...

Eleuthero | Eleutherococcus senticosus

Eleuterokok kolczasty, zwany też żeń-szeniem syberyjskim, to roślina o właściwościach adaptogennych. Od wielu wieków wykorzystywano ją w tradycyjnej chińskiej medycynie w celu zwiększenia sił witalnych. Współczesne badania potwierdzają jej korzystne działanie m. in. na układ sercowo-naczyniowy, wątrobę czy układ nerwowy.

Ciekawostka:

Żucie korzenia Eleutero było powszechnym zwyczajem wśród rdzennych mieszkańców Syberii. Spostrzegli oni, że poprawia im to nastrój, a także zwiększa wytrzymałość fizyczną i wzmacnia organizm, co miało ogromne znaczenie podczas trwania surowych zim.

Spis treści:

1. Co to jest Eleuthero | Eleutherococcus senticosus?

1.1. Historia i pochodzenie

Eleuterokok kolczasty to gatunek rośliny należący do rodziny araliowatych (Araliaceae). Obszar jego występowania obejmuje północno-wschodnią część Azji: Syberię, Mandżurię, Chiny, Japonię i Koreę. Jest to silnie rozgałęziony krzew dorastający nawet do 4 m, choć jego typowa wysokość to 2,5 m. Jego pędy pokryte są licznymi, cienkimi kolcami, ustawionymi skośnie ku dołowi.

Kłącze eleuterokoka od tysięcy lat wykorzystywane było w chińskiej medycynie ludowej w celu zwiększenia sił witalnych. Świat zachodni poznał jego właściwości dopiero w drugiej połowie XX wieku, gdy ze względu na małą dostępność i wysoką cenę żeń-szenia właściwego (Panax ginseng) zaczęto szukać surowca o podobnych właściwościach. Badania rosyjskich naukowców w latach 50. wykazały wielokierunkową aktywność biologiczną Eleuthero. W 1962 r. został on umieszczony w sowieckiej farmakopei jako zioło lecznicze. Niespełna 10 lat później jego etanolowy ekstrakt był eksportowany do Stanów Zjednoczonych jako środek wzmacniający.

Obecnie roślina ta jest uprawiana na terenach Chin i Rosji na skalę przemysłową i dostępna na całym świecie w postaci suszonych kłączy, wyciągów lub tabletek. Prowadzone są także badania nad biotechnologicznymi metodami hodowli in vitro nakierowanymi na otrzymywanie jak największych stężeń głównych substancji czynnych zwanych eleuterozydami. Transgeniczne kultury komórkowe Eleuthero wykorzystywane są także do produkcji ludzkiej laktoferyny, białka o silnych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych.

1.2. Klasyfikacja

Eleuterokok jest przede wszystkim rośliną adaptogenną, gdyż zawiera substancje pomagające organizmowi przystosować się do niekorzystnych warunków. Wykazuje też właściwości neuroprotekcyjne, hepatoprotekcyjne i immunostymulujące, a także działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.

1.3. Skład

Najważniejszymi składnikami kłącza E. senticosus są związki z grupy glikozydów, nazywane eleuterozydami. Należą do nich między innymi:

  • pochodne lignanu – eleuterozydy B, B4, E i D,
  • pochodne kumaryn – eleuterozyd B1,
  • pochodne saponin – eleuterozyd A, I, K, L i M.

80% wszystkich związków z tej grupy stanowią eleuterozydy B i E, natomiast za główne substancje aktywne uważa się eleuterozydy A, B, B1, C, D, E i F.

Ponadto Eleuthero zawiera także:

  • ciwujanozydy – saponiny triterpenowe,
  • chiisanozydy,
  • chiisanogeninę,
  • hyperynę,
  • sentykozydy,
  • olejki eteryczne,
  • kwas kawowy,
  • alkohol sinapylowy,
  • aldehyd koniferylowy,
  • kwas chlorogenowy,
  • wanilinę,
  • kampasterol,
  • stigmasterol,
  • β-karoten,
  • pektyny,
  • polisacharydy,
  • glikoproteiny,
  • taurozyd H1,
  • mikro – i makroelementy.

2. Jak działa Eleuthero | Eleutherococcus senticosus?

2.1. Działanie przeciwstresowe

Badanie z udziałem personelu wojskowego – osób, które z założenia narażone są na większy niż przeciętnie poziom stresu – wykazało, iż przyjmowanie ekstraktu z Eleuthero prowadzi do obniżenia ciśnienia skurczowego krwi oraz tętna. W innym badaniu potwierdzono, iż eleuterozydy B i E, podobne strukturalnie do noradrenaliny, hamują aktywność katecholo-O-metylotransferazy (COMT) – łączą się z nią, co skutkuje zwiększeniem wiązania się NORA z receptorami. Może to mieć wpływ na zmniejszenie wydzielania kortyzolu.

2.2. Działanie przeciwutleniające

Badania wykazały zależność między działaniem przeciwutleniających wyciągów z E. senticosus, a stężeniem zawartych w nich polifenoli. Jednak główne działanie antyoksydacyjne przypisuje się eleuterozydowi B, kwasowi kawowemu i aldehydowi koniferylowemu. Zaobserwowano też, że suszenie surowca przed sporządzeniem wyciągu nie powoduje utraty właściwości antyoksydacyjnych. Badano aktywność przeciwutleniającą ekstraktu wodnego, etanolowego, butanolowego i heksanowego. Wszystkie działały równie silnie jak tokoferol (witamina E), z wyjątkiem heksanowego, który wykazywał aktywność nawet osiem razy silniejszą.

2.3. Wpływ na układ nerwowy

Badania na myszach wykazały, iż w dawce 2000 mg/kg masy ciała Eleuthero wykazuje efekt przeciwdepresyjny, podnosząc w obrębie całego mózgu poziom neuroprzekaźników: serotoniny, dopaminy i noradrenaliny. Mechanizm tego działania nie jest obecnie znany. Być może odbywa się to na drodze modulacji aktywności COMT. Zaobserwowano również, iż roślina ta łagodzi zaburzenia snu. Odpowiedzialny jest za to eleuterozyd E. Możliwe także, iż E. senticosus stymuluje wzrost aksonów, co wpływa korzystnie na zdolności poznawcze. Działanie to jest jednak słabo poznane i wymaga dalszych badań.

2.3.1. Działanie neuroprotekcyjne

Na zwierzęcym modelu uszkodzeń mózgu zaburzających funkcje poznawcze wykazano efekty rehabilitacyjne i ochronne przed czynnikami zapalnymi oraz oksydacyjnymi. Eleuthero zwiększa żywotność mikrogleju, a także podwyższa poziom oksygenazy hemowej 1 (HO-1) w jego komórkach. HO-1 jest enzymem redukującym ekspresję mediatorów prozapalnych, tak więc E. senticosus chroni komórki układu nerwowego przed efektami stanu zapalnego. Badania na szczurach potwierdziły, że eleuterozydy B i E wykazują aktywność neuroprotekcyjne, chroniąc neurony przed uszkodzeniami wywołanymi przez gromadzący się β-amyloid. Działanie to może mieć potencjał w terapii choroby Alzheimera. Dodatkowo eleuterozyd E zwiększa przeżywanie komórek hipokampa w sytuacjach niedokrwienia oraz przeciwdziała utracie pamięci przestrzennej.

2.4. Wpływ na układ odpornościowy

2.4.1. Działanie immunostymulacyjne

Eleuterokok stymuluje proliferację, różnicowanie się i aktywność limfocytów T cytotoksycznych i pomocniczych, a także produkcję cytokin przez makrofagi oraz liczbę i aktywność komórek NK i limfocytów B. Zwiększa także wydzielanie interleukiny 1 i 6, co potwierdzono w badaniach na szczurach. Odpowiedzialne są za to głównie polisacharydy: kwas galakturonowy, arabinoza, a także glukoza, galaktoza i ksyloza. Działanie to jest silniejsze w przypadku podania ekstraktu z całej rośliny niż pojedynczych izolowanych eleuterozydów. Najlepszy efekt uzyskano w przypadku roztworu uzyskanego przez ekstrakcję gorącą wodą.

2.4.2. Działanie przeciwzapalne

Aktywacja makrofagów przez Eleuthero powoduje zmniejszenie stanów zapalnych. Taki sam efekt przynosi hamowanie przez β-sitosterol i kwas kawowy czynnika transkrypcyjnego NF-kB, aktywującego geny warunkujące odpowiedź komórkową na czynniki zapalne, będącego ważnym składnikiem swoistego mechanizmu immunologicznej kontroli procesu zapalnego. Jest on uaktywniany pod wpływem produktów bakteryjnych, np. endotoksyn, lipopolisacharydu, a także cytokin i powoduje, wraz z innymi czynnikami, wytwarzanie wysokich stężeń prostaglandyn, tlenku azotu i wolnych rodników. Substancje te są źródłem silnego stresu oksydacyjnego wymierzonego w atakujące organizm patogeny.

Zaobserwowano także działanie ciwujanozydu D1 polegające na zapobieganiu degranulacji komórek tucznych i uwalnianiu z nich histaminy. Efekt ten, którego intensywność zależna jest od stężenia substancji aktywnej, zatrzymuje reakcję alergiczną u myszy.

2.4.3. Działanie przeciwwirusowe

Zaobserwowano wysoką skuteczność eleuterokoka w hamowaniu proliferacji RNA różnych wirusów, w tym wywołujących przeziębienie rinowirusów (HRV), RSV (Respiratory Syncytial Virus) oraz wirusa influenza A.

2.5. Działanie przeciwnowotworowe

Wykazano, iż Eleuthero działa cytotoksycznie na komórki raka prostaty, jelita grubego, płuc, nadnerczy, a także białaczki. Stosowanie wyciągów z tej rośliny spowodowało 50%-owe zahamowanie wzrostu tych nowotworów, przy czym najsilniejsze działanie miał ekstrakt heksanowy. Za najważniejsze substancje w tym przypadku uznaje się eleuterozydy B i B4, polisacharydy i β-sitosterol.

2.6. Wpływ na układ sercowo-naczyniowy

Badania prowadzone na szczurach z miażdżycą naczyń sercowych wykazały potencjał E. senticosus w obniżeniu ryzyka wystąpienia migotania komór. Ponadto podczas eksperymentu z udziałem kobiet po okresie menopauzy suplementacja 1500 mg wyciągu z Eleuthero dziennie prowadzona przez okres 6 miesięcy spowodowała redukcję poziomu niskocząsteczkowej frakcji cholesterolu (LDL) o 13%, podczas gdy poziom frakcji wysokocząsteczkowej (HDL) pozostał bez zmian. W innym badaniu zaobserwowano, iż roślina ta może pomagać w obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi.

Ponadto eleuterozyd B wykazuje też pewien potencjał w redukcji poziomu glukozy we krwi. W badaniu prowadzonym na szczurach, u których wywołano cukrzycę, uzyskano obniżenie tego parametru. Podobny wynik otrzymano w badaniu na zdrowych myszach. Prawdopodobnie jest on związany ze stymulacją acetylocholiny, jednak dokładne poznanie mechanizmu tego działania wymaga dalszych badań.

2.7. Działanie hepatoprotekcyjne

Zaobserwowano, iż ekstrakt z Eleuthero działa ochronnie na wątrobę po zatruciach alkoholowych. Zwiększa on aktywność enzymów biorących udział w metabolizowaniu etanolu, a więc dekarboksylazy alkoholowej i dehydrogenazy aldehydowej. Ponadto zmniejsza on poziom kwasów tłuszczowych poprzez hamowanie aktywności enzymów lipogenicznych. Działanie to zapobiega stłuszczeniu wątroby, ale także serca i nerek. E. senticosus stymuluje także enzymy przeciwutleniające w wątrobie, jak również zwiększa poziom glutationu.

2.8. Wpływ na skórę

Eleuterokok ma właściwości korzystnie wpływające na stan i wygląd skóry. Zwiększa jej gładkość, elastyczność i nawilżenie oraz poprawia jej odporność na infekcje. Blokuje również szkodliwy wpływ androgenów na skórę – łagodzi trądzik androgenowy oraz powodowany stresem (także neurogenicznym) i zapobiega wypadaniu włosów.

2.9. Wpływ na sprawność fizyczną

W badaniach na myszach stwierdzono, iż wyciągi z eleuterokoka wykazują działanie antyoksydacyjne w komórkach mięśni szkieletowych. Przeciwdziałają także zmęczeniu, co udowodniono, poddając gryzonie testowi pływania. Efekt ten jest najprawdopodobniej związany z eleuterozydem E. W badaniu z udziałem ochotników przyjmujących 800 mg Eleuthero dziennie przez 8 tygodni, zaobserwowano zwiększenie wytrzymałości o 25%, a także poprawę rytmu serca i poziomu wolnych kwasów tłuszczowych. E. senticosus hamuje również wzrost stężenia kortyzolu wywołany wysiłkiem fizycznym.

2.10. Wpływ na witalność i długowieczność

Badania z udziałem osób w starszym wieku przyjmujących 300 mg wyciągu z Eleuthero dziennie przez okres 8 tygodni dały wyniki w postaci poprawy niektórych aspektów funkcji poznawczych, a także ogólnej poprawy jakości życia deklarowanej przez uczestników. W innym eksperymencie, w którym kobiety po okresie menopauzy przyjmowały 3 razy dziennie 500 mg E. senticosus, zaobserwowano drobne zmiany w peroksydacji lipidów oraz potencjału antyoksydacyjnego krwi, mniejszy stopień karbonylacji białek, a także zmniejszony poziom uszkodzeń DNA. Wyniki badań na nicieniach (Caenorhabditis elegans) wykazały, iż roślina ta rzeczywiście ma właściwości mogące powodować wydłużenie życia o 10-20%.

3. Jak stosować Eleuthero | Eleutherococcus senticosus?

Nie masz dostępu do tych treści

Wygląda na to, że nie masz rangi Czytelnik,
aby ją otrzymać zaloguj się klikając na przycisk poniżej.

4. Graficzne podsumowanie Eleuthero | Eleutherococcus senticosus

Bibliografia

  1. Arushanian EB, Baĭda OA, Mastiagin SS, Popova AP, Shikina IB. Effect of eleutherococcus on short-term memory and visual perception in healthy humans Eksp Klin Farmakol. 2003 Sep-Oct;66(5):10-3.
  2. Bai Y, et al Active components from Siberian ginseng (Eleutherococcus senticosus) for protection of amyloid β(25-35)-induced neuritic atrophy in cultured rat cortical neurons . J Nat Med. (2011)
  3. Bohn B, Nebe CT, Birr C Flow-cytometric studies with eleutherococcus senticosus extract as an immunomodulatory agent . Arzneimittelforschung. (1987)
  4. Choi JS, Yoon TJ, Kang RK et al. Glycoprotein isolated from Acanthopanax senticosus protects against hepatotoxicity induced by acute and chronic alcohol treatment. Biol Pharm Bull 2006; 29:306-14.
  5. Cicero AF, et al Effects of Siberian ginseng (Eleutherococcus senticosus maxim.) on elderly quality of life: a randomized clinical trial . Arch Gerontol Geriatr Suppl. (2004)
  6. Davydov M, Krikorian AD. Eleutherococcus senticosus (Rupr.& Maxim.) Maxim. ( Araliaceae) as an adaptogen: a closer look. J Ethnopharmacol 2000; 72:345-93.
  7. Gaffney BT, Hügel HM, Rich PA Panax ginseng and Eleutherococcus senticosus may exaggerate an already existing biphasic response to stress via inhibition of enzymes which limit the binding of stress hormones to their receptors . Med Hypotheses. (2001)
  8. Gaffney BT, Hügel HM, Rich PA. The effects of Eleutherococcus senticosus and Panax ginseng on steroidal hormone indices of stress and lymphocyte subset numbers in endurance athletes. Life Sci 2001; 70:431-42.
  9. Glatthaar-Saalmuller, B., Sacher, F., Esperester, A. et al. Antiviral activity of an extract derived from roots of Eleutherococcus senticosus. Antiviral Res 2001; 50:223-8
  10. Han SB, Yoon YD, Ahn HJ i wsp. Toll-like receptor-mediated activation of B cells and macrophages by polysaccharide isolated from cell culture of Acanthopanax senticosus. Inter Immunopharm J 2003; 3:1301-12
  11. Hikino H, et al Isolation and hypoglycemic activity of eleutherans A, B, C, D, E, F, and G: glycans of Eleutherococcus senticosus roots . J Nat Prod. (1986)
  12. Hong JH, Cha YS, Rhee SJ Effects of the Cellcultured Acanthopanax senticosus Extract on Antioxidative Defense System and Membrane Fluidity in the Liver of Type 2 Diabetes Mouse . J Clin Biochem Nutr. (2009)
  13. Huang LZ, et al The effect of Eleutheroside E on behavioral alterations in murine sleep deprivation stress model . Eur J Pharmacol. (2011)
  14. Hyun JS, Kwon SY, Kim JW et al. Transgenic Siberian ginseng cultured cells that produce high levels of human lactoferrin. Korean J Plant Biotechnol 2005; 32:209-1.
  15. Jeong HJ, et al Inhibitory effects of mast cell-mediated allergic reactions by cell cultured Siberian Ginseng . Immunopharmacol Immunotoxicol. (2001)
  16. Jin L, et al Anti-depressant Effects of Aqueous Extract from Acanthopanax senticosus in Mice . Phytother Res. (2013)
  17. Jin ML, et al Acanthopanax senticosus exerts neuroprotective effects through HO-1 signaling in hippocampal and microglial cells . Environ Toxicol Pharmacol. (2013)
  18. Jung ChH, Jung H, Shin Ych et al. Eleutherococcus senticosus extract attenuates LPS-induced iNOS expression through the inhibition of Akt and JNK pathways in murine macrophage. J Ethnopharmacol 2007; 113:183-7.
  19. Kimura Y, Sumiyoshi M Effects of various Eleutherococcus senticosus cortex on swimming time, natural killer activity and corticosterone level in forced swimming stressed mice . J Ethnopharmacol. (2004)
  20. Klein R. Phylogenetic and phytochemical characteristics of plant species with adaptogenic properties (on-line). (G:Klein Ann RobertaRobyn´s Recommended Reading – Publications.htm). Dostęp: (12.03.2008). 2004. Chapter 4, 6
  21. Kuo J, et al The effect of eight weeks of supplementation with Eleutherococcus senticosus on endurance capacity and metabolism in human . Chin J Physiol. (2010) Kwan ChY, Zhang WB, Sim SM et al. Vascular effects of Siberian ginseng ( Eleutherococcus senticosus): endothelium-dependent NO- and EDHF- mediated relaxation depending on vessel size. Arch Pharmacol 2004; 369:473-80.
  22. Lee D, et al Neuroprotective effects of Eleutherococcus senticosus bark on transient global cerebral ischemia in rats . J Ethnopharmacol. (2012)
  23. Lee IS, et al Anti-inflammatory activity of xanthohumol involves heme oxygenase-1 induction via NRF2-ARE signaling in microglial BV2 cells . Neurochem Int. (2011)
  24. Lee YJ, et al The effects of A. senticosus supplementation on serum lipid profiles, biomarkers of oxidative stress, and lymphocyte DNA damage in postmenopausal women . Biochem Biophys Res Commun. (2008)
  25. Lewandowicz AM, Pawliczak R. Znaczenie metabolizmu argininy w astmie oskrzelowej. Postępy Hig Med Dośw 2007; 60:156-66.
  26. Li WL, Zheng HC, Bukuru J et al. Natural medicines used in the traditional Chinese medical system for therapy of diabetes mellitus. J Ethnopharmacol 2004; 92:1-21.
  27. Liu KY, et al Release of acetylcholine by syringin, an active principle of Eleutherococcus senticosus, to raise insulin secretion in Wistar rats . Neurosci Lett. (2008)
  28. Maslov LN, et al Antiarrhythmic activity of phytoadaptogens in short-term ischemia-reperfusion of the heart and postinfarction cardiosclerosis . Bull Exp Biol Med. (2009)
  29. Nishibe S, Kinoshita H, Takeda H et al. Phenolic compounds from stem and bark of Acanthopanax senticosus and their pharmacological stressed rats. Chem Pharm Bull 1990; 38:1763-5.
  30. Niu HS, et al Hypoglycemic effect of syringin from Eleutherococcus senticosus in streptozotocin-induced diabetic rats . Planta Med. (2008)
  31. Park EJ, et al Water-soluble polysaccharide from Eleutherococcus senticosus stems attenuates fulminant hepatic failure induced by D-galactosamine and lipopolysaccharide in mice . Basic Clin Pharmacol Toxicol. (2004)
  32. Park H, Park E, Rim A et al. Antioxidant activity of extracts from Acanthopanax senticosus. African J Biotechnol 2006; 5:2388-96.
  33. Provalova NV, et al Mechanisms underling the effects of adaptogens on erythropoiesis during paradoxical sleep deprivation . Bull Exp Biol Med. (2002)
  34. Richter R, Hanssen HP, Koenig WA. Essential oil composition of Eleutherococcus senticosus (Rupr. et Maxim.) Maxim. roots. J Essent Oil Res 2007;19:209-10.
  35. Rumińska A, Ożarowski A. Leksykon roślin leczniczych. Warszawa: PWRiL; 1990. p. 145.
  36. Rutkowski R, Pancewicz SA, Skrzydlewska E. Właściwości biologiczne czynnika transkrypcji jądrowej NF-kB. Alergia Astma Immunologia 2005; 10:125-31.
  37. Saleeby J P. Wonder Herbs, A Guide to Three Adaptogens. (on-line). (http://books.google.pl/books). Dostęp: (08.08.2008). 2006. p. 37-49.
  38. Strzelecka H, Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: PWN; 2000. p. 128-9.
  39. Szyszkin A. Flora ZSSR. 1950. XVI, p. 20-1.
  40. Umeyama A, et al Ciwujianosides D1 and C1: powerful inhibitors of histamine release induced by anti-immunoglobulin E from rat peritoneal mast cells . J Pharm Sci. (1992)
  41. Wiegant FA, et al Plant adaptogens increase lifespan and stress resistance in C. elegans . Biogerontology. (2009)
  42. Yat PN, Arnason JT, Awang DV. An important extraction procedure for the rapid quantitative high-performance liquid chromatographic estimation of the main eleutherosides (B and E) in Eleutherococcus senticosus (Eleuthero). Phyto Anal 1998; 9:291-5.
  43. Yu CY, Kim SH, Lim JD et al. Intraspecific relationship analysis by DNA markers and in vitro cytotoxic and antioxidant activity in Eleutherococcus senticosus. Toxicology in vitro 2003; 17:229-36.
  44. Załuski D., Smolarz H.D. Eleuterococcus senticosus – przykład rośliny adaptogennej Postępy Fitoterapii 4/2008, s. 240-246
  45. Zhang X. Radix Eleutherococci. Trad Med 1999; 83-92.
  46. http://jackabacon.com/article/eleuthero-siberian-ginseng
  47. http://rozanski.li/386/eleuthero-eleutherococcus-senticosus-jako-srodek-adaptogenny/
  48. http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-985-ginseng,%20siberian.aspx?activeingredientid=985&activeingredientname=ginseng,%20siberian
  49. https://examine.com/supplements/eleutherococcus-senticosus/
Eleuthero Eleutherococcus senticosus
nazewnictwo
Nazwa polska: eleuterokok kolczasty
Nazwa zwyczajowa: żeń-szeń syberyjski
Nazwa łacińska: Eleutherococcus senticosus
Inne nazwy: Acanthopanax senticosus, Acanthopanax obovatum, Hedera senticosa, Eleuthero, Ciwujia, Eleuterokokk koljucij, Ezoukogi, Taigawurzel
Podstawowe korzyści
wzmocnienie działania układu odpornościowego
działanie hepatoprotekcyjne
działanie neuroprotekcyjne
poprawa nastroju
poprawa stanu i wyglądu skóry
Wesprzyj nas, jeśli uważasz, że robimy dobrą robotę!

Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.

Przekaż wsparcie dla NeuroExpert.