Andrographis | Andrographis paniculata

1.1. Historia i pochodzenie

Brodziuszka wiechowata (Andrographis paniculata) to jednoroczna roślina należąca do rodziny akantowatych (Acanthaceae). Naturalnie występuje w tropikalnych krajach azjatyckich, takich jak: Tajlandia, Sri Lanka, Indie. Można ją spotkać także w Chinach. Preferuje zacienione i wilgotne miejsca, na których dorasta do wysokości od 30 do 110 cm. Charakterystyczna dla tej rośliny jest ciemnozielona łodyga pokryta lancetowatymi liśćmi, a także małe, jasnofioletowe kwiaty. Owoce brodziuszki wiechowatej wyglądem przypominają jagody, a ich średnica nie przekracza 2 cm. Jest to roślina o wyjątkowo gorzkim smaku, przez co potocznie została nazwana “królem gorzkich ziół”.

Andrographis paniculata jest najpopularniejszym gatunkiem z rodzaju Andrographis (28 gatunków). Jest to zioło powszechnie wykorzystywane w ajurwedzie oraz w tradycyjnej medycynie chińskiej, gdzie podawane jest podczas infekcji i w okresie ogólnego osłabienia organizmu. Wykorzystuje się je także przy leczeniu dolegliwości układu pokarmowego i oddechowego. Ponadto roślinie przypisuje się udział w przyspieszaniu trawienia oraz w detoksykacji wątroby. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, a także antybakteryjnie (niszczy krętki boreliozy, malarii oraz bakterię wywołującą kiłę).

Wierzy się, że Andrographis paniculata to roślina, która skutecznie zahamowała epidemię grypy w Indiach w 1919 roku. Ze względu na to w rejonach naturalnego występowania jest wykorzystywana w celu wsparcia odporności.

1.2. Klasyfikacja

Andrographis paniculata jest popularną rośliną klasyfikowaną jako immunomodulator. Wykazuje działanie antydrobnoustrojowe (przeciwdziała wirusom, bakteriom oraz pasożytom) i antyoksydacyjne. Zdolność do neutralizacji wolnych rodników sprawia z kolei, że brodziuszka wiechowata chroni komórki organizmu, w tym także neurony (działanie neuroprotekcyjne). Ponadto jej suplementacja wpływa korzystnie na proces trawienia, przez co jest wykorzystywana przy różnych dolegliwościach układu pokarmowego (zaparcia, biegunki czy niestrawności).

1.3. Skład

Do najważniejszych składników aktywnych występujących w Andrographis paniculata, dzięki którym roślinie tej przypisywane są właściwości farmakologiczne, należą:

• • związki diterpenowe: neoangrafolid, andrografolid i jego pochodne, takie jak: 14-deoksy-11-

• • dehydroandrografolid i 14-deoksy-11-oksoandrografolid;

• • andrografin;

• • panikolina;

• • panikulidy A, B i C;

• • β-sitosterol i α1-sitosterol;

• • 5-hydroksy-2,3,7,8,-tetrametoksyflawon i 5-hydroksy-2,7,8-tritoksyflawon;

• • saponiny;

• • taniny.

2.1. Układ odpornościowy

Andrographis paniculata wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego. Obecność andrografolidu sprawia, że roślina ta działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo oraz przeciwpasożytniczo. Związek ten pobudza bowiem produkcję przeciwciał oraz makrofagów, które odgrywają zasadniczą rolę przy różnych infekcjach.

2.1.1. Działanie antybakteryjne

Udowodniono, że ekstrakt z brodziuszki wiechowatej wykazuje działanie przeciwbakteryjne w przypadku gronkowca złocistego, krętka boreliozy, syfilisu oraz malarii. Dodatkowo roślinę tę wykorzystuje się z powodzeniem w leczeniu zespołu Weila, który wywołuje krętek leptospirozy. Skuteczność leczenia tej choroby za pomocą brodziuszki jest porównywalna do jej leczenia przy pomocy antybiotyku (Nitrofurantoina), jednakże zastosowanie naturalnego środka ogranicza ilość niepożądanych powikłań.

Ponadto A. paniculata sprawdza się w leczeniu boreliozy i jest jednym z podstawowych ziół polecanych przez Stephana Buhnera – prawdopodobnie najwybitniejszego amerykańskiego zielarza.

2.1.2. Działanie przeciwwirusowe

Andrografolid, a także neoangrafolid, w licznych badaniach wykazały wysoką aktywność przeciwwirusową w stosunku do wirusa Herpes simplex (wirus opryszczki).

2.1.3. Działanie antyoksydacyjne

Andrografolid obecny w brodziuszce wiechowatej stymuluje jądrowy czynnik transkrypcyjny (Nrf2), który kontroluje ekspresję genów antyoksydacyjnych. Chodzi tu głównie o gen ligazy glutaminowo-cysteinowej, enzymu katalizującego syntezę de novo glutationu. Ten ostatni odgrywa natomiast kluczową rolę w ochronie antyoksydacyjnej organizmu. W ten sposób składnik aktywny Andrographis paniculata wpływa pośrednio na neutralizację wolnych rodników zaburzających prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Właściwości antyoksydacyjne rośliny potwierdzono badaniem na myszach, którym podawano dootrzewnowo andrografolid. Po upływie dwóch godzin od iniekcji gryzonie eksponowano na dym papierosowy i badano jak ich organizm radzi sobie z wpływem nikotyny i innych substancji smolistych. Na tej podstawie stwierdzono, że ten związek aktywny zmniejszał poziom różnych biomarkerów biochemicznych i oksydacyjnych.

2.1.4. Działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwzapalne rośliny zostało potwierdzone w wielu eksperymentach. Na ich podstawie uważa się, że A. paniculata hamuje działanie mediatorów reakcji zapalnej, do których zalicza się: TNF, interleukiny, interferon, tlenek azotu, prostaglandyny. Dzięki temu stosowanie brodziuszki redukuje czas ustąpienia ostrych objawów występujących w różnych infekcjach.

2.1.5. Przeziębienie

Andrographis paniculata jest bardzo popularnym i skutecznym środkiem pochodzenia naturalnego, wykorzystywanym w celu leczenia przeziębienia. Zastosowanie tej rośliny w tym przypadku wiąże się z przeciwzapalnym działaniem andrografolidu, który zmniejsza ilość wydzielanego tlenku azotu oraz prostaglandyn (działa jak inhibitor COX-2).

Właściwości lecznicze rośliny potwierdzono badaniami. W jednym z nich uczestniczyło 107 osób, które losowo podzielono na dwie grupy: pierwsza przyjmowała ekstrakt z rośliny, druga natomiast otrzymywała placebo. Eksperyment trwał 3 miesiące i przeprowadzony został w okresie zimowym. W tym czasie odnotowano, że osoby z grupy pierwszej dwa razy rzadziej chorowały w porównaniu z ochotnikami z grupy kontrolnej.

Niektóre badania pokazują także, że wysokie dawki Andrographis (ok. 6 g dziennie) działają w podobny sposób do paracetamolu po 3-7 dniach leczenia. W związku z tym roślinę tę można wykorzystywać w celu obniżenia gorączki oraz redukcji poziomu bólu.

2.2. Układ pokarmowy

Andrographis paniculata od dawna wykorzystywany jest w tradycyjnej medycynie chińskiej oraz w ajurwedzie jako środek stymulujący apetyt. Uważa się, że roślina ta przyspiesza trawienie. Ponadto jest skutecznym lekiem na wszelkiego rodzaju niestrawności, pomagającym także w przypadku biegunki.