Jagody goji | Goji berries

1.1. Historia i pochodzenie

Jagody goji to podłużne, czerwone owoce, występujące na krzewie kolcowoju pospolitego, inaczej szkarłatnego (łac. Lycium Barbarum). Krzew ten należy do rodziny roślin psiankowatych (łac. Solanaceae). Można go spotkać na wzgórzach oraz w dolinach Chin, Tybetu i Mongolii, gdzie osiąga wysokość 1-3 m. Same owoce mają długość do 2 cm. Konsystencją i wyglądem przypominają nieco rodzynki. W smaku natomiast są podobne do żurawiny, jednakże są od niej mniej słodkie i bardziej cierpkie. Gdy owoce są świeże, nie powinno się ich dotykać rękami, ponieważ może zajść reakcja utleniania, w wyniku której jagody goji staną się czarne. Przy zbiorze strząsa się je więc z krzewów na specjalne maty, a następnie suszy w cieniu.

Jagody goji od ponad 2500 lat wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie krajów azjatyckich, głównie Chin. Mieszkańcy tego terenu stosują je powszechnie jako środek wzmacniający serce, wątrobę, płuca, a także w terapiach przeciw reumatyzmowi i aby obniżyć poziom glukozy we krwi. Ponadto Chińczycy są przekonani, że długotrwała suplementacja jagód goji stymuluje odpowiedź immunologiczną organizmu, poprawia stan stawów i kości, a ponadto wyostrza wzrok i łagodzi dolegliwości miesiączkowe. Jagody goji znajdują się na pierwszym miejscu spośród 8000 roślin wykorzystywanych przez zielarzy z Azji. Warto dodać, że sami Chińczycy oddają tym owocom hołd podczas kilkudniowego corocznego święta.

Powszechne jest także wierzenie, że owoce kolcowoju pospolitego mogą znacząco przedłużać życie. Świadczy o tym słynna legenda związana z Li Qing Yenem, który to rozpowszechnił wykorzystanie jagód oraz żeń-szenia. Legenda głosi, że żył on 252 lata i codziennie spożywał jagody goji. W wieku 11 lat spotkał on 3 mędrców, którzy mieli ponad 300 lat. To od nich młody chłopiec nauczył się sztuki długowieczności, odpowiedniej diety oraz zielarstwa. W późniejszym czasie, gdy Li Qing miał 50 lat, spotkał innego mędrca, żyjącego 500 lat. Starzec zachęcił go do codziennego spożywania zupy z jagód goji i przekonał go o zdumiewającym wpływie tych owoców na opóźnienie procesu starzenia.

1.2. Klasyfikacja

Jagody goji są źródłem wielu substancji aktywnych, w związku z czym wykazują one wielokierunkowe korzystne działanie na organizm. Uważa się, że owoce te stymulują układ immunologiczny do działania, czyli wzmacniają odporność. Posiadają także wysoki potencjał antyoksydacyjny, dzięki czemu unieszkodliwiają wolne rodniki oraz ograniczają skutki ich negatywnego wpływu. Dodatkowo składniki aktywne w nich obecne regulują pracę układu krążenia. Mają zasadnicze znaczenie dla redukcji poziomu glukozy oraz kontrolują całkowity profil lipidowy, przeciwdziałając tym samym miażdżycy. Ponadto udowodniono, że suplementacja goji nasila proces syntezy neuroprzekaźników oraz spowalnia ich metabolizm, przez co pozwala utrzymać ich stężenie na odpowiednim poziomie.

1.3. Skład

Wielu naukowców zajmujących się tematyką żywienia uważa, że jagody goji są najzdrowszym pokarmem na świecie. Owoce te są bogatym źródłem składników odżywczych, witamin i minerałów. Można w nich znaleźć 19 różnych aminokwasów, w tym aż 8 egzogennych, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować oraz 21 pierwiastków, między innymi żelazo, cynk, miedź, wapń, selen, fosfor czy german. Szacuje się, że zawartość żelaza w jagodach goji jest nawet 3-krotnie większa niż w szpinaku. Ponadto owoce kolcowoju pospolitego posiadają 50 razy więcej witaminy C niż cytrusy, a także zawierają takie witaminy, jak B1, B2, B6 oraz E. Są również najbogatszym źródłem karotenoidów, przede wszystkim beta-karotenu (zawierają go więcej niż marchewka). Dodatkowo znaleźć w nich można niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (np. kwas linolowy), beta-sitosterole oraz polisacharydy.

2.1 Układ odpornościowy

Jednym z najważniejszych składników aktywnych jagód goji jest kompleks polisacharydowy LBP (ang. Lycium Barbarum polysaccharides). Niezależne badania potwierdziły, że substancja ta pobudza do działania układ odpornościowy. Ponadto wykazuje właściwości antyutleniające i antynowotworowe. Suplementacja goji skutkuje znacznym wzrostem liczby produkowanych limfocytów, poziomu globulin i interleukin.

2.1.1 Profilaktyka antynowotworowa

Wyniki badań pokazują, że LBP może skutecznie ograniczyć namnażanie się i rozwój komórek raka żołądka, komórek choroby nowotworowej okrężnicy, gruczołu krokowego i raka piersi. Dodatkowo udowodniono, że ten kompleks polisacharydowy jest w stanie aktywować do działania tzw. “strażnika genomu”, czyli p53. Pobudza tym samym apoptozę komórek zmienionych chorobowo, prowadząc do ich wcześniejszej śmierci i uniemożliwiając rozpowszechnienie się nowotworu. W jednym z badań myszom, którym wszczepiono wcześniej komórki mięsaka, podawano kompleks polisacharydowy. Po zakończeniu eksperymentu stwierdzono, że u gryzoni następowała znaczna redukcja wzrostu komórek rakowych, wzrost fagocytozy makrofagów i zwiększona sekrecja przeciwciał przez śledzionę.

Jagody goji są także pomocne w terapiach zwalczających chorobę nowotworową. Wykazano, że ich suplementacja w trakcie chemioterapii bądź radioterapii może nie tylko łagodzić uboczne skutki, ale także zwiększać ich skuteczność. W roku 1994 grupę 79 pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową leczono za pomocą tradycyjnych metod, a dodatkowo podawano im owoce kolcowoju pospolitego. W efekcie zaobserwowano lepszą reakcję organizmu na zadane leczenie, w porównaniu do grupy kontrolnej.

2.1.2. Właściwości antyutleniające

Jagody goji są bogatym źródłem antyutleniaczy (np. karotenoidy, witamina C czy E). Dzięki temu w organizmie owoce te przyczyniają się do ograniczenia negatywnego wpływu wolnych rodników.

Badania pokazują, że składniki obecne w owocach posiadają dużą zdolność do zmiatania najbardziej reaktywnych rodników, jakimi są aniony ponadtlenkowe i hydroksylowe. Ekstrakt z jagód goji jest w stanie także ograniczać szkodliwy efekt stresu oksydacyjnego, wywołanego dużą podażą tłuszczów. Suplementacja owoców w tym przypadku pomaga zredukować poziom dialdehydu malonowego, który jest wskaźnikiem utleniania lipidów, a także zwiększa stężenie glutationu oraz aktywność enzymów przeciwutleniających, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalaza (CAT) i peroksydaza glutationowa GSH-Px).

W 2011 przeprowadzono próbę kliniczną, w której badano wpływ ekstraktu goji z jednoczesną konsumpcją alkoholu. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że składniki obecne w owocach ograniczają aktywność enzymów wątrobowych (dehydrogenaza alaninowa ALT i dehydrogenaza asparaginowa (AST). Ich nadmierne działanie świadczy o martwicy komórek wątroby. Dodatkowo wykazano, że ekstrakt z jagód goji chroni hepatocyty w przypadku stresu oksydacyjnego wywołanego środkiem hepatotoksycznym – czterochlorkiem węgla. W tym przypadku, także odnotowano zmniejszoną martwicę komórek wątrobowych i zwiększoną aktywność enzymów antyoksydacyjnych.

2.2. Układ krążenia

Jagody goji są bogatym źródłem składników aktywnych, które wpływają korzystnie na pracę serca oraz stabilizują ciśnienie tętnicze krwi. Obecna w owocach betaina jest wykorzystywana w organizmie do produkcji choliny, czyli substancji przeciwdziałającej wielu chorobom serca. W jagodach tych znaleźć można także witaminę C wpływającą korzystnie na pracę tego narządu.

2.2.1. Redukcja poziomu glukozy

Wyniki badań przeprowadzonych na zwierzętach pokazują, że kompleks polisacharydowy obecny w jagodach goji pobudza proliferację komórek β budujących trzustkę oraz zwiększa wchłanianie glukozy w tkankach obwodowych. Ponadto niezależne próby kliniczne potwierdziły, że suplementacja owoców kolcowoju pospolitego skutkuje redukcją hiperglikemii u zwierząt cierpiących na cukrzycę, zwiększa wrażliwość na insulinę oraz zmniejsza insulinoopornośc.

2.2.2. Profilaktyka antymiażdżycowa

Przeprowadzono wiele badań sprawdzających wpływ składników aktywnych obecnych w jagodach goji na stężenie cholesterolu całkowitego oraz na profil lipidowy organizmu, uwzględniając poszczególne frakcje – LDL, HDL i trójglicerydy. Myszy w grupie badawczej karmiono dietą bogatą w tłuszcze i dodatkowo podawano im ekstrakt z owoców kolcowoju pospolitego w ilości 200 mg/kg masy ciała. W efekcie zaobserwowano u nich redukcję stężenie cholesterolu całkowitego, niższy poziom frakcji LDL oraz trójglicerydów. Ponadto u gryzoni tych odnotowano wyższe stężenie tzw. “cholesterolu dobrego”, czyli frakcji HDL.

2.3. Układ nerwowy

Jagody goji zawierają w swoim składzie wiele antyoksydantów. Ich rola polega na zwalczaniu wolnych rodników, dzięki czemu ograniczają negatywny wpływ tych reaktywnych cząsteczek. Substancje przeciwutleniające chronią więc struktury ośrodkowego układu nerwowego przed rozwojem chorób neurodegeneracyjnych oraz zapobiegają przedwczesnemu obumieraniu neuronów. W efekcie suplementacja owoców kolcowoju pospolitego może wpływać korzystnie na funkcjonowanie mózgu.

Odpowiednie stężenie witaminy B2, zwanej ryboflawiną ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania. mózgu. Wspomaga ona bowiem produkcję energii w neuronach. Ponadto witamina ta pełni rolę kofaktora w syntezie ważnych neuroprzekaźników, takich jak serotonina, noradrenalina oraz acetylocholina oraz reguluje ich metabolizm. Przeciwdziała więc rozwojowi depresji oraz stabilizuje nastrój.

Dodatkowo, przeprowadzone badania sugerują, że terapia ryboflawiną może skutecznie ograniczać ryzyko wystąpienie migreny oraz polepsza jakość życia pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą. W 2005 roku sprawdzono efekt działanie 25 mg witaminy B2 i odnotowano znaczną redukcję częstotliwości migren.

2.4. Zmysł wzroku

Obecne w owocach Lycium barbarum zeaksantyna, czyli związek z grupy karotenoidów nadający jagodom charakterystyczny kolor, oraz luteina mają właściwości antyoksydacyjne i duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania zmysłu wzroku. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, związki te chronią siatkówkę oka przed uszkodzeniami spowodowanymi działalnością wolnych rodników. Niedobór zeaksantyny i luteiny w diecie może być przyczyną rozwoju AMD, czyli poważnej choroby zwyrodnieniowej plamki żółtej. Dodatkowo luteina ma zdolność do pochłaniania niebieskiego światła, a dzięki temu ogranicza negatywny wpływ działania promieniowania widzialnego i UV na oczy.

Wyniki badań sugerują ponadto, że ekstrakt jagód kolcowoju pospolitego jest źródłem tauryny. Związek ten w znaczący sposób może ograniczać ryzyko rozwoju retinopatii cukrzycowej. Dodatkowo, obecny w owocach kompleks polisacharydowy LBP wykazuje działanie ochronne w stosunku do komórek zwojowych siatkówki oka, a tym samym przeciwdziała rozwojowi jaskry.