...

Układ GABA-ergiczny

Układ GABA-ergiczny tworzony jest przez liczne neurony rozproszone w całym układzie nerwowym. Większość z nich pełni funkcję interneuronów. Hamują one aktywność układu nerwowego. Receptory GABA występują na obszarze całego ośrodkowego ukłądu nerwowego.

Spis treści:

1. Informacje ogólne

Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest głównym neuroprzekaźnikiem hamującym. Jego ilość w mózgu jest wielokrotnie większa w porównaniu z innymi neurotransmiterami, takimi jak acetylocholina czy aminy biogenne. Powstaje on z glutaminianu przy udziale dekarboksylazy glutaminianowej (GAD), a enzymem katalizującym jego rozkład jest transaminaza kwasu gamma-aminomasłowego (GABA).

2. Receptory GABA-ergiczne

Receptory GABA-ergiczne znajdują się na terenie całego mózgowia i rdzenia kręgowego. Wyróżnia się dwa rodzaje receptorów – GABA-A i GABA-B. GABA-A jest receptorem jonotropowym zbudowanym z 5 podjednostek białkowych. Po przyłączeniu się kwasu gamma-aminomasłowego dochodzi do zmiany jego konformacji, co prowadzi do otwarcia kanałów chlorkowych. W wyniku tego do wnętrza komórki napływa duża ilość jonów ujemnych, co decyduje o jego działaniu hamującym. Na receptor GABA-A działają leki przeciwlękowe, nasenne i uspokajające, takie jak benzodiazepiny i barbiturany. Z kolei receptor GABA-B należy do receptorów metabotropowych. Jego działanie jest bezpośrednio związane z białkiem G, które reguluje otwarcie i zamknięcie kanałów potasowych oraz wapniowych. Znajduje się presynaptycznych zakończeniach nerwowych wielu obszarów mózgu i rdzenia kręgowego, gdzie reguluje uwalnianie innych neuroprzekaźników z zakończeń znajdujących się w tych komórkach. Receptor GABA-B jest celem działania baklofenu, czyli leku rozluźniającego mięśnie szkieletowe.

3. Rozmieszczenie w układzie nerwowym

Układ GABA-ergiczny nie jest scalony, lecz składa się z rozproszonych komórek zlokalizowanych niemal w całym układzie nerwowym. W większości są to neurony pośredniczące (interneurony) o krótkich aksonach, działające głównie miejscowo. W wielu miejscach znajdują się również neurony o długich aksonach.

3.1. Rdzeń kręgowy

W rdzeniu kręgowym znajdują się komórki GABA-ergiczne, które mogą działać presynaptycznie na obwodowe neurony czuciowe. GABA-ergiczne są również tzw. komórki Renshawa, do których dochodzą kolaterale komórek ruchowych rdzenia kręgowego. Aksony komórek Renshawa kończą się z kolei na komórkach ruchowych, w wyniku czego powstaje hamująca pętla zwrotna.

3.2. Móżdżek

W móżdżku znajdują się liczne komórki GABA-ergiczne. Rozmieszczone są w obrębie komórek Purkiniego, komórek koszyczkowych i gwiaździstych warstwy drobinowej oraz komórek Golgiego warstwy ziarnistej. W większości uczestniczą w hamowaniu jąder móżdżku poprzez bezpośrednie działanie na komórki Purkiniego.

3.3. Pień mózgu

W pniu mózgowia w obrębie jądra grzbietowego szwu znajdują się stosunkowo liczne komórki GABA-ergiczne, które hamują neurony serotoninergiczne tego jądra. Również w warstwie powierzchownej wzgórka górnego pokrywy występują neurony GABA-ergiczne.

3.4. Wzgórze

Wzgórze jest głównym odbiorcą płynących z jąder podstawnych informacji, które przekazuje dalej do kory mózgu. Jest najważniejszym elementem pętli neuronalnych, które rozpoczynają i kończą się w korze mózgu, a przechodzą przez jądra podstawne. Istotnym elementem tych pętli są GABA-ergiczne neurony prążkowia i gałki przyśrodkowej. Natomiast w obrębie samego wzgórza ośrodkiem GABA-ergicznym jest jądro siatkowate wzgórza, które wywiera wpływ hamujący na jego pozostałe jądra.

3.5. Jądra podstawy

Neurony GABA-ergiczne są szczególnie liczne w jądrach podstawy. Wśród nich w prążkowiu znajdują się neurony wstawkowe oraz neurony, których aksony dochodzą do gałki bladej i istoty czarnej, co powoduje hamowanie aktywności komórek tych ośrodków. Większość włókien wychodzących z gałki bladej to włókna GABA-ergiczne, które hamują czynność jąder brzusznych wzgórza (przedniego i pośredniego). Biegną najpierw jako pętla soczewkowata, otaczając od dołu torebkę wewnętrzną lub przebijając ją i biegnąc dalej w postaci pęczka soczewkowatego. Następnie docierają do pola H Forela, zaginają się do boku i biegną pod dolną powierzchnią wzgórza, aby zakończyć się w jądrach brzusznych (przednim i pośrednim) oraz w jądrze środkowo-pośrodkowym (Luysa).

3.6. Kresomózgowie

Liczne neurony GABA-ergiczne znajdują się w jądrach przodomózgowia, takich jak jądro pasma przekątnego i jądro przyśrodkowe przegrody. Ich aksony biegną w sklepieniu, dochodząc do hipokampa i do kory śródwęchowej, które znajdują się pod hamującym wpływem przegrody. Neuronami GABA-ergicznymi są również niektóre komórki ziarniste i okołokłębuszkowe opuszki węchowej. Z kolei w korze mózgu neurony GABA-ergiczne to głównie neuronami wstawkowe, bezkolcowe. Należą do nich komórki niepiramidalne, które tworzą liczne synapsy z komórkami piramidalnymi, działając na nie hamująco.

Bibliografia

  1. Bochenek A., Reicher M. Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy, wyd. I (II), Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1981
  2. Narkiewicz O., Moryś J. Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, wyd. 1 (dodruk), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, 2003
  3. https://neuroexpert.org/wiki/kwas-%CE%B3-aminomaslowy-gaba/
Wesprzyj nas, jeśli uważasz, że robimy dobrą robotę!

Nieustannie pracujemy nad tym, żeby dostępne u nas treści były jak najlepszej jakości. Nasi czytelnicy mają w pełni darmowy dostęp do ponad 300 artykułów encyklopedycznych oraz ponad 700 tekstów blogowych. Przygotowanie tych materiałów wymaga jednak od nas dużo zaangażowania oraz pracy. Dlatego też jesteśmy wdzięczni za każde wsparcie członków naszej społeczności, ponieważ to dzięki Wam możemy się rozwijać i upowszechniać rzetelne informacje.

Przekaż wsparcie dla NeuroExpert.