Choroba Alzheimera jest postępującą chorobą neurodegeneracyjną, w której przebiegu dochodzi do gromadzenia się wewnątrz komórek nerwowych białka tau i zewnątrzkomórkowo β-amyloidu. Złogi te powodują nieodwracalne upośledzenie funkcji mózgu, prowadząc do rozwoju otępienia i zaburzeń zachowania. U osób dotkniętych chorobą występują problemy z zapamiętywaniem, przypominaniem sobie zdarzeń sprzed kilku godzin, nazywaniem przedmiotów, czy zorientowaniem co do czasu i miejsca, w którym się znajdują.
Według statystyk choroba Alzheimera dotyka 33 miliony ludzi na całym świecie. Liczba ta może być niedoszacowana, ponieważ ostateczne rozpoznanie można postawić dopiero na podstawie badania pośmiertnego mózgu. Standardem diagnostycznym są badania obrazowe, wykluczające inne przyczyny otępienia. Z kolei wykonywanie testów funkcjonowania poznawczego pozwala ocenić stan chorego i nasilenie objawów. Obecne strategie terapeutyczne choroby Alzheimera są niewystarczające, ponieważ nie prowadzą one do wyleczenia, a jedynie spowalniają tempo narastania objawów.
Patogeneza choroby Alzheimera jest wieloczynnikowa, jednak wśród czynników podkreśla się rolę stresu oksydacyjnego, który uszkadza neurony. Zmianom neurodegeneracyjnym można zapobiegać, dostarczając organizmowi wraz z dietą związki o działaniu przeciwutleniającym, które zmniejszają stres oksydacyjny. Przykładem silnych antyoksydantów są karotenoidy oraz należące do nich luteina, zeaksantyna i likopen. Występują one powszechnie w kolorowych warzywach i owocach takich jak jarmuż, szpinak, kukurydza, czy papryka. Dodatkowo badanie kohortowe Memory and Aging Project wykazało, że u osób stosujących, tzw. dietę dobrą dla mózgu: MIND (ang. Mediterranean-DASH Diet Intervention for Neurodegenerative Delay) przez dekadę zmniejszyło się ryzyko rozwoju choroby Alzheimera o 50%. Jest to sposób żywienia mający na celu opóźnienie zmian neurodegeneracyjnych mózgu i będący połączeniem diety śródziemnomorskiej i diety obniżającej ciśnienie DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension). Jak się okazuje, spożywanie produktów zalecanych w diecie MIND: owoców, warzyw, roślin strączkowych, orzechów, ryb, drobiu i oliwy z oliwek oraz unikanie czerwonego mięsa, smażonych potraw i wyrobów cukierniczych, może spowolnić utratę zdolności poznawczych.
W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Journal of Alzheimer’s Disease naukowcy wykonali pomiar stężenia luteiny i zeaksantyny w mózgach osób zdrowych i cierpiących na chorobę Alzheimera. Zespół pozyskał próbki tego narządu z Centrum Badań nad Chorobą Alzheimera w Massachusetts. Skrawki obejmowały pola Brodmanna, czyli obszary kory mózgu, w obrębie których najczęściej dochodzi do zmian neurodegeneracyjnych. Następnie zmierzono w nich zawartość karotenoidów. Zespół odkrył, że poziomy luteiny, zeaksantyny i likopenu w mózgu osób z chorobą Alzheimera są o połowę mniejsze niż w mózgach osób zdrowych.
Badanie to podkreśla rolę przeciwutleniaczy w homeostazie i zachowaniu zdrowia mózgu. Potrzeba jednak dalszych badań, aby poznać dokładniejszy mechanizm działania karotenoidów i ich rolę w patofizjologii chorób neurodegeneracyjnych. Niezależnie od tego warto wprowadzić do codziennego jadłospisu porcję warzyw i owoców jako naturalnych źródeł związków o działaniu antyoksydacyjnym.
