w stanie regulować profil lipidowy we krwi, a tym samym ograniczać rozwój stanu zapalnego. Efekt tego działania jest jednak zauważalny, gdy suplementacja trwa minimum 3 miesiące. Dla prawidłowego funkcjonowania tętnic znaczenie ma również fakt, że Shilajit zmniejsza sztywność i grubość ścian tych naczyń, a tym samym zapewnia ich większa elastyczność.

2.3.3. Glukoza

W jednym z badań pacjentom, u których odnotowano wysokie stężenie glukozy we krwi, przez 3 tygodnie podawano ekstrakt z Shilajitu. Po tym czasie u ochotników zmierzono poziom glukozy i odnotowano spadek jej stężenia poposiłkowego o 26 jednostek, natomiast gdy mierzono poziom cukru na czczo zauważono, że spadek ten wynosi 15 jednostek. Uważa się, że za to działanie odpowiada obecny w Mumio kwas humusowy, który posiada właściwości antyoksydacyjne, czyli neutralizuje wolne rodniki. Zapobiega tym samym uszkodzeniom trzustki, do których dochodzi pod wpływem działania tych reaktywnych cząsteczek, a tym samym usprawnia funkcjonowanie tego narządu i reguluje poziom wydzielanej insuliny – hormonu odpowiedzialnego za metabolizm węglowodanów.

2.4. Układ rozrodczy

2.4.1. Niepłodność

W jednym z przeprowadzonych badań, które trwało 90 dni, uczestniczyło 60 bezpłodnych mężczyzn. Podawano im Shilajit i po upływie tego czasu u 60% pacjentów zauważono znaczny wzrost ilości i ruchliwości plemników. Wyniki te sugerują, że Shilajit może być z powodzeniem wykorzystywany w terapiach bezpłodności mężczyzn.

Wyniki niektórych badań pokazują także, że mumio może wpływać pozytywnie na przebieg procesu owulacji. Zaburzenia owulacji są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet. Usprawnienie tego procesu może z kolei być podstawą terapii, umożliwiającej zajście w ciąże.

2.4.2. Libido

Shilajit poprzez regulację gospodarki androgennej zwiększa libido u mężczyzn, a także poprawia ich samopoczucie i podnosi poziom energii witalnej. W jednym z badań wykazano, że przyjmowanie ekstraktu mumio przez zdrowych mężczyzn prowadzi do znacznego wzrostu stężenia wolnego testosteronu oraz hormonu DHEA, a także kontroluje poziom hormonów LH i FSH. Kolejne badanie potwierdzające to działania przeprowadzono z udziałem mężczyzn (45-55 lat), którym podawano dziennie dwa razy po 250 mg ekstraktu z tej substancji. Po 90 dniach odnotowano znaczny wzrost poziomu testosteronu w ich krwi.

2.5. Układ pokarmowy

Niezależne próby kliniczne potwierdziły, że Shilajit wspomaga trawienie oraz poprawia pracę jelit. W efekcie jest bardzo często wykorzystywany przy niestrawnościach i przy zaburzeniach trawienia. Udowodniono ponadto, że suplementacja tej substancji może być z powodzeniem wykorzystywana w terapiach chorób wrzodowych. Do powstawania zmian wrzodowych przyczynia się nadmierna ilość wydzielanej pepsyny, która drażni żołądek. Ekstrakt z Mumio, a dokładnie obecny w nim kwas fulwowy, reguluje ilość wydzielanej pepsyny, a tym samym ogranicza ryzyko rozwoju choroby wrzodowej.

2.6. Właściwości antyoksydacyjne

Shilajit odznacza się wysokim potencjałem antyoksydacyjnym, który wynika z zawartości składników aktywnych (głównie kwas fulwowy i humusowy). Podczas suplementacji w organizmie znacznie wzrasta ilość czynników przeciwutleniających, które pomagają usuwać wolne rodniki, a tym samym zapobiegać reakcjom utleniania. W efekcie Shilajit przyczynia się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i przeciwdziała procesom starzenia. Wyniki wielokrotnych prób klinicznych sugerują także, że kwas fulwowy jest związkiem z grupy super antyoksydantów, gdyż posiada on zdolność do oddawania oraz do przyjmowanie elektronów, dzięki czemu jest w stanie neutralizować zarówno aniono- jak i kationorodniki.