Cholina jest zasadowym związkiem organicznym, który w organizmie wykorzystywany jest głównie przez wątrobę. Ponadto substancja ta pełni bardzo ważną rolę w układzie nerwowym, gdzie wpływa na rozwój nowych neuronów, a także kontroluje ich prawidłowe funkcjonowanie.
Nazwa cholina wywodzi się od greckiego słowa “chole” – oznaczającego żółć. Bowiem to właśnie z żółci świni niemiecki chemik – Adolph Strecker – w 1849 roku po raz pierwszy wyizolował ten związek.
Cholina to zasadowy związek organiczny odkryty w latach 30. ubiegłego wieku. Jest ona rozpuszczalnym w wodzie składnikiem aktywnym. Dawniej zaliczana była do kompleksu witamin grupy B, skąd pochodzi jej potoczna nazwa czyli witamina B4. Obecnie ze względu na fakt, że organizm jest w stanie sam ją produkować oraz w związku z jej dużym znaczeniem biologicznym, uważana jest za substancję witaminopodobną lub pseudowitaminę.
Cholina w organizmie wykorzystywana jest głównie przez wątrobę, gdzie odpowiada za metabolizm cholesterolu i innych tłuszczów. Zapobiega tym samym odkładaniu się tych lipidów w ścianach naczyń i pęcherzyku żółciowym.
Duże znaczenie ma także udział choliny w funkcjonowaniu układu nerwowego. W tym przypadku wpływa ona na rozwój nowych neuronów oraz pozwala na utrzymanie właściwej kondycji tych komórek. Usprawnia również procesy sygnalizacji zachodzące w mózgu. Dodatkowo poprawia integralność i płynność błon komórek nerwowych.
Jak dotąd nie odnotowano u ludzi zmian chorobowych wynikających z niedoboru choliny. Jednakże badania na zwierzętach dowodzą, że w wyniku potencjalnego spadku jej stężenia, mogą pojawić się nieprawidłowości budowy kości, zaburzenia pracy nerek lub wątroby, zahamowanie wzrostu, miażdżyca tętnic, opóźnienie rozwojowe, dolegliwości sercowe czy nadmierne rozdrażnienie.
Witamina B4 jest powszechnie wykorzystywana przez lekarzy praktykujących medycynę naturalną. W tej dziedzinie cholinę używa się do leczenia takich chorób wątroby, jak jej przewlekłe zapalenie, marskość czy hipercholesterolemia. Jest to także popularny lek stosowany w przypadku depresji, utraty pamięci, choroby Alzheimera, demencji, ataksji móżdżku i schizofrenii.
Cholina uważana jest za substancję witaminopodobną ze względu na jej szerokie działanie aktywne w organizmie. Związek ten jest w stanie przekraczać barierę krew-mózg, dlatego zaliczany jest do grupy stymulantów ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto cholina jest prekursorem w syntezie ważnego neuroprzekaźnika, jakim jest acetylocholina. Substancja ta uczestniczy również w prawidłowym metabolizmie tłuszczów i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wątroby oraz usprawnia działanie układu krążenia.
Cholina jest związkiem syntetyzowanym endogennie przez bakterie jelitowe. W organizmie występuje w wątrobie i w wydzielanej przez nią żółci. Cholinę można znaleźć również w nadnerczach, mózgu oraz w ścianie przewodu pokarmowego. Pula produkowanego związku jest jednak niewystarczająca (przyjmuje się, że stanowi on ok. ⅔ całkowitego zapotrzebowania), dlatego konieczne jest jego dostarczanie wraz z pokarmem bądź w postaci suplementów.
Produkty spożywcze zawierają głównie cholinę w postaci wolnej zasady (wodorowinian choliny), która jest formą najlepiej przyswajalną przez organizm. Jest ona ponadto składnikiem takich związków jak lecytyna czy sfingomielina.
Źródła roślinne choliny, to przede wszystkim produkty zbożowe z pełnego ziarna, fasola, ziemniaki, soja, płatki owsiane, orzeszki ziemne, ryż, pistacje, szpinak czy pomidory. Do produktów pochodzenia zwierzęcego bogatych w cholinę należą natomiast mięso wieprzowe, wątroba i żółtka jaj. W tabeli zestawiono zawartość choliny w określonych produktach spożywczych.
Zawartość choliny w produktach roślinnych:
Zawartość choliny w produktach zwierzęcych:
Cholina jest jednym z niewielu naturalnych związków, które są w stanie przekraczać barierę krew-mózg, a tym samym oddziaływać na centralny układ nerwowy. Jedną z najważniejszych zalet choliny jest to, że jej stosowanie znacząco poprawia funkcjonowania nerwów. Chodzi tu głównie o usprawnianie sygnalizacji międzyneuronalnej. Ponadto cholina uczestniczy w tworzeniu błon komórek nerwowych (wchodzi w skład fosfatydylocholiny), dlatego odgrywa kluczową rolę w rozwoju mózgu. Uważa się także, że witamina B4 poprzez budowę błon komórkowych, wpływa na integralność neuronów, a także chroni je przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych.
Neurony komunikują się między sobą za pomocą substancji sygnalizujących, czyli neurotransmiterów. Jednym z nich jest acetylocholina, czyli bardzo ważny neuroprzekaźnik odpowiadający za powstawanie pamięci, zdolność do uczenia się oraz za właściwy poziom uwagi i koncentracji. Acetylocholina produkowana jest w reakcji estryfikacji, tj. przyłączenia choliny do reszty kwasu octowego. Reakcję tę katalizuje enzym acetylotransferaza cholinowa. Aby synteza zachodziła w sposób ciągły, konieczne jest jednak utrzymywanie stężenia choliny wewnątrz organizmu na odpowiednim poziomie. W przypadku jej braku, nie jest możliwa synteza neuroprzekaźnika, w efekcie czego następuje spadek poziomu koncentracji, pojawiają się także trudności w zapamiętywaniu oraz wahania nastroju.
Wraz z wiekiem u niektórych osób dochodzi do upośledzenia funkcjonowania mózgu. Jedną z poważniejszych schorzeń neurodegeneracyjnych jest choroba Alzheimera. Obecny stan wiedzy pozwala uznać hipotezę cholinergiczną za najbardziej prawdopodobna przyczynę rozwoju tej choroby. Według tej tezy, u jej podstaw leży zaburzenie funkcjonowania układu cholinergicznego, na który składają się zarówno enzymy uczestniczące w metabolizmie acetylocholiny (acetylotransferaza cholinowa: ChAT i acetylocholinoesteraza AChE), jak i sam neuroprzekaźnik oraz jego receptory.
Pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą poddawano licznym badaniom. Na podstawie otrzymanych wyników u osób tych stwierdzono znaczny spadek aktywności ChAT w różnych częściach mózgu (hipokamp, kora, jądro migdałowate). Ponadto zauważono także zmniejszoną zdolność komórek nerwowych do wychwytu zwrotnego choliny oraz upośledzenie procesu uwalniania neuroprzekaźnika acetylocholinowego.
Rozwój tej choroby można więc zahamować poprzez zapewnienie odpowiedniego stężenia choliny w organizmie, z której następnie produkowana jest acetylocholina. Hipoteza cholinergiczna zyskała na znaczeniu, ponieważ współczesna terapia w kierunku leczenia choroby Alzheimera opiera się głównie na lekach, których zadaniem jest inhibicja enzymów rozkładających acetylocholinę, a tym samym podnoszących stężenie tego neuroprzekaźnika w OUN.
Cholina jest składnikiem fosfatydylocholiny. Ta ostatnia działa z kolei jako czynnik lipotropowy, czyli zapobiega odkładaniu się tłuszczów i cholesterolu w wątrobie. Usprawnia tym samym procesy detoksykacji, metabolizmu, produkcji żółci itp. Wiele badań potwierdza, że suplementacja choliny jest skuteczną terapią wykorzystywaną w leczeniu różnych schorzeń wątroby (np. zapalenie lub marskość), a także chroni ten narząd przed uszkodzeniami, które powodowane są takimi czynnikami, jak: alkohol, leki, toksyny czy wirusy.
Liczne badania potwierdziły, że cholina poprawia wydolność fizyczną organizmu, co przekłada się na zdolność do wykonywania dłuższych oraz bardziej intensywnych treningów. Ponadto suplementacja choliny wspomaga retencję L-karnityny, czyli naturalnie występującego aminokwasu odpowiedzialnego za maksymalizację potencjału mitochondriów do spalania tłuszczów. Aminokwas ten uczestniczy także w transporcie wolnych kwasów tłuszczowych i ich konwersji w energię. Badania z udziałem zwierząt potwierdzają, że suplementacja choliny zwiększa stężenie L-karnityny w organizmie przy jednoczesnej redukcji tkanki tłuszczowej.
Cholina pośrednio uczestniczy w procesie metabolizmu tłuszczów, a także zwiększa wydolność fizyczną organizmu, w efekcie czego jest ona substancją chętnie wykorzystywaną przez kulturystów oraz przez osoby aktywnie uprawiające sport.
Cholina jest związkiem wykorzystywanym z powodzeniem, aby zapobiegać rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych. Udowodniono, że substancja ta skutecznie obniża ciśnienie krwi, optymalizuje profil lipidów oraz redukuje stężenie homocysteiny, czyli aminokwasu, którego wysokie stężenie może być przyczyną miażdżycy.
Dodatkowo cholina jest składnikiem fosfatydylocholiny. Ta ostatnia z kolei zwiększa rozpuszczalność cholesterolu, w efekcie czego usprawnia jego metabolizm i ułatwia jego usuwanie z tkanek. Liczne eksperymenty potwierdzają także, że fosfatydylocholina obniża również poziom trójglicerydów w surowicy krwi. Ponadto substancja ta zapobiega adhezji, czyli agregacji płytek krwi i przeciwdziała rozwojowi zakrzepów, które mogą prowadzić do udaru, czy zawału serca.
Organizm kobiety w ciąży oraz karmiącej piersią wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na cholinę, dlatego w okresie tym konieczna jest jej dodatkowa suplementacja. Od odpowiedniego stężenia tego związku w organizmie matki zależy bowiem prawidłowy rozwój i zdrowie dziecka.
Cholina jest jedną z najważniejszych substancji występujących w organizmie o działaniu epigenetycznym. Oznacza to, że witamina B4, poprzez aktywny udział w procesie metylacji, warunkuje właściwy odczyt informacji zawartych w genach. Sama metylacja polega natomiast na połączeniu nici DNA z cząsteczkami będącymi donorami reszt metylowych, w efekcie czego następuje wyciszenie genu, a informacja zawarta w materiale genetycznym zostaje odczytana w sposób właściwy. Dodatkowa suplementacja choliny w czasie ciąży przekłada się więc na prawidłowy rozwój płodu począwszy od pierwszego podziału komórek w macicy.
Ponadto odpowiedni poziom choliny w organizmie kobiety ciężarnej zapewnia prawidłowy rozwój mózgu i układu nerwowego płodu. Substancja ta ogranicza także ryzyko wystąpienia chorób, na które często zapadają przyszłe matki, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie. Obniża ona również poziom homocysteiny, dzięki czemu zabezpiecza płód przed powstawaniem wad rozwojowych. Odpowiedni poziom choliny pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu łożyska i wątroby kobiet w ciąży, w efekcie czego zapobiega nadmiernemu otłuszczeniu tych narządów.
| nazewnictwo |
|---|
| Nazwa polska: cholina |
| Nazwa angielska: choline |
| Nr CAS: 87-67-2 (dwuwinian) |
| Inne nazwy: witamina B4, trimethylethanolamine, 2-hydroxy-N,N,N-trimethylethanaminium |
| Podstawowe korzyści |
|---|
| poprawa pamięci |
| redukcja tkanki tłuszczowej |
| spowolnienie rozwoju choroby Alzheimera |
| właściwy rozwój płodu |
| profilaktyka chorób wątroby |
| Należy do kategorii |
|---|
