SAM-e | S-adenozylometionina

1.1. Historia i pochodzenie

S-adenozylometionina to naturalna substancja chemiczna, pochodna metioniny i adenozyny, która występuje w każdej komórce organizmu i odpowiada za jej prawidłowe funkcjonowanie. SAM-e to najważniejszy donor grup metylowych, kontrolujący przebieg wielu procesów metabolicznych. Jednym z nich jest synteza fosfatydylocholiny, czyli głównego lipidu, warunkującego strukturę i funkcje błon biologicznych. Ponadto metylacja przy udziale grup metylowych z S-adenozylometioniny odgrywa istotną rolę w produkcji ważnych neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny i noradrenaliny – a tym samym reguluje ich aktywność. W efekcie substancja ta odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. SAM-e jest także donorem grup metylowych przy metylacji DNA, czyli reakcji epigenetycznej, regulującej ekspresję materiału genetycznego.

W organizmie SAM-e wytwarzana jest głównie w wątrobie, jako produkt złożonego szlaku metabolicznego. Podstawowym etapem jej syntezy jest transformacja grupy adenozylowej z ATP do aminokwasu metioniny. Tę reakcję przeniesienia katalizuje enzym adenylotransferaza metioninowa. W procesie powstawania S-adenozylometioniny ważny jest również stały dostęp aminokwasu egzogennego. W tym przypadku kluczową rolę odgrywa kwas foliowy, którego aktywnym metabolitem jest 5-metylotetrahydrofolat. Uczestniczy on w reakcji remetylacji homocysteiny, w efekcie czego powstaje aminokwas wykorzystywany dalej do produkcji SAM-e. Tak otrzymana pochodna metioniny i adenozyny rozprowadzana jest następnie po całym organizmie, a także przenoszona do miejsc jej głównego magazynowania – nerek i mózgu.

1.2. Klasyfikacja

SAM-e jest substancją naturalnie występujaca w organizmie człowieka. Ze względu na fakt, iż jest to jeden z najważniejszych donorów grup metylowych, odpowiada ona za przebieg większości procesów biochemicznych. Ponadto pełni kluczową rolę w zakresie funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, gdyż reguluje pracę gospodarki dopaminowej, serotoninowej i acetylocholinowej. W efekcie można zaliczyć ją do grupy neuromodulatorów. W związku z tą właściwością korzystne jest jej stosowanie w terapii wielu chorób o podłożu neurodegeneracyjnym, a także aby przeciwdziałać zaburzeniom poznawczym. S-adenozylometionina wpływa również pozytywnie na funkcjonowanie wątroby oraz warunkuje produkcję glutationu, przez co klasyfikowana jest jako pośredni antyoksydant. SAM-e wykorzystuje się także przy zapaleniach stawów oraz przy innych chorobach układu ruchu, ponieważ intensyfikuje odtworzenie uszkodzonych chrząstek i niweluje objawy towarzyszące tym schorzeniom.

2.1. Układ nerwowy

2.1.1. Gospodarka acetylocholinowa

Wiele prób klinicznych wykazało, że SAM-e zaangażowana jest w konwersję nikotynamidu w N-metyl-nikotynamid (NMNA) w reakcji, którą katalizuje nikotynamid N-metylotransferaza. NMNA z kolei przeciwdziała odpływom choliny z mózgu. Wzrost stężenia tej ostatniej substancji skutkuje bardziej wydajną produkcją acetylocholiny. Ponadto w badaniach in vitro na szczurach po podaniu S-adenozylometioniny odnotowano zwiększenie gęstości receptorów muskarynowych, czyli receptorów z grupy metabotropowych układu cholinergicznego.

2.1.2. Depresja

Wyniki badań sugerują, że SAM-e wpływa na metabolizm ważnych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym (dopaminy i serotoniny), które stabilizują i kontrolują nastrój. U pacjentów ze zdiagnozowaną depresją odnotowuje się spadek poziomu tych neurotransmiterów, a większość dostępnych na to schorzenie leków wpływa na ich gospodarki. W przebiegu depresji stężenie SAM-e w rdzeniu kręgowym jest także niższe, w związku z czym suplementacja tej substancji okazała się skuteczną alternatywą naturalną dla leczenia farmakologicznego.

W 1984 roku przeprowadzono otwartą próbę kliniczną, w której uczestniczyło 9 hospitalizowanych pacjentów. Naukowcy włączyli im do leczenia suplementację S-adenozylometioniny. Po zakończeniu próby u 7 pacjentów zauważono ustąpienie symptomów choroby i znaczną poprawę jakości ich życia. Pod koniec lat 80. ubiegłego wieku przeprowadzono kolejne badania, które potwierdziły, że SAM-e jest bardziej efektywny w zwalczaniu depresji od trójcyklicznych leków antydepresyjnych. Uczestniczyło w nim 18 pacjentów w głębokim stadium choroby, których podzielono na dwie grupy. W pierwszej uczestnikom podawano dożylnie SAM-e, w drugiej natomiast imipraminę przez 14 dni. Osoby przyjmujące S-adenozylometioninę deklarowały poprawę stanu zdrowia już po upływie pierwszego tygodnia, a na zakończenie próby redukcja objawów zauważalna była u 66% pacjentów. U osób z drugiej grupy remisja choroby obserwowana była tylko w przypadku 22%, a efekty widoczne były później.

Aby zauważyć pozytywne efekty, leki przepisywane na depresję muszą być przyjmowane przynajmniej przez 3 tygodnie. Pomocne może być w tym przypadku SAM-e, ponieważ jak wykazały badania, substancja ta przyspiesza działanie tych środków. Aby potwierdzić ten efekt 40 pacjentów leczono przy pomocy imipraminy podawanej doustnie w dawce 150 mg na dzień oraz zastrzykami SAM-e (200 mg/dzień). W efekcie zauważono, że taka strategia leczenia przynosi rezultaty znacznie szybciej, niż przy stosowaniu samej imipraminy.

2.1.3. Schizofrenia

Badania pokazały, że stosowanie SAM-e w dawce 800 mg dziennie przez 8 tygodni może łagodzić objawy schizofrenii i poprawiać jakość życia pacjentów. Choć mechanizm tego działania nie został dokładnie wyjaśniony, to uważa się, że SAM-e zwiększa aktywność enzymu katecholo-O-metylotransferazy (COMT), odpowiadającego za rozkład dopaminy. W badaniu nad skutecznością zastosowanie SAM-e w leczeniu tej choroby 2 z 18 pacjentów zareagowało zwiększoną irytacją, dlatego konieczne jest przeprowadzenie większej liczby badań klinicznych.

2.1.4. Choroby neurodegeneracyjne

Naukowcy od ponad 10 lat wiedzą, że powstawanie chorób o podłożu neurodegeneracyjnym (takich jak choroba Alzheimera oraz choroba Parkinsona) jest nierozerwalnie związane ze spadkiem stężenia S-adenozylometioniny w mózgu. Wykazali oni ponadto bezpośrednią korelację między nasileniem się objawów tych chorób, a niskim poziomem SAM-e, podczas gdy chorobę można spowolnić suplementując tę substancję. Skuteczność pochodnej metioniny i adenozyny w tym przypadku wynika z faktu, że odgrywa ona kluczową rolę w regulacji aktywności glutationu (GSH) oraz w maksymalizacji właściwości antyutleniających dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), czyli głównych przeciwutleniaczy w organizmie zaangażowanych w unieszkodliwianie wolnych rodników. Tym samym S-adenozylometionina klasyfikowana jest jako substancja o właściwościach neuroprotekcyjnych.

2.2. Zapalenia stawów

Wyniki badań przeprowadzonych przez grupę naukowców z US Depratment of Health and Human Services pokazują, że S-adenozylometionina oprócz korzystnego wpływu na samopoczucie, optymalizuje także funkcje stawów. Próby kliniczne, w których udział wzięły osoby starsze ze zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową stawów, potwierdziły, że SAM-e jest skutecznym środkiem zwalczającym ból oraz ograniczającym uczucie sztywności kończyn. Ponadto dzięki dodatkowym badaniom in vitro i przeprowadzanym na zwierzętach naukowcy odkryli, że pochodna adenozyny i metioniny jest w stanie stymulować produkcję chrząstki. Powstawanie tej tkanki jest czynnikiem decydującym, zatrzymującym i odwracającym postęp choroby zapalenia stawów.

W Niemczech naukowcy zastosowali leczenie S-adenozylometioniną u 21 pacjentów cierpiacych z powodu zapalenia stawów i kości palców. Terapia substancją trwałą 3 tygodnie. Przed rozpoczęciem leczenia oraz po jego zakończeniu wykonano badanie rezonansem magnetycznym rąk osób chorych. na otrzymanych skanach widoczna była duża poprawa w budowie chrząstki.

W niezależnej próbie dowiedziono również, że SAM-e jest w stanie, w takim samym stopniu jak ibuprofen, niwelować symptomy artretycznych stawów, do których należą: sztywność poranna, ból podczas ruchu oraz spoczynku, ograniczony zakres ruchu i opuchnięcia.

2.3. Fibromialgia

Fibromialgia jest to dość rzadka i mało znana choroba, objawiająca się głównie przewlekłym bólem mięśni i stawów. Poza bólem pacjenci skarżą się na inne dokuczliwe objawy, takie jak np. uczucie ciągłego zmęczenia, sztywność całego ciała, problemy ze snem i wahania nastroju. W jednym z badań z udziałem 44 pacjentów, którym podawano S-adenozylometioninę wykazano, że substancja ta znacząco redukuje symptomy choroby. Pacjenci po zastosowaniu SAM-e deklarowali złagodzenie bólu, lepsze samopoczucie oraz wzrost poziomu energii.

2.4. Wątroba

Wątroba posiada wyjątkowe właściwości, gdyż jako jedyny narząd wewnętrzny jest zdolna do samoregeneracji, która przebiega jednak tylko w ograniczonym zakresie. Ponadto jest to jeden z najciężej pracujących organów. Jej rola jest ogromna – odtruwa organizm, produkuje wiele ważnych substancji niezbędnych do krzepnięcia krwi, a także reguluje wewnętrzny profil lipidowy. W następstwie procesów biochemicznych zachodzących w wątrobie, tworzonych jest w niej wiele reaktywnych i szkodliwych form tlenu. W zwalczaniu tych negatywnych rodników udział bierze głównie glutation, czyli jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy. Gdy poziom glutationu jest niski, hepatocyty stają się bardziej wrażliwe na uszkodzenia oksydacyjne, w efekcie czego dochodzi do ich obumierania. Naukowcy wykazali, że SAM-e ma korzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby, gdyż zwiększa poziom dostępnego glutationu. W jednym z badań, przeprowadzonym na kulturach komórek szczura, wykazali oni, że podanie S-adenozylometioniny skutkowało podwojeniem stężenia tego przeciwutleniacza i zwiększeniem ochrony hepatocytów przed zniszczeniem.

Niski poziom glutationu w komórkach wątrobowych obserwowany jest także u pacjentów z alkoholowym zapaleniem narządu. W jednym z badań uczestniczyło 39 ochotników, których podzielono na 4 grupy. W pierwszej znalazło się 9 pacjentów z alkoholowym zapaleniem wątroby leczonych SAM-e, w drugiej 7 osób z innym niż alkoholowe, zapaleniem wątroby przyjmujących SAM-e, w trzeciej 8 osób nadużywających alkohol, którym podawano placebo, czwartą grupę (kontrolną) natomiast tworzyło 15 zdrowych osób. Przed rozpoczęciem próby u uczestników z pierwszej, drugiej i trzeciej grupy poziom glutationu był bardzo niski w porównaniu z grupą kontrolną. Po jej zakończeniu natomiast u ochotników przyjmujących SAM-e odnotowano znacznie wyższy poziom przeciwutleniacza niż u osób stosujących placebo.

2.4.1. Niewydolność wątroby

W badaniu, w którym uczestniczyło 220 pacjentów cierpiących z powodu przewlekłej niewydolności wątroby podawano dziennie 1600 mg SAM-e. Przed rozpoczęciem próby poziom bilirubiny we krwi uczestników był wysoki, natomiast po jej zakończeniu odnotowano znaczny spadek jej stężenia. Ponadto zauważono, że terapia SAM-e niweluje negatywne symptomy towarzyszące uszkodzeniom wątroby takie jak swędzenie czy uczucie znużenia.

2.4.2. Marskość wątroby

Marskością wątroby określa się bardzo poważny problem w funkcjonowaniu tego narządu. Zazwyczaj stan ten wynika z wcześniej przebytego zapalenia wątroby bądź nadużywania alkoholu. Naukowcy odkryli, że marskości towarzyszy blokada enzymu odpowiedzialnego za wytwarzanie SAM-e. W efekcie, brak tej ostatniej substancji sprawia, że w hepatocytach nie zachodzą żadne procesy detoksykujące, co skutkuje z kolei dalszym uszkodzeniem narządu. Zaleca się więc suplementowanie S-adenozylometioniny przez osoby, u których zdiagnozowano marskość wątroby, aby zahamować rozwój choroby.