Miłorząb | Ginkgo biloba

1.1. Historia i pochodzenie

Ginkgo biloba to popularna roślina o właściwościach leczniczych pochodząca z południowo-zachodniej części Azji. Na terenach tych jest wykorzystywana od ponad 4 tysięcy lat (w tradycyjnej medycynie chińskiej). Potoczna nazwa “miłorząb japoński” błędnie wskazuje na tereny jej występowania. Naturalnie spotkać można ją wyłącznie na terenie Chin, nie zaś w Japonii. Jest to drzewo należące do rodziny miłorzębowatych (Ginkgoaceae). Zalicza się do roślin nasiennych z gromady nagonasiennych. W odróżnieniu do pozostałych przedstawicieli tej klasy, miłorząb dwuklapowy posiada spłaszczone liście opadające na zimę.

W XI wieku za sprawą mnichów buddyjskich rozpowszechniona została uprawa Ginkgo biloba (pozostałe prowincje Chin oraz Japonia). Na terenach tych uprawiano miłorząb jako drzewo owocowe. Następnie rozpoczęto uprawę również w innych rejonach świata jako roślinę ozdobną. Do Europy Ginkgo trafił na początku XVIII wieku. Pierwszy okaz został sprowadzony do ogrodu botanicznego znajdującego się w Holandii. Wkrótce potem Ginkgo stało się popularne niemal na całym świecie. W Polsce pierwszy miłorząb posadzono ponad 300 lat temu w Łańcucie.

Karol Darwin, który był zafascynowany unikatowym charakterem tej rośliny nazwał ją “żywą skamieniałością”. Dzięki temu, że to drzewo odznacza się wysoką odpornoscią na szkodliwy wpływ czynników środowiska zewnętrznego (zanieczyszczenia środowiska, infekcje bakteryjne i wirusowe itp.), może rosnąć ponad 2 tysiące lat i osiąga wysokość nawet do 40 metrów. Określenie “biloba” oznaczające dwuklapowy pochodzi od charakterystycznego kształtu liści, które stanowią podstawowy surowiec leczniczy. Zbiera się je jesienią, zanim przybiorą żółte zabarwienie.

1.2. Klasyfikacja

Ginkgo biloba jest obecnie jednym z 10 najbardziej rozpowszechnionych suplementów w zachodnim świecie. Ze względu na to, że liście miłorzębu japońskiego są źródłem wielu cennych składników o działaniu farmakologicznym, można wskazać na wielokierunkowe działanie tej rośliny na organizm. Udowodniono jej korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego (antyoksydanty). Dzięki zdolności do zmiatania wolnych rodników, składniki zawarte w Ginkgo biloba chronią komórki nerwowe oraz poprawiają ich metabolizm – rola neuroprotekcyjna. Podnoszą również zdolność do komunikacji międzyneuronalnej. Właściwościwości antyoksydacyjne mają również duże znaczenie dla pozostałych komórek budujących organizm. W tym przypadku suplementacja miłorzębu prowadzi do spowolnienia procesów starzenia tych elementów budulcowych.

Zawarte w miłorzębie składniki wpływają korzystnie na niektóre aspekty związane z seksualnością. W związku z tym można przypisać mu funkcje prolibidalną. Ginkgo biloba jest nazywany także neuromodulatorem. Wynika to z faktu, iż jego suplementacja znacząco poprawia funkcje poznawcze oraz pamięć.

1.3. Skład

Główną klasą związków obecną w liściach Ginkgo biloba są flawonoidy. Do grupy tej zalicza się przede wszystkim flawony i flawonole, które występują w postaci wolnej oraz jako pochodne mono-, di- oraz triglikozydów oraz glikozydoestrów. Dodatkowo należą do nich: bioflawony, pochodne amentoflawonu (ginkgetyna, bilobetyna, scjadopityzyna), katechiny i oligomeryczne proantocyjanidyny.

Kolejna grupa bioaktywnych związków to terpenoidy. Głównymi przedstawicielami są w tym przypadku laktony diterpenowe, nazywane ginkgolidami oraz seskwiterpen trilaktonowy (bilobalid). Obecne w miłorzębie związki diterpenowe odznaczają się wyjątkową budową chemiczną, niespotykaną w przypadku innych roślin. Ich struktura oparta jest na sześciu pięcioczłonowych pierścieniach, które są skondensowane w tzw. kompleksy klatkowe. Dodatkowo na szczególną uwagę zasługuje czwartorzędowa grupa tetr-butylowa, która jest bardzo rzadko spotykana wśród składników pochodzenia naturalnego.

Bilobalid jest z kolei produktem oksydacyjnego rozkładu ginkgolidu. W wyniku tej przemiany otrzymuje się strukturę seskwiterpenową, zbudowaną z czterech pierścieni.

Oprócz wyżej wymienionych substancji aktywnych, w liściu Ginkgo biloba znajdują się również triterpeny. Należą do nich: sitosterol i jego glukozyd, kampesterol oraz 22-dihydrobrassikasterol.

2.1. Układ nerwowy

Suplementacja ekstraktu z Ginkgo biloba wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego. Zawarte w nim składniki aktywne ograniczają pobudzenie receptorów czynnika aktywującego płytki krwi (PAF – platelet activacting factor). Tym samym zapobiegają koagulacji płytek krwi, czyli działają przeciwzakrzepowo. W efekcie ograniczają ryzyko powstawania udarów mózgu. Optymalizacja przepływu krwi w mózgu skutkuje również jego odpowiednim dotlenieniem oraz dostarczeniem do niego składników odżywczych – głównie glukozy. Jest to substancja o wysokiej kaloryczności. Łączy się z tlenem w procesie oddychania komórkowego i zostaje przekształcona na energię, która wykorzystywana jest przez neurony.

Wysoki poziom energii dostępnej dla komórek nerwowych przekłada się na ich lepsze i bardziej wydajne funkcjonowanie. Właściwa praca neuronów wpływa z kolei na poprawę pamięci i koncentracji. Podnosi również zdolność do uczenia się i kreatywnego myślenia.

Warto również zaznaczyć, że PAF jest neuromodulatorem. Przyczynia się do zwiększania ilości wydzielanego w części presynaptycznej glutaminianu. Odgrywa także kluczową rolę w prawidłowym przebiegu procesu związanego z długotrwałym wzmocnieniem synaptycznym (LTP – long term potentiation). W tym przypadku podnosi wydajność przewodzenia impulsów zachodzącego pomiędzy neuronami. Poprawia tym samym funkcje kognitywistyczne mózgu.

Ponadto ekstrakty z miłorzębu dwuklapowego są zalecane osobom cierpiącym na chorobę Alzheimera. Na podstawie przeprowadzonych badań udowodniono, że związki aktywne w Ginkgo zapobiegają powstawaniu złogów beta-amyloidowych w komórkach nerwowych, które stanowią główna przyczynę rózwoju tej choroby. U osób chorych z kolei hamują jej rozwój.

Właściwości antyoksydacyjne składników zawartych w Ginkgo pozwalają na skuteczną neutralizację wolnych rodników. Dzięki temu działają ochronnie na układ nerwowy i spowalniają procesy starzenia się tkanki nerwowej. Przyczyniają się tym samym do utrzymania właściwej kondycji mózgu pomimo upływający lat.

2.2. Układ rozrodczy

Wyciąg z miłorzębu dwuklapowego może być stosowany przez mężczyzn, u których występują zaburzenia erekcji. W przypadku tym zasadnicze znaczenie ma fakt, iż składniki aktywne Ginkgo zwiększają ilość wydzielanego w komórkach nerwowych, tlenku azotu, który trafia do penisa. W efekcie następuje rozluźnienie znajdujących się w nim mięśni gładkich, napływa większa ilość krwi i następuje erekcja.

Znajdujące się w Ginkgo glikozydy flawonowe spowalniają procesy uszkodzeń tkanki nerwowej, do których dochodzi w okresie menopauzy. Pomaga więc łagodzić objawy z nią związane. Regularne stosowanie preparatów z miłorzębem wpływa korzystnie na stabilność emocjonalną, w związku z czym nie pojawiają się wahania nastrojów. Ogranicza także występowanie bólu głowy i poprawia pamięć.

2.3. Sprawność fizyczna

Odpowiednie krążenie obwodowe krwi wpływa na właściwe dotlenienie oraz odżywienie każdej komórki. Cyrkulacja ta ma więc korzystne znaczenie szczególnie podczas wysiłku fizycznego, kiedy to zapotrzebowanie na tlen jest większe. W przypadku niedoboru tego gazu podczas ćwiczeń w mięśniach dochodzi do niecałkowitego spalenia glukozy. Termin “spalenie” odnosi się do metabolizmu glukozy, czyli oddychania komórkowego, w wyniku którego powstaje energia. Przy normalnym dopływie tlenu, cukier przekształcany jest w kwas mlekowy. Związek ten natychmiast ulega przemianie enzymatycznej do kwasu cytrynowego. Dalej w wyniku reakcji związanych z cyklem Krebsa zostaje spalony do dwutlenku węgla. Gdy ilość tlenu jest ograniczana, glukoza rozkładana jest do kwasu mlekowego, który nie podlega dalszym przemianom. W wyniku tego kwas ten odkładany jest w mięśniach i pojawiają się zakwasy.