Fasoracetam | NS-105

1.1. Historia i pochodzenie

Fasoracetam jest związkiem o właściwościach nootropowych z rodziny racetamów. Budowa strukturalna fasoracetamu jest jednak znacząco inna niż pozostałych przedstawicieli tej grupy. Wiązanie acetamidowe, którym przyłączona jest piperydyna, znajduje się w tym przypadku przy 5 atomie węgla, nie natomiast przy heterocyklicznym atomie azotu pierścienia 2-pirolidonu. Różnica ta sprawia, że fasoracetam posiada najbardziej wyjątkowe właściwości nootropowe pośród wszystkich związków z rodziny racetamów. Jest to biały bądź kremowy proszek, rozpuszczalny w wodzie, o charakterystycznym gorzkim smaku.

Fasoracetam opracowali we wczesnych latach 90. ubiegłego wieku naukowcy z japońskiego przedsiębiorstwa farmaceutycznego Nippon Shinyaku. Poszukiwali oni skutecznego środka, który mógłby być wykorzystywany w terapiach choroby Alzheimera. Kolejne badania pokazały jednak, że jest to preparat, który można z powodzeniem stosować również w leczeniu ADHD czy demencji, a także poprawiający pamięć i zdolności poznawcze u osób zdrowych.

Fasoracetam po podaniu doustnym jest całkowicie wchłaniany z przewodu pokarmowego. Przyjmowanie posiłków łącznie z suplementacją znacznie ogranicza biodostępność tej substancji. Nie podlega ona także przemianom metabolicznym w wątrobie i niemal w 90 % jest wydalana wraz z moczem w formie niezmienionej. NS-105 przekracza barierę krew mózg, gdzie oddziałuje głównie z receptorami GABA-B oraz z metabotropowymi receptorami glutaminianu (mGluR). Ponadto stymuluje aktywność układu cholinergicznego, a tym samym zwiększa stężenie acetylocholiny. Wykazano także, że fasoracetam nasila syntezę cyklicznego adenozynomonofosforanu (cAMP), czyli przekaźnika wtórnego zaangażowanego w większość przemian biologicznych organizmu.

1.2. Klasyfikacja

Fasoracetam jest syntetycznym związkiem z grupy racetamów, czyli substancji o działaniu nootropowym. Jego suplementacja skutkuje zwiększoną motywacją, lepszą pamięcią i poprawą zdolności poznawczych, a także ma korzystne znaczenie dla stabilizacji nastroju. Wykazano, że jest on w stanie łagodzić napady lęku i niepokoju. Fasoracetam jest ponadto wykorzystywany z powodzeniem w terapii różnych chorób o podłożu neurologicznym, takich jak np. ADHD czy depresja.

2.1. Układ nerwowy

Jednym z najważniejszych efektów działania fasoracetamu jest modulacja metabotropowych receptorów glutaminianu (mGluR). Receptory te są silnie zaangażowane w neuroplastyczność oraz mają duże znaczenie w ochronie przed chorobami neurodegeneracyjnymi. Dodatkowo fasoracetam jest agonistą receptorów glutaminianu, czym tłumaczony jest jego korzystny wpływ na ograniczenie zaburzeń lękowych.

Fasoracetam jest także jedynym przedstawicielem rodziny racetamów, który nasila syntezę adenozynomonofosforanu (cAMP). cAMP jest przekaźnikiem wtórnym, uczestniczącym w większości przemian biologicznych zachodzących w organizmie. Związek ten reguluje także otwieranie kanałów HCN (ang. Hyperpolarization-activated cyclic nucleotide-gated), znajdujących się w hipokampie. Kanały te bramkowane są nukleotydem, a więc zwiększony poziom cAMP, usprawnia ich pracę. W efekcie fasoracetam jest z powodzeniem wykorzystywany do wspierania funkcji poznawczych i przeciwdziałania utracie pamięci.

Ponadto fasoracetam dzięki temu, że moduluje aktywność receptorów cholinergicznych, znacząco zwiększa stężenie acetylocholiny, a tym samym poprawia pamięć i funkcje kognitywne. Oddziałuje również z receptorami GABA-B – posiada zdolność do ich up-regulacji, zwiększając jednocześnie stężenie GABA w ośrodkowym układzie nerwowym. Pozwala więc, poprzez eliminację zbędnych i nadmiarowych informacji, lepiej radzić sobie ze stresem i zachowywać wewnętrzny spokój pomimo otaczającego chaosu.

2.1.1. Pamięć

Podobnie jak pozostali przedstawiciele racetamów, fasoracetam posiada zdolność do poprawy pamięci. Ten pozytywny efekt wynika z wpływu tej substancji na kilka aspektów związanych z procesem zapamiętywania, wśród których wyróżnić można odpowiednie katalogowanie przyswajanych informacji, ich konwersję do pamięci długotrwałej, a także ułatwianie ich odzyskiwania w późniejszym czasie. Badanie przeprowadzone z udziałem zwierząt pokazały także, że fasoracetam jest z powodzeniem wykorzystywany w leczeniu amnezji, którą wywołano przez podanie skopolaminy (pochodna hioscyjaminy, toksyczny alkaloid tropanowy). W efekcie racetam ten znalazł także zastosowanie w przypadku leczenia otępienia u osób ze zdiagnozowaną chorobą Alzheimera.

Korzystny wpływ na tworzenie śladu pamięciowego, a tym bardziej efektywny proces przyswajania informacji sprawia, że fasoracetam jest substancją, po którą chętnie sięgają studenci w okresach wzmożonego wysiłku intelektualnego (np. w czasie trwania sesji).

Za ten efekt działania odpowiada głównie zwiększenie aktywności układu cholinergicznego. Wyniki badań sugerują bowiem, że fasoracetam nasila wychwyt choliny w korze mózgowej i w hipokampie, a tym samym stymuluje syntezę acetylocholiny – jednego z najważniejszych neuroprzekaźników pobudzających.

2.1.2. ADHD

Fasoracetam jest z powodzeniem wykorzystywany w terapii objawów ADHD (ang. attention deficit hyperactivity disorder). Wyniki przeprowadzonych w tym zakresie badań sugerują, że fasoracetam może być stosowany jako główny środek leczniczy, a także jako substancja wyłącznie wspierająca terapię.

Według opinii pacjentów ze zdiagnozowanym ADHD uczestniczących w próbach klinicznych, przyjmowanie fasoracetamu poprawiło ich zdolność do koncentrowania uwagi, jasnego myślenia oraz szybszego podejmowania trafnych decyzji. Zauważyli oni także lepsze radzenie sobie w sytuacjach stresowych i wymagających większego wysiłku intelektualnego.

Możliwość wykorzystania tej substancji w terapii objawów ADHD wynika z tego, że zwiększa ona aktywność receptorów glutaminergicznych. Uciążliwe objawy tej choroby wynikają bowiem często z niedostatecznej aktywności glutaminianu. Usprawniając pracę gospodarki tego neuroprzekaźnika można więc niwelować symptomy choroby.

2.1.3. Motywacja

Udowodniono, że suplementacja fasoracetamu wpływa korzystnie na wzrost poziomu motywacji. Badanie przeprowadzone z udziałem gryzoni wykazało, że podawanie im tego racetamu pozwala przepłynąć określony dystans pod wodą, podczas gdy szczury, którym nie podawano fasoracetamu topiły się i umierały. Zwierzęta te poddano następnie obrazowemu badaniu mózgu i na podstawie otrzymanych wyników udowodniono, że fasoracetam zwiększa gęstość receptorów GABA-B, a tym samym podnosi poziom motywacji i pozwala lepiej radzić sobie w stresujących warunkach.

Aby potwierdzić efekt tego działania, przeprowadzono także sondaż wśród osób suplementujących fasoracetam. WIększość ochotników uczestniczących w badaniu oświadczyło, że przyjmowanie tego racetamu pozwala lepiej wykonywać swoje zadania, zwiększa siłę woli oraz poprawia motywację.