...

Chaga | Inonotus obliquus

Chaga to gatunek grzyba wielkoowocnikowego należący do rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae). Jest pasożytem występującym na drzewach liściastych, w tym głównie na pniach brzozy. Grzyb ten od dawna wykorzystywany jest w tradycyjnej medycynie ludowej w celu leczenia nowotworów.

Ciekawostka:

Popularne określenie błyskoporka podkorowego wywodzi się z języka rosyjskiego. Nazwa “Chaga” pochodzi od rosyjskiej nazwy grzyba “чага”, która z kolei pochodzi od słowa oznaczającego “grzyb” w języku Komi-Permyak. Jest to język rdzennych mieszkańców dorzecza rzeki Kama, na zachód od Uralu.

Spis treści:

1. Co to jest Chaga | Inonotus obliquus?

1.1. Historia i pochodzenie

Błyskoporek podkorowy to gatunek grzyba wielkoowocnikowego pochodzący z rodziny grzybów szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae), z rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetales). Grzyb ten występuje w dwóch formach, przy czym bardziej pospolita jest charakterystyczna narośl na pniu drzewa. W jej sąsiedztwie drzewo silniej się rozrasta, w efekcie czego konar jest w tym miejscu poszerzony. Sama narośl natomiast zbudowana jest z mocno splecionych strzępek grzyba o kształcie nieregularnej bryły, której średnica może wynosić nawet 50 cm.

Wierzchnia warstwa grzyba jest czarna (przypomina węgiel), głęboko spękana w różnych kierunkach, bardzo twarda i krucha. Narośla tego grzyba to miejsca, w których powstają liczne czterokomórkowe chlamydospory (grubościenny zarodnik). Przy udziale tych ostatnich błyskoporek jest w stanie rozprzestrzeniać się do czasu obumarcia rośliny żywicielskiej. Gdy umiera drzewo, grzyb przekształca się w drugą formę produkującą zarodniki. Są to jednoroczne owocniki umieszczone pod korą drzew liściastych. Zazwyczaj powstają one w sąsiedztwie narośli. Są płaskie i rozciągnięte na szerokość ok. kilkudziesięciu centymetrów.

Błyskoporek podkorowy to pasożyt drzew liściastych, głównie brzozy. Znaleźć go można także na wiązach, olchach, jarzębinach, dębach czy bukach. Pojawienie się tego grzyba na pniach powoduje rozległą białą zgniliznę konarów oraz przedwczesne obumieranie drzew.

W Polsce jest to grzyb niejadalny i występuje bardzo rzadko (znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w kategorii R). Spotkać go można na terenach należących do województwa warmińsko-mazurskiego: Leśne Arboretum w Kudypach, Mazurski Park Krajobrazowy, rezerwat Mszar oraz w lesie kortowskim. Częściej pojawia się natomiast na terenach należących do Azji i Ameryki Północnej, na których uznawany jest za grzyb jadalny.

Miąższ Inonotus obliquus jest popularnie wykorzystywany w medycynie. Jednym z najstarszych dokumentów potwierdzających stosowanie owocników tego grzyba do celów leczniczych jest tekst pt. “Corpus Hippocraticum” autorstwa Hipokratesa, pochodzący z V wieku p.n.e. Według uczonego błyskoporek był znakomitym środkiem leczącym rany. Wzmianki na temat medycznego wykorzystania czarnej huby brzozowej można znaleźć także w pracach Teofrasta z Eresos, Pliniusza Starszego czy Pedaniusa Dioscoridesa.

Medycyna ludowa wykorzystuje guz brzozy, znany w języku rosyjskim jako czaga lub czyr, do leczenia nowotworów od co najmniej XVI wieku. W celach leczniczych stosowany był początkowo przez Chantów (inaczej Ostiacy, w staroruskich kronikach zwani Jurgami) zamieszkujących tereny zachodniej Syberii. Ludność ta wierzyła, że przyjmowanie czagi poprawia ogólne samopoczucie, prowadzi do wewnętrznego oczyszczenia, a także odtruwa organizm. Używali go również do zapobiegania i leczenia chorób (głównie owrzodzenia żołądka i dwunastnicy), przy dolegliwościach wątroby, schorzeniach jelit, w przypadku chorób serca, gruźlicy i aby usunąć robaki pasożytnicze. Najczęściej z miąższu błyskoporka sporządzano herbatę. W tym celu pokrojone, suszone części grzyba zalewane były wrzącą wodą, a następnie gotowane przez kilka minut.

Ostiacy z błyskoporka przygotowywali również naturalny środek myjący. Nazywali go “wodą z mydłem”. Początkowo pokrojony i wysuszony grzyb wkładano do ognia, a kiedy zmienił kolor na czerwony, przekładano go do ciepłej wody. Otrzymaną zawiesinę mieszano tak długo, aż huba rozpadła się na małe kawałki. W ten sposób powstawała tzw. “czarna woda” o silnych właściwościach zarówno dezynfekujących, jak i oczyszczających. Taką mieszaninę wykorzystywano głównie do przemywania dróg rodnych kobiety podczas miesiączki oraz po porodzie i twierdzono, że jej stosowanie chroni kobiety przed rozmaitymi infekcjami oraz chorobami. Często w “czarnej wodzie” kąpano także noworodki. Roztwór ten plemię Chantów porównywało do roztworu wodnego KMnO4 (nadmanganian potasu, środek dezynfekcyjny wykorzystywany przez Rosjan do mycia nowo narodzonych dzieci). Czasami czyr brzozy palono, a następnie wdychano powstały dym. Prawdopodobnie był to plemienny rytuał oczyszczenia.

1.2. Klasyfikacja

Błyskoporek podkorowy zaliczany jest do związków stymulujących działanie układu odpornościowego. Posiada właściwości antyoksydacyjne, co oznacza, że uczestniczy w neutralizowaniu oraz redukowaniu szkodliwych efektów wywołanych wolnymi rodnikami. Ponadto działa genoprotekcyjnie, co przekłada się na ochronę skóry, a także narządów wewnętrznych.

1.3. Skład

Poznanie składu chemicznego błyskoporka podkorowego było popularnym tematem badań prowadzonych przez rosyjskich naukowców (Yakimov, Shivrina i inni) w XIX i XX wieku. Odkryli oni, że grzyb ten jest naturalnym źródłem witamin, głównie z grupy B, a także minerałów, takich jak: miedź, potas, cynk, żelazo czy wapń. Ponadto w owocni huby brzozowej znaleźć można:

  • polisacharydy, których głównym zadaniem jest usprawnienie komunikacji międzykomórkowej. Należą do nich przede wszystkim β-glukany;
  • fitosterole: 45% lanosterole, 25% inotodiol i 30% ergosterol, fecosterol i inne. Ich zadanie polega przede wszystkim na pobudzeniu apoptozy – zaprogramowanej śmierci komórek;
  • polifenole, czyli związki pochodzenia fenolowego, które działają przeciwutleniająco. Ich działanie antyoksydacyjne jest znacznie silniejsze niż witaminy C czy E. Do grupy tej należą: flawonoidy, kwas fenolowy, a także taniny (garbniki i lignany). Wszystkie te związki mają budowę pierścieniową. Eliminują wolne rodniki spowalniając tym samym proces starzenia się organizmu;
  • triterpeny, które są podgrupą terpenów, inaczej heksamery izoprenu. Należą do nich przede wszystkim betulina i kwas betulinowy;
  • duże ilości dysmutazy ponadtlenkowej (SOD, ang. SuperOxide Dismutase), enzymu katalizującego dysmutację anionorodnika ponadtlenkowego
  • aminokwasy: tryptofan, glicyna i cysteina. Wykazują one synergiczne działanie przeciwzakrzepowe
  • melaninę, najważniejszy barwnik, odpowiadający za pigmentację organizmów.

2. Jak działa Chaga | Inonotus obliquus?

2.1. Układ odpornościowy

Błyskoporek podkorowy jest bogatym źródłem β-glukanu. Jest to związek należący do grupy polisacharydów. Jego działanie polega na stymulowaniu produkcji leukocytów, czyli białych komórek krwi wyspecjalizowanych do ataku oraz unieszkodliwiania bakterii, wirusów oraz innych czynników chorobotwórczych. Tym samym często wskazuje się, że przyjmowanie błyskoporka podkorowego może poprawić ogólny stan zdrowia oraz odpornosć organizmu. Chaga w tym przypadku nazywana jest modulatorem odpowiedzi immunologicznej. Oddziałuje ona na układ odpornościowy na dwa różne sposoby: po pierwsze wzmacnia działanie układu w przypadku obniżonej odpornosci; po drugie, gdy odpowiedź immunologiczna jest zbyt wysoka, np. podczas chorób autoimmunologicznych, grzyb hamuje działanie układu odpornościowego.

2.1.1. Działanie antyoksydacyjne

W grzybach czaga w dużej ilości występuje enzym dysmutaza ponadtlenkowa (SOD, ang. SuperOxide Dismutase). Jest to związek o bardzo silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Jego działanie polega na neutralizowaniu szkodliwych efektów działania ponadtlenków, a także produktów pośrednich pochodzących z przemian metabolicznych tlenu oraz wolnych rodników. Ma to zasadnicze znaczenie dla prawidłowego działania układu odpornościowego oraz dla redukowania oznak starzenia się organizmu. Ponadto unieszkodliwianie reaktywnych form tlenu skutkuje poprawą funkcjonowania narządów wewnętrznych.

2.1.2. Działanie antynowotworowe

Pomimo tego, że guz brzozy od dawna wykorzystywany jest w terapiach antynowotworowych, to mechanizm jego działania nie został dokładnie poznany. Dwie właściwości tego grzyba wskazują jednak na potencjalny wpływ na rozwój i leczenie nowotworów.

Po pierwsze grzyby Chaga są bogatym źródłem betuliny oraz kwasu betulinowego, które wykazują działanie przeciwnowotworowe. Na podstawie badań udowodniono znacznie większą skuteczność działania, w niektórych przypadkach, kwasu betulinowego od jego prekursora, czyli betuliny. Na przykład ten ostatni związek słabiej hamuje proliferację komórek czerniaka, a także komórek białaczkowych i nerwiaka zarodkowego. Substancja ta nasila natomiast apoptozę komórek rakowych jelita grubego, raka piersi oraz raka płuc. Za działanie to odpowiada przede wszystkim zwiększenie przepuszczalności błon mitochondrialnych. Na szczególną uwagę zasługuje również to, że betulina hamuje ekspresję białka szoku termicznego Hsp90, odpowiedzialnego, między innymi za lekooporność wielu komórek nowotworowych.

Działanie przeciwnowotworowe kwasu betulinowego polega z kolei na hamowaniu angiogenezy komórek w obrębie zmian rakowych, na zapobieganiu proliferacji oraz na pobudzeniu apoptozy patologicznie zmienionych komórek. Skuteczność stosowania tego kwasu w terapiach antynowotworowych dotyczy przede wszystkim: czerniaka, glejaka wielopostaciowego (glioblastoma), rdzeniaka (glioblastoma), mięsaka Ewinga, białaczki oraz kilku typów raka, takich jak: rak głowy, okrężnicy, piersi, prostaty i szyjki macicy.

Kolejną właściwością grzyba potwierdzającą jego antynowotworowe działanie jest to, że jego suplementacja moduluje funkcjonowanie układu immunologicznego. W związku z tym może mieć korzystny wpływ na powrót do formy osób chorych na raka, a także zwiększając odporność, może ograniczać zjawisko remisji choroby.

2.2. Skóra

W Inonotus obliquus w dużych ilościach występuje melanina. Jest to pigment fenolowy, który warunkuje charakterystyczne ciemne zabarwienie grzyba. Ponadto błyskoporek jest najbogatszym naturalnym źródłem tego barwnika. Udowodniono, że związek izolowany z miąższu Chaga odznacza się działaniem silnie genoprotekcyjnym.

Melanina jest pigmentem występującym w ludzkim organizmie. Znajduje się w skórze i włosach, gdzie odpowiada przede wszystkim za ich kolor. Ponadto pojawia się w naczyniówce, powodując że promienie świetlne mogą dostawać się do wnętrza oka wyłącznie przez źrenicę. Według Davida Wolfe (propagator zdrowego odżywiania i medycyny alternatywnej) suplementacja tego grzyba może poprawić wygląd, upiększyć, a także chronić skórę przed uszkodzeniami słonecznymi. W jednym ze swoich dzieł David napisał “Chaga jest bogatym źródłem melaniny. Przyjmowanie tego grzyba ogranicza możliwość powstania uszkodzeń skóry, dzięki temu że uzupełnia w niej ubytki związku pigmentacyjnego”.

Dodatkowo, suplementacja błyskoporka, a tym samym melaniny, może okazać się pomocna dla osób, u których wraz z wiekiem na skórze pojawiają się białe plamy. Zmiany te związane są z nierównomiernym rozkładem pigmentu i powstają najczęściej pod wpływem stresu czy niedoborów żywieniowych. Czasami są one wynikiem chorób genetycznych.

W grzybie Inonotus obliquus znaleźć można także polisacharydy, w tym głównie β-glukan. Związek ten jest w stanie wiązać cząsteczki wody, dzięki czemu przywraca odpowiednie nawilżenie skóry, zapewnia jej właściwe odżywienie, a także przyspiesza leczenie ran.

3. Jak stosować Chaga | Inonotus obliquus?

Nie masz dostępu do tych treści

Wygląda na to, że nie masz rangi Czytelnik,
aby ją otrzymać zaloguj się klikając na przycisk poniżej.

Bibliografia

  1. Yeon-Ran K., Immunomodulatory Activity of the Water Extract from Medicinal Mushroom Inonotus obliquus, Mycobiology, 2005
  2. Glamoclija J., Ciric A., Nikolic M., Barros L., Calhelha R.C., Ferreira I.C, Sokovic M., Chemical characterization and biological activity of Chaga (Inonotus obliquus), a medicinal “mushroom”, J. Ethnopharmacol., 2015
  3. Szczepkowski A., Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników, Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, 2012
  4. Gumińska B., Wojewoda W., Grzyby i ich znaczenie, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1998
  5. Szczepkowski A., Piętka J., Grzywacz A., Biologia i właściwości lecznicze błyskoporka podkorowego Inonotus obliquus, SYLWAN, 2013
  6. http://maciejka.neon24.pl/post/60430,guz-brzozy-srodek-przeciwnowotworowy
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Inonotus_obliquus
  8. Youn M.J., Kim J.K., Park S.Y., Kim Y., Park C., Kim E.S., Park K.I., So H.S., Park R., Potential anticancer properties of the water extract of Inonotus [corrected] obliquus by induction of apoptosis in melanoma B16-F10 cells, J. Ethnopharmacol., 2009
  9. Satoru A., Jun W. Masako M., Masato Y., Hideto M., Mamiko M.,Nobuyuki K., Kazuho H., Masahiro I., Continuous intake of the Chaga mushroom (Inonotus obliquus) aqueous extract suppresses cancer progression and maintains body temperature in mice, Heliyon. 2016
  10. Grzywacz A., Piętka J., Attempts at active protection of Inonotus obliquus by inoculating birches with its mycelium, Acta Mycologica, 2006
  11. Zdzisińska B., Szuster-Ciesielska A., Rzeski W., Kandafer-Szerszeń M., Właściwości lecznicze betuliny i kwasu betulinowego, Farm. Przegl. Nauk, 2010
Chaga Inonotus obliquus
nazewnictwo
Nazwa polska: błyskoporek podkorowy
Nazwa zwyczajowa: Chaga
Nazwa łacińska: Inonotus obliquus
Inne nazwy: włóknouszko ukośne, błyskoporek ukośny, huba ukośna, huba brzozowa, huba skośnorurkowa, czarna huba brzozowa,czarny guz brzozy, czaga, czyr brzozy, czerniak brzozy, czernidło, czyreń, czarcie oko, Chaga
Podstawowe korzyści
działanie antyoksydacyjne
skuteczna profilaktyka antynowotworowa
stymulacja odpowiedzi immunologicznej
poprawa wyglądu skóry
pobudzenie syntezy melaniny
Wesprzyj nas, jeśli uważasz, że robimy dobrą robotę!

Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.

Przekaż wsparcie dla NeuroExpert.