Wszystkie zwierzęta wydzielają cząsteczki, które odbierane są przez układ węchowy jako zapachy. Wyniki badań pokazują, że niektóre z tych cząsteczek mogą mieć wpływ na zachowania społeczne ssaków. Na przykład świeżo upieczeni rodzice mogą w nieskończoność opowiadać wszystkim bliższym i dalszym znajomym o cudzie, jakim jest zapach ich nowonarodzonego dziecka. Jednak dotychczas naukowcy nie zidentyfikowali mechanizmu, poprzez który cząsteczki zapachu wpływają na ludzi. Właśnie to postanowił zbadać zespół pod przewodnictwem Dr. Evy Mishor z Instytutu Weizmann’a. Sprawdził on jak ekspozycja na związek wydzielany przez skórę noworodków zmienia zachowanie dorosłych ludzi. Zbadał także neuronalny mechanizm tego działania. Zaskakujące wyniki jego pracy zostały opisane na łamach prestiżowego czasopisma ‘Science Advances’.
W tym badaniu naukowcy sprawdzili jaki wpływ na zachowanie ludzi ma heksadekanal, zwany w skrócie HEX. Większość ssaków, w tym ludzie, może wydzielać ten związek. Występuje on w szczególnie wysokim stężeniu na skórze głowy noworodków. Chociaż nie posiada wyczuwalnego zapachu, wyniki badań na modelu zwierzęcym wykazały, że ma wpływ na przebieg interakcji społecznych u myszy – zmniejsza bowiem częstotliwość agresywnych zachowań. Jednak to, czy HEX może zmieniać zachowanie ludzi pozostało niezbadane. Aby to ustalić, naukowcy wykorzystali dwie gry komputerowe, umożliwiające pomiar poziomu agresji u ludzi. W pierwszym badaniu wzięło udział 130 osób, a w drugim – dodatkowe 50 uczestników. W obu eksperymentach połowa badanych powąchała HEX, a pozostali – zapach kontrolny. Ani uczestnicy, ani naukowcy nie wiedzieli, do której grupy należy dany uczestnik. Dodatkowo, w trakcie pomiaru poziomu agresji w drugim eksperymencie, rejestrowano aktywność mózgu wszystkich badanych. Dzięki temu naukowcy mogli określić wpływ HEX na zachowania agresywne u ludzi oraz neuronalny mechanizm jego działania.
Analiza danych behawioralnych uzyskanych w pierwszym eksperymencie przyniosła zaskakujące wyniki. Naukowcy ustalili bowiem, że ekspozycja na związek HEX istotnie zmieniała poziom agresywności badanych. Jednakże wyniki wydawały się rozbieżne. Mianowicie okazało się, że HEX wpływał inaczej na kobiety, a inaczej na mężczyzn. Dokładnie mówiąc, zwiększał on agresywność u kobiet i zmniejszał ją u mężczyzn. Jednak dlaczego ten związek ma tak diametralnie różne działanie zależnie od płci?
“Agresja u mężczyzn często kieruje się w stronę noworodków – zabijanie potomstwa to fenomen często spotykany w królestwie zwierząt. Natomiast agresja u kobiet najczęściej pojawia się gdy jej dzieci są zagrożone. Zatem z perspektywy ewolucyjnej wydzielanie przez dzieci zapachu, który ma różny wpływ na kobiety i mężczyzn, może być strategią ułatwiającą przetrwanie” – wyjaśnia te pozornie sprzeczne rezultaty dr. Mishor.
“Dzieci nie mogą porozumiewać się za pomocą mowy. Dlatego komunikacja przy pomocy zapachu jest dla nich kluczowa. Z perspektywy dziecka opłaca się pobudzać agresywność u mamy, która je broni i zmniejszać ją u taty, który sam może być zagrożeniem” – dodaje profesor Noam Sobel, współautor badania.
W kolejnym etapie badania zespół postanowił sprawdzić, co dzieje się w mózgach kobiet i mężczyzn pod wpływem HEX. Sieć neuronowa odpowiedzialna za regulację agresji obejmuje wiele obszarów mózgu, które komunikują się ze sobą, by przeanalizować znaczenie napływających bodźców i wybrać odpowiednią do nich reakcję. Jednym z głównych elementów tej sieci jest zakręt kątowy w płacie ciemieniowym kory mózgu, który integruje informacje o zachowaniach innych. Należą do niej także neurony płata skroniowego kory mózgu, które przetwarzają ocenę zachowań innych, oraz ciało migdałowate i kora oczodołowo-czołowa, które decydują o agresywności odpowiedzi na napływające bodźce. Wyniki neuroobrazowania aktywności mózgu badanych wystawionych na działanie HEX były spójne z poprzednimi, ujawniły bowiem zdecydowane różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami. U obu płci HEX zwiększał aktywność neuronów zakrętu kątowego. Jednak sposób, w jaki oddziaływał na inne regiony mózgu, był zależny od płci.
“Wydaje się, że HEX zwiększa regulację zachowań agresywnych u mężczyzn – sygnalizuje potrzebę uspokojenia się i zahamowania agresji. Natomiast u kobiet działa odwrotnie – osłabia działanie sieci regulującej poziom agresywności, przez co wyzwala zachowania agresywne” – wyjaśnia Mishor.
Zatem heksadekanal, związek obficie wydzielany przez noworodki, ma znaczący wpływ na podejmowanie decyzji u ludzi. Odgrywa on istotną rolę w interakcjach społecznych, ponieważ reguluje poziom agresywności u dorosłych wystawionych na jego działanie. W przypadku kobiet osłabia działanie sieci neuronowej regulującej zachowania społeczne, przez co wyzwala więcej zachowań agresywnych. Natomiast w przypadku mężczyzn działa dokładnie odwrotnie – zwiększa aktywność tej sieci, dzięki czemu hamuje agresję. Zaskakujące wyniki tego badania po raz pierwszy dokumentują bezpośrednią zależność pomiędzy pojedynczym związkiem a zachowaniem ludzi. Co więcej, ujawniają one, że płeć może mieć istotny wpływ na percepcję zapachów i wynikające z niej zachowania.
