5-HTP | Griffonia simplicifolia

1.1. Historia i pochodzenie

5-hydroksytryptofan (5-HTP) jest substancją, z której w mózgu wytwarzany jest neuroprzekaźnik serotonina. Aminokwas ten został zidentyfikowany podczas badań Griffonia simplicifolia. Roślina ta od wieków była wykorzystywana w tradycyjnej medycynie ludów zamieszkujących Zachodnią i Centralną Afrykę, szczególnie tereny Liberii i Gabonu. Obecnie w wielu krajach oksytryptan dostępny jest bez recepty jako suplement diety przyjmowany w celu poprawy nastroju i jakości snu oraz obniżenia apetytu. Wchodzi też w skład leków przeciwdepresyjnych.

Organizm ludzki sam wytwarza 5-HTP z tryptofanu. W latach 50. to właśnie L-tryptofan był stosowany jako prekursor serotoniny. Dodawano go nawet do produktów spożywczych przeznaczonych dla niemowląt oraz do preparatów służących do odżywiania dożylnego. Ponieważ 5-HTP był wówczas drogi, włączano go dopiero, gdy analiza płynu mózgowo-rdzeniowego wykazywała, iż organizm nie produkuje wystarczającej ilości serotoniny. Jest on jednak skuteczniejszy od L-tryptofanu, dlatego też od połowy lat 90. wykorzystuje się go w suplementach diety.

1.2. Klasyfikacja

5-HTP jest naturalnie występującym aminokwasem, pochodną tryptofanu. Stanowi bezpośredni prekursor serotoniny – neuroprzekaźnika niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a pośrednio także melatoniny, zwanej hormonem snu. Wykazuje też działanie nootropowe. Pod względem farmakologicznym zaliczany jest do środków antydepresyjnych drugiej generacji, zwanych też antydepresantami atypowymi.

1.3. Występowanie

5-HTP pozyskiwany jest najczęściej z nasion czarnej fasoli afrykańskiej (Griffonia simplicifolia), które zawierają od 6 do 14% tego aminokwasu. Jego bogatym źródłem są także grzyby jadalne. 5-hydroksytryptofan zawarty jest zarówno w owocnikach świeżych, jak i poddanych obróbce termicznej. Największa jego ilość znajduje się jednak w ekstraktach z nieprzetworzonych owocników twardnika japońskiego (Lentinula edodes), znanego też jako shiitake, czubajki kani (Macrolepiota procera) i maślaka sitarza (Suillus bovinus).

Poza tym w pokarmach występuje także L-tryptofan, z którego w organizmie powstaje 5-HTP. Jego źródła to: drób (kurczak, kaczka, indyk), wieprzowina, jaja, mleko, ser, jogurt, serek wiejski, ser ricotta, płatki owsiane, awokado, czekolada, kiełki pszenicy.

5-hydroksytryptofan bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego – ok. 70% jego spożytej ilości przedostaje się do krwi. Dzieje się tak, ponieważ nie konkuruje on z innymi aminokwasami, a do jego transportu nie jest wymagana specjalna cząsteczka. Łatwo przekracza także barierę krew-mózg, co pozwala mu wywierać wpływ na centralny układ nerwowy.

2.1. Kontrola apetytu

5-HTP jest skutecznym środkiem wspomagającym kontrolę masy ciała. Podnosząc poziom serotoniny w podwzgórzu, wpływa on na szybsze pojawianie się uczucia sytości, zmniejszając tym samym ilość pobieranego pokarmu. Wykazano, iż u osób stosujących oksytryptan ilość ta zmniejszyła się o 38%, podczas gdy u osób przyjmujących placebo różnica ta wynosiła jedynie 20%. Badania prowadzono jednakże tylko na osobach cierpiących z powodu otyłości. Brak jest danych dotyczących wpływu tej substancji przy prawidłowej masie ciała.

Zwiększenie aktywności serotoniny w podwzgórzu ma także wpływ na zmianę nawyków żywieniowych. Osoby stosujące 5-HTP spożywały znacznie mniej węglowodanów niż ci, którzy przyjmowali placebo.

2.2. Depresja

Niedobór tryptofanu – prekursora 5-HTP – w diecie lub brak równowagi w jego przemianach enzymatycznych (kierowanie tryptofanu w nadmiernym stopniu na drogi metaboliczne inne niż produkcja serotoniny) może być jedną z przyczyn pojawiania się depresji. Suplementacja hydroksytryptofanu może być w stanie wyrównać te braki i zwiększyć produkcję serotoniny.

2.3. Menopauza

Zaobserwowano, że stosowanie inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny pozwala zmniejszyć odczuwanie uderzeń gorąca u kobiet przechodzących menopauzę. Podobny efekt, poprzez zwiększanie produkcji tego neuroprzekaźnika, ma także 5-hydroksytryptofan. Wyniki badań wskazują, iż pacjentki, które zażywały 5-HTP przez kilka tygodni, zaobserwowały u siebie spadek liczby uderzeń gorąca nawet o 64%, podczas gdy w grupie przyjmującej placebo różnica ta wynosiła 29%. Ponadto, oksytryptan zmniejsza też intensywność tego objawu.

2.4. Lęki i zaburzenia snu

Zaobserwowano, iż u osób cierpiących na zespół lęku napadowego oraz lęki nocne wysoki poziom serotoniny może zapobiegać atakom tych chorób. W przypadku obu tych zaburzeń terapia 5-HTP przyniosła pozytywne efekty w postaci znacznego zmniejszenia częstotliwości ataków paniki i lęków nocnych. W trakcie eksperymentu dzieciom w wieku od 3 do 10 lat, u których występowały lęki nocne, podawano codziennie przed snem 2 mg/kg masy ciała 5-HTP. Suplementacja trwała trzy tygodnie. Po tym czasie u 93% badanych zanotowano poprawę. Efekt ten utrzymał się u większości dzieci (ok. 83%) przez kolejne 5 miesięcy. Ponadto u pacjentów cierpiących na lęki napadowe hydroksytryptofan zapobiega także długotrwałemu utrzymywaniu się podwyższonego poziomu kortyzolu po epizodach paniki.

Udowodniono także, iż 5-HTP może być skutecznym środkiem w regulacji zaburzeń snu. Związek ten jest bowiem prekursorem serotoniny, z której z kolei wytwarzana jest w szyszynce melatonina. Odpowiada ona za regulację rytmów dobowych, w tym cyklu snu i czuwania. Niedobór serotoniny, obserwowany między innymi przy występowaniu depresji, często wiąże się z zaburzeniami snu. Działanie to potwierdzają wyniki badania przeprowadzonego na kotach, którym podano 5-HTP w ilości 40 mg/kg masy ciała. Zwierzęta zaczęły wykazywać objawy senności. Obserwowano u nich znaczne zwiększenie ilości snu wolnofalowego w stosunku do snu REM – w ciągu sześciu godzin od podania oksytryptanu występował jedynie sen wolnofalowy.

Także badania z udziałem ludzi dowodzą skuteczności 5-HTP w przeciwdziałaniu zaburzeniom snu. W jednym z nich podawanie tego związku pozwoliło na zmniejszenie zaburzeń snu u dzieci w wieku szkolnym. Dodatkowo uzyskano u nich poprawę w zakresie deklarowanych wcześniej bólów głowy.