Choroba Parkinsona występuje u ok. 1% populacji ludzkiej w wieku od 40 do 60 lat. Schorzenie to postępuje powoli, najczęściej w ciągu kilkunastu lat doprowadzając do inwalidztwa. Choć sama w sobie nie prowadzi do śmierci, znacznie pogarsza jakość życia i wiąże się z niebezpiecznymi powikłaniami. Najczęstszą bezpośrednią przyczyną zgonu cierpiących na nią osób jest zapalenie płuc. Objawy, w tym drżenie mięśni, trudności z utrzymaniem równowagi, zaburzenia mowy i spowolnienie procesów psychicznych, są wynikiem obumierania komórek istoty czarnej produkujących dopaminę.
Obecnie leczenie choroby Parkinsona polega na podawaniu lewodopy (bezpośredniego prekursora dopaminy), inhibitorów enzymów rozkładających dopaminę, agonistów jej receptorów, a także beta-blokerów lub leków antycholinergicznych. Niekiedy stosowane jest również leczenie operacyjne, które wiąże się jednak z możliwością wystąpienia niebezpiecznych powikłań. Specjaliści z Wyższej Szkoły Medycznej Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa, we współpracy z członkami innych ośrodków naukowych, opracowali związek chemiczny, który może być nadzieją dla osób cierpiących na tę chorobę.
Twórcy substancji znanej jako NLY01 inspirowali się związkami chemicznymi stosowanymi w leczeniu cukrzycy. NLY01 jest agonistą receptorów glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP1R, ang. glucagon-like peptide-1 receptors) o wydłużonym czasie działania. Skutecznie przechodzi przez barierę krew-mózg, co pozwala mu działać na komórki ośrodkowego układu nerwowego. Testy in vitro wykazały, że spośród różnych ich typów to mikroglej ma najwięcej miejsc, które mogą związać NLY01. Jest ich dwukrotnie tyle, co w neuronach i astrocytach, a u osób cierpiących na chorobę Parkinsona – nawet dziesięciokrotnie więcej niż u zdrowych. Funkcją mikrogleju jest ochrona ośrodkowego układu nerwowego przed uszkodzeniem. Jednak w przebiegu choroby Parkinsona zawodzą mechanizmy regulacyjne. Mikroglej aktywuje wówczas astrocyty, które uszkadzają połączenia między poszczególnymi neuronami, co prowadzi do obumierania tych ostatnich.
“Aktywowane astrocyty, na których się skupiliśmy, buntują się przeciwko mózgowi. Ten strukturalny rozkład przyczynia się do powstania martwych stref w tkance mózgowej u osób z chorobą Parkinsona. Pomyśleliśmy, że gdybyśmy mogli znaleźć sposób na uspokojenie tych astrocytów, możliwe byłoby spowolnienie postępu choroby Parkinsona” – mówi Dr Ted Dawson, profesor neurologii i dyrektor Instytutu Inżynierii Komórkowej w Wyższej Szkole Medycznej Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa.
Analiza in vitro z wykorzystaniem hodowli ludzkich komórek mózgu wykazała, że mikroglej traktowany NLY01, a następnie połączony z astrocytami, nie powodował aktywacji tych ostatnich. Aby sprawdzić, czy efekt ten będzie występowała również w żywym organizmie, naukowcy przetestowali potencjalny lek na myszach, u których wywołano chorobę Parkinsona poprzez podanie alfa-synukleiny. Grupa kontrolna, która nie otrzymywała leku, w ciągu sześciu miesięcy wykazywała wyraźne upośledzenie ruchowe, typowe dla tego schorzenia. Jednak u zwierząt przyjmujących NLY01 funkcje fizyczne utrzymywały się w tym okresie na takim poziomie, jak u całkowicie zdrowych. Nie wystąpiło u nich także obumieranie neuronów dopaminergicznych. Także badanie z wykorzystaniem transgenicznych myszy naturalnie wytwarzających alfa-synukleinę potwierdziło skuteczność nowego związku chemicznego – udało się za jego pomocą przedłużyć życie zwierząt o 120 dni (bez leczenia umierają one po 387 dniach).
“W zadziwiający sposób chroni docelowe komórki nerwowe” – mówi dr Dawson o NLY01.
Zanim jednak możliwe będzie zastosowanie nowego leku u ludzi, musi on przejść badania pod kątem bezpieczeństwa i skuteczności u ludzi. Profil bezpieczeństwa stosowanych obecnie podobnych leków daje nadzieje, iż nie wystąpią poważne przeszkody. Planuje się, że testy kliniczne NLY01 rozpoczną się jeszcze w tym roku. Gdyby zakończyły się one pozytywnie, na rynku pojawiłby się pierwszy lek, który działałby na przyczyny, a nie jedynie skutki choroby Parkinsona.
